Του Νίκου Τσούλια
Περιμέναμε πώς και πώς το μάθημά της. Η αλήθεια είναι ότι κάθε φορά προηγείτο το είδωλό της και το φαντασιακό στερέωμα που είχαμε δημιουργήσει επισκίαζε την όποια εικόνα διδασκαλίας. Είμαστε αγκιστρωμένοι στο βλέμμα της. Ο καθένας μας νόμιζε ότι τον κοιτάζει περισσότερο από τους άλλους. Αυτή προτιμούσε να κοιτάει γενικά, να διαχέεται η ματιά της σαν τις εικόνες της εκκλησίας που κοιτάνε παντού. Το καλό διάβασμα για την Ιστορία ήταν δεδομένο και με το παραπάνω, ανεξάρτητα από τον προσανατολισμό που είχαμε για τις Εισαγωγικές Εξετάσεις.
Το περπάτημά της ήταν αρχοντικό˙ εκδήλωνε απλά την ομορφιά της και την κουλτούρα της. Όχι, μη νομίσετε ότι ήταν μόνο η αισθητική της εικόνα που μας αιχμαλώτιζε ή και ο ερωτισμός της που για εμάς εκείνους τους καιρούς των εξατάξιων Γυμνασίων Αρρένων της μαύρης δικτατορίας ήταν τόσο πολύτιμος… Ήταν η διδασκαλία της μια μαγεία. Ίσως, γιατί είχε δεδομένο το ενδιαφέρον των μαθητών, αφού η όποια ονειροπόληση της εφηβείας μας συναντούσε στο χωροχρόνο της «πριγκίπισσας» την πιο απτή πραγματικότητα.
Συνήθως καθότανε στην έδρα˙ έτσι ήταν τότε τα ήθη και τα έθιμα των εκπαιδευτικών, εκτός αν χρειαζόταν ο πίνακας. Ο λόγος της απλός και καθαρός. Δεν βιαζόταν στην «αφήγησή» της. Δίδασκε με ερωτήσεις. Βρίσκαμε τη διδακτέα ύλη μέσα από έναν παιδαγωγικό διάλογο, που ήταν τόσο δυσεύρετος εκείνες τις εποχές. Το μάθημα σχεδόν ολοκληρωνόταν μέσα στην παράδοση. Έθετε προβληματισμούς για την κίνηση της Ιστορίας, για τις δυνάμεις που την προήγαγαν, για την πολυπλοκότητα των εθνών και των κοινωνιών, για τη στάση του ανθρώπου απέναντι στις βαθιές διεργασίες: πολιτισμικές και παραγωγικές, για το ρόλο της Τέχνης και της Επιστήμης… Δεν ξέρω αν ήταν επιμορφωτική διάλεξη, αλλά μας εκστασίαζε και μας ενέπνεε. Ήταν πριγκίπισσα!
Σπάνια εκνευριζόταν, αν κάτι δεν πήγαινε καλά. Θα έλεγα ότι μάλλον θύμωνε ή, πιο σωστά, στεναχωριόταν που δεν κατάφερνε εκείνες τις στιγμές να μας προκαλεί το ενδιαφέρον. Επέλεγε δικές της «τεχνικές»˙ δεν φώναζε ούτε τιμωρούσε, κάτι που τότε ήταν βασικό «παιδαγωγικό πρόταγμα». Μπορούσε να κάνει ένα διάλειμμα στην ώρα του μαθήματος ή να αλλάξει πλήρως το σκηνικό και να πάει τη συζήτηση σε ξένα χωράφια ακόμα και με προσωπικές ερωτήσεις και να ξαναγυρίσει στα πάτρια εδάφη χωρίς να το πολυκαταλαβαίνουμε. Ήταν ανατρεπτική. Δύσκολα μπορούσαμε να προβλέψουμε τις κινήσεις της.
Τη νιώθαμε δική μας αλλά είχε τις αποστάσεις της από εμάς. Νιώθαμε φοβερά ευχάριστα στο μάθημά της, γιατί η διδασκαλία της και κυρίως το στυλ του διαλόγου έριχναν φως παντού, γιατί αγκίστρωνε πολλά ζητήματα της Ιστορίας σε δικά μας σημεία αναφοράς. Στο κτύπημα του κουδουνιού δεν γινόταν καμιά βιαστική κίνηση ακόμα και από τους πιο μάγκες του Τμήματος˙ μας ευχαριστούσε και μας χαμογελούσε. Την ώρα που φεύγαμε μας χάριζε πιο έντονα τη φωτεινότητα και τη γλυκύτητα του προσώπου της…
Όταν επιχειρείς να σκιαγραφήσεις τη μεταμόρφωση της καθηγήτριας και της δασκάλας μπροστά στα βλέμματα παιδιών ή εφήβων, δεν μπορείς να ξεφύγεις από το δικό σου βίωμα αυτής της μεταμόρφωσης των μαθητικών σου χρόνων. Ό,τι και να κάνεις, ακόμα και αν δεν το ομολογείς, είναι μέσα στην ψυχή σου και θα βρει χαραμάδες και χαραμάδες από κάθε σκληρό περίβλημα στείρου ορθολογισμού και το βίωμα θα εκδηλωθεί, γιατί είναι χυμός της ζωής…
Κάθε αφήγηση (οφείλει να) έχει και κάποια μυστικά, αλλιώς δεν μπορεί να είναι αφήγηση. Ναι, οι περισσότεροι είμαστε ερωτευμένοι, άλλοι μ’ αυτή και άλλοι με το είδωλό της στην προβολή των ονείρων της μελλοντικής άγνωστης αγαπημένης μας. Αρκετά χρόνια μετά – εκπαιδευτικός ων και εγώ – δεν ξέρω αν αυτή η όλη παρουσία της αποτελούσε «πρότυπο», καταπώς λέγεται στην παιδαγωγική βιβλιογραφία. Για εμένα και για πολλούς συμμαθητές μου πάντως ήταν το απόλυτο πρότυπο, μια μορφή στην οποία συνυπήρχαν ζωηρά η αυθεντική χαρά της γνώσης και η αισθητική του έρωτα, παιδαγωγικού και μη…
Τη δική μου πριγκίπισσα εκείνων των καιρών επέλεξα να ανασυστήσω αντί για την όποια ανάλυση ενός άρθρου. Όταν μια καθηγήτρια φιλόλογος κάνει μάθημα και διαπαιδαγωγεί πέραν των ορίων της συμβατικότητας, όταν γίνεται τόσο διακριτή στο τυποποιημένο σχολικό περιβάλλον και ομορφαίνει τη σχολική ζωή σου και πολύ πέραν αυτής, γιατί να επιχειρήσω μέσα από λέξεις και έννοιες να δημιουργήσω ένα θεωρητικό πορτρέτο της πριγκίπισσας; Αφού εγώ ο ίδιος την γνώρισα και την έζησα, τη χάρηκα και τη νοσταλγώ;
