Τα ποικίλα πρόσωπα της Ύβρεως

Η έννοια «ὕβρις» είναι από τις πιο γνωστές (ή έστω οικείες) έννοιες της αρχαίας ελληνικής κουλτούρας. Υπερβασία που οδηγεί στην τρέλα του μυαλού και στην αυτοκαταστροφή: σχήμα που σφράγισε τραγωδίες, όπως οι αισχύλειοι Πέρσαι, ιστορικές πραγματείες, όπως η Ἱστορίη του Ηροδότου και πολλές άλλες εκδηλώσεις του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Η αριστοτελική μεσότης, π.χ., η τομή ανάμεσα στην ὑπερβολήν και την ἔλλειψιν, εκφράζει την ίδια αντίληψη περί ισορροπίας και τάξης, αυτή τη φορά στο επίπεδο της Ηθικής (δηλαδή της θεωρίας της ανθρώπινης συμπεριφοράς).

Είναι προφανές ότι η αντίληψη αυτή περί συμπαντικής ισορροπίας, όσο και αν φαίνεται υπερβατική, είναι επί της ουσίας βαθιά κοσμική και δη πολιτική, καθώς η τάξη προαπαιτεί αυστηρά ρυθμισμένη πολιτικοκοινωνική οργάνωση, στην οποία υπάρχουν θέσεις και όρια, τα οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει κανείς ελαφρά τη καρδία. Το υπέρτατο όριο είναι βεβαίως το αδιάβατο σύνορο ανάμεσα στους θνητούς και τους αθανάτους, το οποίο συνήθως οι άνθρωποι υπερβαίνουν συμβολικά μέσω της αλαζονείας και της μεγαλοφροσύνης.Ἄνθρωπον ὄντα δεῖ φρονεῖν τἀνθρώπινα, αξίωνε γνωμικό που αποδίδεται στον Μένανδρο. Ή όπως θα το’ λεγε το Μαντείο: Μηδὲν ἄγαν.

Το Μαντείο, φυσικά, ήταν ασυμβίβαστος θεματοφύλακας της «πολιτικής γεωμετρίας» στην οποία αναφερθήκαμε — όσο και αν με το κατάλληλο αντίτιμο δεν δίσταζε να διερμηνεύει την έννοια της υπερβασίας ποικιλοτρόπως και να παρεμβαίνει στα πολιτικά πράγματα έχοντας πάντοτε ιδιαίτερες σχέσεις με τις κυρίαρχες δυνάμεις: το Μαντείο μήδιζε επί Μηδικών, λακώνιζε επί Πελοποννησιακού Πολέμου και φιλίππιζε την εποχή της ανόδου των Μακεδόνων…

Ολόκληρο το άρθρο στη σελίδα antonispetrides.wordpress.com