Για τις “Νεφέλες” του Αριστοφάνη (4): Οι “Νεφέλες” και ο ‘τύπος’ της Παλαιάς Κωμωδίας

Με βάση τα όσα είπαμε σε αυτό το κείμενο σχετικά με την ποικιλομορφία και τον πειραματικό χαρακτήρα της κωμωδίας του 5ου αι. π.Χ. (δείτε εδώ ένα σύντομο βίντεο για τα γενικά χαρακτηριστικά της), είναι δύσκολο να μιλάμε για «τυπικά» στοιχεία σε ένα θεατρικό είδος όπως αυτό. Μπορούμε όμως για χρηστικούς λόγους — και με κάθε επιφύλαξη — να το κάνουμε, αν παραδεχθούμε (α) ότι ο τύπος κωμωδίας που εκπροσωπούν οι εφτά παλαιότερες σωζόμενες κωμωδίες του Αριστοφάνη (Αχαρνείς, Ιππείς, Νεφέλες, Σφήκες, Ειρήνη, Όρνιθες και η Λυσιστράτη — η καθεμιά βεβαίως με τις ιδιαιτερότητές της), δηλαδή η κωμωδία με επικαιρική αφετηρία και επεισοδιώδη δομή, που περιστρέφεται γύρω από τον Επιρρηματικό Αγώνα και την Παράβαση, είναι ο πιο συνηθισμένος κατά την περίοδο αυτή, και (β) ότι τα αποσπάσματα άλλων, χαμένων κωμωδιών αυτής της περιόδου φαίνεται να συνάδουν εν πολλοίς με το αριστοφανικό σχήμα.

Ο Αριστοφάνης πάντως δεν υπήρξε ποτέ δέσμιος των «τύπων» (δείτε εδώπώς χειρίστηκε τον “τύπο” της Παλαιάς κωμωδίας στη Λυσιστράτη και εδώ στις Θεσμοφοριάζουσες)  — πολλώ δε μάλλον που, όπως είπαμε, αυτό που ονομάζουμε «τύπο» της Παλαιάς Κωμωδίας δεν ήταν ποτέ σύνολο απαράβατων κανόνων, αλλά σειρά τάσεων και συρμών, που μπορούσαν να προσαρμοστούν στις ιδιαίτερες δραματουργικές απαιτήσεις κάθε κωμωδίας.

Παρόλα αυτά, αν δεν μας απατούν τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας, αποτελεί γεγονός ότι μετά την Ειρήνη του Νικία (421 π.Χ.), με την οποία έκλεισε η πρώτη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου, αλλά πολύ περισσότερο μετά τη Σικελική Καταστροφή (413 π.Χ) ο Αριστοφάνης πειραματίζεται πολύ εντονότερα με τη φόρμα και τη θεματολογία των κωμωδιών του εγκαταλείποντας εν πολλοίς τον τύπο της πολιτικής κωμωδίας.

Ολόκληρο το άρθρο στη σελίδα antonispetrides.wordpress.com