Οι απόκριες κινούνται σε ένα κλίμα απόλυτης ελευθερίας καθώς όλα έχουν αποδεσμευτεί από τις κοινωνικούς επιταγές και τα στερεότυπα που περιχαρακώνουν τη συμπεριφορά του κάθε ανθρώπου. Όλοι εκείνη τη μέρα είναι όμοιοι, ίσοι και χαρούμενοι, καθώς το μόνο που τους διαχωρίζει είναι η αποκριάτικη στολή που έχουν επιλέξει να φορέσουν. Εκεί άλλωστε έγκειται το να ξεχωρίσει κάποιος από τους άλλους, δηλαδή η πρωτοτυπία της αμφίεσής του και τίποτα άλλο. Οι άνθρωποι εκείνη τη μέρα βιώνουν μια υπέρβαση του εαυτού τους, της γήινης πραγματικότητας και των περιορισμών που τους ασκεί. Το εφήμερο της ρουτίνας και της στατικότητας που βιώνουμε καθημερινά αντικαθίσταται από το εφήμερο αίσθημα της μοναδικότητας που βιώνουμε εκείνη τη μοναδική μέρα μέσω της αμφίεσής μας. Γινόμαστε κάποιος άλλος, κάτι άλλο, κάτι που ποθούμε πολύ αλλά διστάζουμε να το εκπληρώσουμε, κάτι που βρίσκεται στη σφαίρα της φαντασίας μας και απελευθερώνεται κάτω από τη μάσκα και τη στολή που επιλέγουμε να φορέσουμε. Οι ποικίλες μεταμφιέσεις δίνουν στο άτομο μια ευκαιρία να βρεθεί σε μια άλλη σφαίρα και να πάρει έναν νέο, διαφορετικό ρόλο, μια άλλη ταυτότητα. Αυτός ο ανανεωτικός ρόλος του επιτρέπει να λειτουργήσει ανώνυμα, ελεύθερα και αυθόρμητα αλλά κυρίως διερευνητικά ως προς τον ίδιο του τον εαυτό, με άλλα λόγια τού δίδεται η δυνατότητα να ερευνήσει ποιος πραγματικά είναι πίσω από τη μάσκα και ποιος είναι ο ρόλος που αυτή υπαγορεύει.
Το ανθρώπινο σώμα εκπέμπει σήματα της βαθύτερης ψυχολογικής κατάστασης που βρισκόμαστε μια συγκεκριμένη στιγμή, κάθε έκφραση του προσώπου, κάθε κίνηση υποδηλώνει κάτι συγκεκριμένο που νιώθουμε αλλά δεν αποκαλύπτουμε λεκτικά, ένα είδος αποκωδικοποίησης της εσωτερικής μας συμπεριφοράς. Στις απόκριες χάνεται η λεκτική επικοινωνία, όπως και τα σωματικά μας χαρακτηριστικά, καθώς η προσθήκη της μάσκας, που καλύπτει το πρόσωπό μας και τα μηνύματα που συνδέονται με αυτό, αφήνει το πεδίο ελεύθερο στο σώμα να εκφράσει με τον δικό του τρόπο τις εσωτερικές αλήθειες τις οποίες είτε κρατάμε κρυμμένες είτε βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση εν αγνοία μας. Έτσι λοιπόν η γλώσσα του σώματος γίνεται το μοναδικό εργαλείο επικοινωνίας μέσω του οποίου το σώμα πάντα αποκαλύπτει την εσωτερική αλήθεια, τη διάθεσή μας και την ανάγκη μας να αποτινάξουμε τις βαθύτερες ψυχολογικές μας αναστολές προκειμένου να βιώσουμε την αληθινή μας υπόσταση.
Κατά τον Γιουνγκ, ευτυχία είναι μια δυναμική ισορροπία μεταξύ των αντίρροπων λειτουργιών και τάσεων της συνείδησης. Προχωράμε προς την αυτογνωσία καθώς γίνεται σύνθεση των αντιθέτων αυτών πόλων και επί πλέον ενοποίηση και συνεργασία συνειδητού και ασυνειδήτου, ύπνου και ξύπνιου, πραγματικότητας και φαντασίας. Κατά τις μέρες του καρναβαλιού ο άνθρωπος έχει την ευκαιρία να διοχετεύσει με κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους ή τα καταπιέσει (αρνούμενος είτε να τα παραδεχτεί είτε να τους δώσει κάποια διέξοδο) τις τάσεις του ενστίκτου και του ασυνείδητου. Οι εσωτερικές σκέψεις και τα αισθήματα που καταπνίγονταν τόσο καιρό μέσα στο σώμα απογυμνώνονται και εξωτερικεύονται πίσω από τη μάσκα και την καρναβαλική διάθεση, ενώ αντίθετα η τάση ορισμένων που θεωρούν απειλητικό προς τον εγωκεντρισμό τους να μασκαρευτούν υποδηλώνει τις βαθύτερες φοβίες τους για κλόνιση του γοήτρου, αυτοπεποίθησης, ελέγχου και εξουσίας που ασκούν σε κάτι ορισμένο μια δεδομένη στιγμή, με απλά λόγια αρνούνται να υπερβούν την πραγματικότητα και τον ίδιο τους τον εαυτό.
Είναι αποδεδειγμένο πλέον ότι οι αποκριάτικες μάσκες αποκαλύπτουν πολύ περισσότερα πράγματα από αυτά που εσφαλμένα πιστεύουν μερικοί ότι κρύβουν. Στις απόκριες ο καθένας πειραματίζεται σε διάφορους ρόλους, ένα είδος υποκριτικής ολότελα απαλλαγμένο από κοινωνικές συμβάσεις. Εκτονώνει τα βαθύτερα ψυχολογικά και συναισθηματικά του κίνητρα ενώ ξεδιπλώνει τις βαθύτερες, καλά κρυμμένες εκφάνσεις του εαυτού του. Βιώνει τη χαρά της παιδικής του ηλικίας, την ομαδικότητα και την αλτρουιστική διάθεση προσφοράς προς τον πλησίον. Εκδηλώνει μια εσωτερική ανάγκη επικοινωνίας με τους άλλους με τρόπο διαφορετικό και ξεχωριστό σε σχέση με την κοινωνική πραγματικότητα, ενώ παράλληλα το «εγώ» δυναμώνει μέσα από αυτή την αλληλεπίδραση με το «εμείς», βγαίνει πιο δυνατό και μοναδικό μέσα σε αυτό το πλαίσιο κοινωνικοποίησης. Το «εγώ» αποδεσμεύεται και απελευθερώνεται από φόβους, ανασφάλειες και βαθύτερες συναισθηματικές και ασυνείδητες αναστολές, ενώ παράλληλα βιώνει την ελευθερία της προσωπικής έκφρασης και υπέρβασης της πραγματικότητας και του ίδιου μας του εαυτού.
Το καρναβάλι μάς ταξιδεύει σε άλλους κόσμους έστω και προσωρινά, μας διασκεδάζει αλλά και μας ψυχαγωγεί. Η μάσκα που φοράμε στο καρναβάλι είναι λιγότερο ψεύτικη και εφήμερη από τις μάσκες που φοράνε πολλοί στην καθημερινότητά τους και υποκρίνονται. Η μάσκα του καρναβαλιού φαίνεται ότι είναι κάτι πολύ λιγότερο ψεύτικο σε σύγκριση με τις μάσκες της καθημερινής ζωής τις οποίες όσοι φοράνε στην ουσία υποκρύπτονται πίσω από τη φαινομενική τους αληθοφάνεια. Άλλωστε ο Oscar Wilde είπε πως «Ο άνθρωπος είναι λιγότερο ο εαυτός του όταν μιλάει ως ο εαυτός του. Δώσ’ του μια μάσκα και θα σου πει την αλήθεια», ενώ ο George Bernard Shaw είχε πει: «Βάλτε μια μάσκα σε έναν υποκριτή και δεν θα είναι πια ικανός να λέει ψέματα».
Ο κ. Παντελής Λιάκας είναι φιλόλογος
Λιάκας Παντελής
