Πολύ σωστά διατυπώνεται η άποψη ότι η κρίση έχει δύο όψεις, τη δοκιμασία και την ευκαιρία. Και είναι πεδίο ευκαιρίας κάθε κρίση γιατί δίνει τη δυνατότητα της αμφισβήτησης εδραιωμένων και λανθασμένων αντιλήψεων, γιατί ανοίγει το πεδίο της αυτοκριτικής και του αναστοχασμού και θέτει νέες όψεις έρευνας και αναζήτησης ευοίωνων προοπτικών.
Αν στην περίοδο της σημερινής βαθιάς πολιτισμικής – και όχι μόνο οικονομικής ή πολιτικής – κρίσης δεν αλλάξουμε τις χρόνιες παθογένειες του κράτους μας και της πολιτείας μας, καμιά εθνική πολιτική δεν μπορεί να διαμορφωθεί ούτε κάποιο δημιουργικό μέλλον μπορεί να υπάρξει. Όλοι γνωρίζουμε ότι ένα μεγάλο πρόβλημα – ίσως και το μεγαλύτερο για τη χώρα μας – είναι η φοροδιαφυγή, η έλλειψη φορολογικής συνείδησης, η διαχρονική αδυναμία του πολιτικού μας συστήματος στην εφαρμογή ενός αποτελεσματικού και δίκαιου φορολογικού μηχανισμού.
Κατά τη γνώμη μου, το όλο πρόβλημα έχει ως αρχική βάση την αδυναμία του νεοέλληνα να σκεφτεί ορθολογικά και όχι τις αδυναμίες του κράτους και του πολιτικού συστήματος. Γιατί είναι δύσκολο να απαντήσουμε τις εξής απλές ερωτήσεις; α) Μπορεί να υπάρξει κανένα κράτος χωρίς φορολογία; β) Μπορεί να αναπτυχθεί δίκαιη κοινωνία χωρίς μια φορολογική βάση που θα απευθύνεται σ’ όλους τους πολίτες; γ) Δεν θα πρέπει να πληρώνουμε τη φορολογία μας με ειλικρίνεια, με προθυμία και με αγάπη για την πατρίδα μας; δ) Δεν πρέπει να φορολογείται κάθε συναλλαγή ακόμα και του ενός ευρώ; ε) Αν ο καθένας μας δείχνει τον «άλλον» για την παρανομία της φοροδιαφυγής, ποιοί είναι τελικά αυτοί οι «άλλοι», μήπως και δεν «υπάρχουν»; στ) Η φορολογία δεν αποτελεί μία εκ των συστατικών πράξεων κάθε οργανωμένης πολιτείας;
Και όχι μόνο δεν απαντάμε σ’ αυτά τα ερωτήματα, αλλά επιδιδόμαστε σε ανοησίες που τις προσλαμβάνουμε ως εξυπνάδες με πολλά χαριτωμένα επιχειρήματα. Να πληρώσουν αυτοί που έχουν πολλά λεφτά, αφού δεν πληρώνει αυτός γιατί να πληρώσω εγώ, να φορολογηθεί το μεγάλο κεφάλαιο κλπ κλπ Όλα αυτά έχουν αξία μόνο όταν ο εκφέρων αυτά τα βαρύγδουπα ευφυολογήματα πληρώνει όλους τους φόρους του κανονικά. Είναι τόσο μεγάλης έκτασης η φοροδιαφυγή στη χώρα μας που μπορεί κάποιος να απορεί το πώς υπάρχει αυτή η χώρα και τοπώς θέλει ο λαός της να βρίσκεται στον πυρήνα των πιο αναπτυγμένων χωρών.
Μόνο στην Ελλάδα – εκτιμώ λίγο πρόχειρα – υπάρχουν ευρείες κοινωνικές ομάδες που καρπώνονται «μαύρο χρήμα» με το τσουβάλι, ανάμεσά τους γιατροί με το φακελάκι (τι επινόηση και αυτό…), μηχανικοί που συνδέονται με εργασίες του δημοσίου, εκπαιδευτικοί με τα ιδιαίτερα μαθήματα, εφοριακοί με μαφιόζικη νοοτροπία και πρακτική κλπ κλπ. Υπάρχουν χιλιάδες και χιλιάδες πολίτες με πολύχρονη επαγγελματική δραστηριότητα που δεν έχουν πληρώσει ούτε ένα ευρώ φόρο! Και όμως και αυτοί ηθικολογούν με περισσή ευκολία…
Μπορεί αυτού του είδους η ανάλυση να θεωρείται αφελής ή το πολύ – πολύ μικροκοινωνιολογική, αφού δεν λαμβάνει υπόψη της τα κλασικά εργαλεία ανάλυσης: την ταξικότητα των κοινωνιών, τις μεγάλες και πολλαπλές οικονομικές ανισότητες, τη μη ουδετερότητα του κράτους στις σχέσεις εξουσίας – κοινωνίας, την υπεραξία, την εκμετάλλευση των εργαζομένων από το κεφάλαιο, τον παρασιτισμό του χρηματιστηριακού και τραπεζικού κεφαλαίου κλπ. Ωστόσο, ισχυρίζομαι ότι μαζί και αλληλένδετα με όλα αυτά τα πολιτικά και μαρξιστικής εκδοχής ζητήματα πρέπει να συμβαδίζουν με την ίδια προτεραιότητα η προσωπική μας στάση και οι κοινωνικές μας συμπεριφορές. Αλλιώς θεωρητικολογούμε χωρίς καμιά αξία.
Θεωρώ ανόητη την αντίληψη που ισχυρίζεται ότι θα αλλάξουμε πρώτα την κοινωνία και το κράτος και μετά θα εφαρμόσουμε τη φορολογική δικαιοσύνη ή την «άλλη αντίληψη» που αποφαίνεται δίκην δόγματος ή αυταπόδεικτης αλήθειας ότι στον καπιταλισμό δεν μπορεί να υπάρξει φορολογική δικαιοσύνη και επομένως δεν έχει κανένα νόημα ο όποιος αγώνας προς αυτή την κατεύθυνση. Και οι δύο απόψεις είναι – κατά τη γνώμη μου – ανορθολογικές και πλήρως παρακμιακές. Όχι απλά και μόνο γιατί είναι μεσσιανικού χαρακτήρα, αλλά γιατί δεν δημιουργούν καμιά υλική βάση στον αγώνα για εκσυγχρονισμό και εκδημοκρατισμό, για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και προοδευτικές αλλαγές.
Αν τα προοδευτικά κόμματα, τα κοινωνικά κινήματα και οι συνειδητοποιημένοι πολίτες – που αγωνιούν για την πορεία του λαού μας και της χώρας μας – είχαν κάνει πρώτο και καθολικό αίτημά τους την καθολική και δίκαιη φορολογία, τότε θα είχαν προκαλέσει το μεγαλύτερο πλήγμα στην κρατική και οικονομική εξουσία, θα είχαν δημιουργήσει μια ισχυρή κοινωνική συνείδηση που θα είχε ως μόνιμη φροντίδα της τη δημιουργία ενός ελπιδοφόρου μέλλοντος. Αν δεν κατακτάμε στην πράξη τα οράματα και τις αξίες μιας ουμανιστικής κοινωνίας, τότε η σχετική συζήτηση όχι μόνο είναι μια επινόηση και μια θεωρητική κατασκευή αλλά είναι πρόσχημα και άλλοθι για να μην κινηθεί η ιστορία σε δρόμους προόδου…
