Για την έκδοση θα μιλήσουν ο Καθηγητής Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου κ. Νικόλαος Καραπιδάκης και ο Ομότιμος Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ.Νάσος Βαγενάς.
Η παρουσίαση θα πραγματοποιηθεί στην αίθουσα εκδηλώσεων της Εταιρίας στις 29 Απριλίου 2015, ημέρα Τετάρτη και ώρα20:30.
—
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ Αλληλογραφία
τόμος Α΄ (1813-1818) & τόμος Β΄ (1819-1869 & Αχρονολόγητες επιστολές)
σελ. Α’/ 512, Β’/ 592. Εισαγωγή – Επιμέλεια – Σχολιασμός Δημήτρης Αρβανιτάκης,
με τη συνεργασία του Λεύκιου Ζαφειρίου. Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2014.
Οι δύο τόμοι της Αλληλογραφίας του Ανδρέα Κάλβου, στο πλαίσιο της έκδοσης των Έργων του από το Μουσείο Μπενάκη, προσφέρουν για πρώτη φορά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό το σύνολο των μέχρι σήμερα εντοπισμένων επιστολικών τεκμηρίων, αποδέκτης ή αποστολέας των οποίων υπήρξε ο ποιητής, ικανοποιώντας ένα από τα μεγάλα desiderata της νεοελληνικής φιλολογίας. 388 επιστολές και σημειώματα φωτίζουν τις λεπτομέρειες του βίου και της πνευματικής του διαμόρφωσης, τα ποικίλα περιβάλλοντα μέσα στα οποία κινήθηκε (Ιταλία, Ελβετία, Αγγλία, Γαλλία, Ελλάδα) και τους ανθρώπους που σχετίστηκαν μαζί του. Ταυτόχρονα, σκιαγραφούν ένα συναρπαστικό περιβάλλον, ελληνικό και ευρωπαϊκό, κατά την εποχή της γέννησης των ιδεών και των ιδεολογιών που ακολούθησαν τη Γαλλική επανάσταση και τους Ναπολεόντειους χρόνους.
Βασική ερμηνευτική αρχή της έκδοσης είναι ο φωτισμός όλων των πτυχών και των φάσεων του βίου του Κάλβου, η κατανόηση και η ανάδειξη των ιδεών, των στόχων, των φιλοδοξιών, των ενεργειών του, όπως αυτές μαρτυρούνται από το επιστολικό υλικό, δίχως τη δεσμευτική και «εκ των υστέρων» διαμορφωμένη εικόνα του «έλληνα ποιητή» των Ωδών. Αποκαλύπτεται, έτσι, ο πολλαπλός κόσμος του, κυρίως η πλούσια καλλιτεχνική και ιδεολογική προετοιμασία του, και παρέχεται η δυνατότητα όχι μόνο να γνωρίσουμε άγνωστες ή και παραμελημένες πλευρές του έργου του, αλλά και να αντιληφθούμε μέσα από ένα νέο φως το ελληνόγλωσσο έργο του. Κατά τη διαδικασία της έρευνας, ελήφθησαν υπ’ όψιν οι παλαιότερες αποσπασματικές εκδόσεις επιστολών του και πραγματοποιήθηκε αυτοψία των χειρογράφων, ώστε να ελεγχθεί η ορθότητα των προηγούμενων μεταγραφών. Η αρχειακή έρευνα για το ήδη γνωστό υλικό, αλλά και νέα έρευνα σε Βιβλιοθήκες και Αρχεία της Ελλάδας και του εξωτερικού έφερε στο φως έναν σημαντικό αριθμό άγνωστων επιστολών, εμπλουτίζοντας σημαντικά το corpus της αλληλογραφίας.
Η αναλυτική εισαγωγή (σ. 1-103) δίνει στον αναγνώστη την ευκαιρία να παρακολουθήσει τη διαδικασία διαμόρφωσης των «εικόνων» του ποιητή στην Ελλάδα του δέκατου ένατου και των αρχών του εικοστού αιώνα (στο Ιόνιο και την Αθήνα), καθώς και τον ρόλο των σταδιακά ανακαλυπτόμενων επιστολικών τεκμηρίων στη συγκρότηση της βιογραφίας και τη μελέτη του έργου του. Αναδεικνύεται, παράλληλα, η συζήτηση σχετικά με τον Κάλβο ανάμεσα στους έλληνες και ιταλούς μελετητές, ο ρόλος των ιδεολογικών ή άλλων δεσμεύσεων που οδήγησαν στη διαμόρφωση της συγκεκριμένης εικόνας για τον άνθρωπο και το έργο του και ιχνηλατείται η πορεία ανακάλυψης των επιστολικών τεκμηρίων μέχρι την παρούσα έκδοση.
Οι επιστολές δημοσιεύονται κατά απόλυτη χρονολογική σειρά, στην πρωτότυπη μορφή τους (στις ξενόγλωσσες παρέχεται και ελληνική μετάφραση), συνοδεύονται από λεπτομερειακό εκδοτικό σημείωμα και αναλυτικότατο σχολιασμό, ο οποίος φωτίζει όλες τις πτυχές που απαιτούνται για την κατανόηση των επιμέρους ζητημάτων αλλά και την παρακολούθηση της βιογραφίας του ποιητή. Η έκδοση ολοκληρώνεται από αναλυτικά ευρετήρια (επιστολογράφων, κυρίων ονομάτων, τόπων και εννοιών) και Βιβλιογραφία.
Αποσπάσματα από βιβλιοκριτικές που δημοσιεύτηκαν στον αθηναϊκό τύπο:
MARIO VITTI, εφ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 18.01.2015
«…Πρόκειται για ένα έργο θεμελιώδους σημασίας για τη μελέτη του Κάλβου και ιδίως για τα χρόνια προετοιμασίας που πέρασε κατά την πρώτη διαμονή του στο Λονδίνο (1816-1820) – και όχι μόνο, αφού το έργο περιλαμβάνει και επιστολές του 1813, που προηγούνται, και άλλες μέχρι του 1869. […]
Η εργασία αυτή του Αρβανιτάκη έρχεται έπειτα από μια μεγάλη μελέτη αφιερωμένη από αυτόν στον κύκλο που ο Κάλβος σχετίστηκε στο φιλελληνικό και φιλοϊταλικό Λονδίνο τα χρόνια εκείνα που ο Κάλβος ήταν νέος. […]
Η «Αλληλογραφία» που σήμερα εγκαινιάζει τη σειρά «Έργα και αλληλογραφία» του Κάλβου αποτελεί ένα σταθμό στη μελέτη του ποιητή, εφόσον όχι μόνο συγκεντρώνει σε ένα σώμα και θέτει σε χρονολογική διαδοχή επιστολές δημοσιευμένες σε ποικίλες περιστάσεις, αλλά και για την κάθε επιστολή ανασυστήνει τις συνθήκες, διαγράφει την προσωπικότητα του αποστολέα – ή του αποδέκτη.
Νάσος Βαγενάς, εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 15.02.2015
«…Έκδοση δίτομη, είναι το τρίτο βιβλίο του Αρβανιτάκη για τον Κάλβο μετά τη μονογραφία του για την πρώτη περίοδο του ποιητή στην Αγγλία (Στον δρόμο για τις πατρίδες, 2010) και τη μελέτη του για το αποδιδόμενο σε αυτόν δοκίμιο περί αυτοκτονίας (Απολογία αυτοκτονίας, 2012).
Δημοσιευμένα σε διάστημα πέντε χρόνων, τα βιβλία αυτά προσφέρουν έναν πλούτο γνώσεων για τον Κάλβο και την εποχή του βοηθώντας να τον γνωρίσουμε από πιο κοντά. […] Περιέχει 388 τεκμήρια καλβικής επιστολογραφίας των ετών 1813-1869 (314 χρονολογημένα και 74 αχρονολόγητα. […]
Πρόκειται για μια σπουδαία έκδοση, για τη σημαντικότερη, εκδοτικά, Αλληλογραφία που έχει εμφανιστεί στη χώρα μας. Δεν λέω έκδοση υποδειγματική (παρότι η φιλολογική παρουσίαση των επιστολών είναι άψογη), γιατί το εγχείρημα του Αρβανιτάκη υπερβαίνει την έννοια μιας επιστολογραφικής έκδοσης κατά το ότι περιέχει ένα πληροφοριακό και ερμηνευτικό υλικό τέτοιο που φαίνεται να το απομακρύνει από τον κεντρικό του σκοπό – όμως αυτό εκ πρώτης όψεως. Διότι ακόμη και η πλέον ασύνδετη με το περιεχόμενο των επιστολών πληροφορία επιστρέφει τελικά σε αυτό φωτίζοντάς το από μιαν απροσδόκητη πλευρά. Πολλά από τα «Σχόλια» των επιστολών αποτελούν – για την έρευνα που απαίτησαν, την κριτική εκτίμηση των ευρημάτων της και την έκτασή τους – μικρές αλλά πυκνές και πολύτιμες εργασίες, σημαντικές συμβολές στη μελέτη των θεμάτων τα οποία πραγματεύονται. […]
Η Αλληλογραφία […] έχει και ουσιαστική ιστορική σημασία, καθώς συλλαμβάνει τον παλμό μιας συναρπαστικής εποχής. Είναι ο παλμός της εθνεγερσίας και της πνευματικής και κοινωνικής ζύμωσης των δημοκρατικών ιδεών στις αρχές του 19ου αιώνα. Έτσι, αυτή η δίτομη έκδοση αγγίζει τόσο τον ειδικό όσο και τον σημερινό γενικό αναγνώστη».
Σύντομο βιογραφικό του Δημήτρη Αρβανιτάκη
Ο Δημήτρης Αρβανιτάκης γεννήθηκε στη Ζάκυνθο. Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ως υπότροφος της Ακαδημίας Αθηνών, εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στο Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας (1995-1999) και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου (1999). Από το 2000 εργάζεται στο Μουσείο Μπενάκη, ως επιστημονικός συνεργάτης και υπεύθυνος του Τμήματος Εκδόσεων.
Πεδίο των επιστημονικών του ενδιαφερόντων είναι η νεότερη ελληνική ιστορία, με έμφαση στην ιστορία της Βενετικής κυριαρχίας, την κοινωνική ιστορία των νησιών του Ιονίου, την ιστορία της λογιοσύνης και τις σχέσεις του ελληνικού και του ιταλικού πνευματικού κόσμου (18oς-19oς αι.), σε συνάρτηση με τη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης και των εθνικών κρατών. Στο πλαίσιο των παραπάνω προβληματικών, έχει ασχοληθεί με την ιστορία της τοπικής αλλά και της εθνικής ιστοριογραφίας, καθώς και με τη σχέση λογοτεχνίας και ιστορίας.
Έχει συμμετάσχει σε πολλά επιστημονικά συνέδρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ μελέτες του έχουν περιληφθεί σε περιοδικά, συλλογικούς τόμους, πρακτικά συνεδρίων κ.λπ.
Κυριότερα έργα του:
Κοινωνικές αντιθέσεις στην πόλη της Ζακύνθου. Το ρεμπελιό των ποπολάρων (1628), Μουσείο Μπενάκη – Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 2001.
Ανδρέας Μουστοξύδης – Αιμίλιος Τυπάλδος. Αλληλογραφία (1824-1860), Μουσείο Μπενάκη – Εκδόσεις Κότινος, Αθήνα 2005.
Αλληλογραφία Γιώργου και Μαρώς Σεφέρη – Νάνη Παναγιωτόπουλου, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2006.
Στον δρόμο για τις πατρίδες: Η Ape italiana – ο Ανδρέας Κάλβος – η ιστορία, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2010.
Ούγος Φόσκολος, Διδύμου κληρικού ελαχίστου προφήτου της Υπερκαλύψεως βιβλίον μοναδικόν, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2012 (σε συνεργασία με τον Ανδρέα Μπελεζίνη).
Απολογία της αυτοκτονίας. Ένα “αφελές” κείμενο του Ανδρέα Κάλβου, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2012.
Ανδρέας Κάλβος. Αλληλογραφία. 1813-1869, τ. 1-2, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2014 (σε συνεργασία με τον Λεύκιο Ζαφειρίου).
