Λογοτεχνία: Σχήματα λόγου – θεωρία

Με βάση τη θέση των λέξεων

Είδη-σημασία

Παραδείγματα

1.     Υπερβατό: Στο υπερβατό σχήμα ανατρέπεται η αναμενόμενη σειρά (συντακτική ή λεκτική) των λέξεων και παρεμβάλλεται μια λέξη ή φράση ανάμεσά τους. Με το υπερβατό εξαίρεται η έννοια των αποχωριζόμενων όρων.

 Άφησε το κάστρο κι έφυγε απολέμιστο (αντί «άφησε το κάστρο απολέμιστο και…»)

2.     Πρωθύστερο: Το πρωθύστερο αποτελεί αντίστροφη της φυσικής σειράς των γεγονότων, καθώς, από δύο σχετικές ενέργειες ή έννοιες, πρώτα λέγεται εκείνη που χρονικά και λογικά έρχεται δεύτερη. Με το πρωθύστερο εξαίρεται η πρώτη πράξη ως σπουδαιότερη.

Ξεντύθη ο νιος, ξεζώστηκε και στο πηγάδι μπήκε (αντί ξεζώστηκε ο νιος, ξεντύθηκε και στο πηγάδι μπήκε)

3.     Χιαστό: Στο χιαστό σχήμα τέσσερις όροι (λέξεις ή φράσεις) σχηματίζουν συμμετρικά ζεύγη, όπου ο α᾽ όρος του πρώτου ζεύγους αντιστοιχεί (σε φωνολογικό, μορφολογικό, συντακτικό, σημασιολογικό επίπεδο) στον β᾽ όρο του δεύτερου ζεύγους, ενώ ο β᾽ όρος του πρώτου ζεύγους αντιστοιχεί στον α᾽ όρο του δεύτερου ζεύγους. Το σχήμα επανάληψης με αντιστροφή που προκύπτει (α – β : β΄ – α΄ ) λέγεται χιαστό σχήμα, γιατί η αντιστοιχία αυτών των δύο ζευγών, αν γραφούν το ένα κάτω από το άλλο σε δύο στίχους, δίνει το σχήμα Χ. Με το χιαστό σχήμα τονίζονται ιδιαίτερα(έμφαση) οι όροι που επαναλαμβάνονται.

Έδερνε κι έγδυνε, έγδυνε και έδερνε ολημερίς.

4.     Κύκλος: Προκύπτει από την επανάληψη μιας λέξης ή φράσης στην αρχή και στο τέλος μιας πρότασης ή μιας περιόδου. Με το σχήμα κύκλου εξαίρεται ο επαναλαμβανόμενος όρος (έμφαση).

Μοναχή το δρόμο επήρες, εξανάρθες μοναχή.

5.     Παρήχηση ή παρονομασία ή ετυμολογικό σχήμα: Η παρήχηση δημιουργείται από την επανάληψη όμοιων ή ομόηχων φθόγγων, συλλαβών ή λέξεων (που είναι συχνά ετυμολογικά συγγενείς, αλλά συνήθως η σημασία τους διαφέρει). Με την παρήχηση επιτυγχάνεται η ενίσχυση της εικόνας με το αντίστοιχο αισθητικό αποτέλεσμα, η φωνητική αρμονία, η έμφαση, το λεκτικό παιχνίδι και η αποκάλυψη υπονοούμενων σημασιών και σχέσεων μεταξύ των ομόλογων όρων.

Ο καλός καλό δε βλέπει.

6.     Ασύνδετο: όταν όμοιοι όροι ή προτάσεις παραθέτονται χωρίς να συνδέονται με τους ανάλογους συνδέσμους. Μολονότι με την παράλειψη των συνδέσμων τα μέρη μιας πρότασης εμφανίζονται χαλαρά δεμένα μεταξύ τους, δημιουργείται ωστόσο μια ιδιαίτερη ένταση στον λόγο προσδίδοντάς του κίνηση, ζωντάνια, ζωηρότητα και γρήγορο ρυθμό. Αποκαλύπτει έντονο πάθος και ψυχική αναστάτωση (συναισθηματική φόρτιση)

 μόρτηδες, λούστροι, αργοί, λιμοκοντόροι

7.     Πολυσύνδετο: όταν τρεις ή περισσότεροι όμοιοι όροι ή προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με αλλεπάλληλους παρατακτικούς συνδέσμους (συμπλεκτικούς, διαχωριστικούς). Το αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται είναι η συσσώρευση, η πολλαπλότητα, η ενεργητική απαρίθμηση, η ένταση ή η έμφαση. Προσδίδει επίσης συναισθηματική φόρτιση στο λόγο.

Μ’ άδραχνεν όλη την ψυχή και να ΄μπει δεν ημπόρει ο ουρανός κι η θάλασσα κι ακρογιαλιά κι η κόρη.

8.     Ομοιοτέλευτο ή ομοιοκατάληκτο: όταν στο τέλος διαδοχικών προτάσεων ή στίχων, αλλά και μέσα στην ίδια πρόταση ή στον ίδιο στίχο, υπάρχουν λέξεις με όμοια κατάληξη.

Τον πύργο πύργο πάει και γυροβολάει.

Σχήματα σχετικά με τη γραμματική συμφωνία των λέξεων

1.     Σχήμα κατά το νοούμενο: Η συμφωνία των όρων της πρότασης δεν ακολουθεί το γραμματικό τύπο των λέξεων αλλά το νόημά τους.

Ο κόσμος χτίζουν εκκλησιές (κόσμος= άνθρωποι)

2.     Σχήμα σύμφυρσης: όταν αναμειγνύονται δύο συντάξεις, φαινόμενο συχνό, καθώς ενώνονται στον νου του ομιλητή δύο εκφράσεις ταυτόσημες αλλά κάπως διαφορετικές στη σύνταξη. Το σχήμα της σύμφυρσης είναι συχνό στη λαϊκή προφορική λογοτεχνία, κυρίως στα τραγούδια και στα παραμύθια.

Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε (α. Ο Απρίλης με τον Έρωταχορεύει και γελάει, β. Ο Απρίλης και ο Έρωτας χορεύουν και γελούνε)

3.     Σχήμα ανακολουθίας (ανακόλουθο): Οι λέξεις που ακολουθούν δε βρίσκονται σε συντακτική συμφωνία με τις προηγούμενες.

α) ο λόγος αρχίζει με ονομαστική και τελειώνει με πλάγια πτώση.

β) ο λόγος αρχίζει με πλάγια πτώση και τελειώνει με ονομαστική.

·      Βλέπει τους κάμπους πράσινους και τα βουνά μαυρίζουν (αντί μαυρισμένα).

·      Ο Διάκος (αντί του Διάκου) σαν τ’ αγροίκησε πολύ του κακοφάνη

4.     Σχήμα του καθολικού και του μερικού: Tο ουσιαστικό που δηλώνει ένα σύνολο διαιρεμένο δεν μπαίνει σε γενική διαιρετική, αλλά στην ίδια πτώση με το ουσιαστικό

·      Παίρνει τον κατήφορο την άκρη το ποτάμι (=αντί του ποταμιού).

5.     Σχήμα έλξεως (έλξη): όταν δύο όροι μιας πρότασης ή γειτονικών προτάσεων, ο ένας έλκεται από τα γραμματικοσυντακτικά χαρακτηριστικά του άλλου και συμφωνεί με αυτόν, παρεκκλίνοντας από τα κανονικά του χαρακτηριστικά.

α)έλξη σε ρήματα

β) έλξη σε ονόματα και αντωνυμίες

·      γιατί αυτοί (εννοεί τα μάτια) είναι θεοί (έλξη του γένους από το «θεοί»)

·      Ήθελα να ήμουν (αντί να είμαι) νέος

6.     Σχήμα υπαλλαγής: Ο επιθετικός προσδιορισμός  αντί να συμφωνεί στην πτώση με τη γενική(κτητική) στην οποία ανήκει, συμφωνεί με το ουσιαστικό που προσδιορίζει η γενική.

·      Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει (αντί βουνάκι λευκά πρόβατα)

7.     Σχήμα προλήψεως (πρόληψη): Το υποκείμενο μιας δευτερεύουσας πρότασης έλκεται από το ρήμα της κύριας πρότασης και προληπτικά παίρνει θέση αντικειμένου στην κύρια πρόταση. Το αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται είναι η έμφαση.

·      Σε ξέρω τι άνθρωπος είσαι

Σχήματα σχετικά με τη σημασία λέξεων ή φράσεων

1.     Συνεκδοχή: όταν μια λέξη σημαίνει κάτι σχετικό και όχι εκείνο που εκ πρώτης όψεως φαίνεται

Περιπτώσεις συνεκδοχής:

α)το μέρος κάποιου συνόλου αντί για το σύνολο,

β)η ύλη αντί για κάτι που κατασκευάστηκε από αυτή

γ)το φαινόμενο που ακολουθεί μια ενέργεια αντί για την ίδια ενέργεια

δ)το ένα αντί για τα πολλά

ε)το όργανο αντί για την ενέργεια που παράγεται από το όργανο αυτό.

στ)το εικονιζόμενο πρόσωπο αντί για την εικόνα του

ζ)το όργανο αντί για τον χρήστη

α) Κάθε βρύση και φλάμπουρο, κάθε κλαδί και κλέφτης (αντί: «κάθε δέντρο»)

β) Να τρώη η σκουριά το σίδερο κ᾽ η γη τον αντρειωμένο (αντί: «τα σιδερένια όπλα »)

γ) Έμεινε ο διάκος στη φωτιά με δεκοχτώ λεβέντες (αντί: «στη μάχη»)

δ) που αγνάντευεν Αγαρηνό (αντί: «Αγαρηνούς»)

ε) Αχός βαρύς ακούγεται, πολλά τουφέκιαπέφτουν (αντί: «τουφεκιές»)

στ) Φλωριά ρίχνουν στην Παναγιά (αντί: «στην εικόνα της Παναγιάς »)

ζ)Έφευγαν οι Τούρκοι σαν λαγοί το Παργινό τουφέκι (αντί: «τους Παργινούς πολεμιστές»)

2.     Μετωνυμία: Όταν χρησιμοποιείται το όνομα του δημιουργού ή του εφευρέτη αντί για τη λέξη που δηλώνει το δημιούργημα, ή αυτό που περιέχει κάτι, αντί για το περιεχόμενο, ή το αφηρημένο, αντί του συγκεκριμένου.

·      Διαβάζετε Σολωμό. (αντί τα ποιήματα του Σολωμού)

·      Συνεννοούνται με το Μαρκόνι

·      Το πανηγύρι ήταν πολύ κι ο τόπος ήταν λίγος.

·      Η πόλη ήταν ανάστατη.

·      δεν ήξευρα ακόμη την άλφα

3.     Αντίφραση: Όταν αποφεύγεται η κυριολεξία στη διατύπωση μιας έννοιας και χρησιμοποιείται στη θέση της κάποια αντίστοιχη ή ακόμα και αντίθετη έκφραση.

Διακρίνεται:

α) στη λιτότητα: όταν μια θετική έννοια εκφράζεται με την αντίθετή της αποφατικά. Έτσι, μειώνεται η ένταση ενός αρνητικού ή δυσάρεστου νοήματος.

β) στην ειρωνεία: όταν ο ομιλητής χρησιμοποιεί με προσποίηση, θέλοντας να αστειευθεί ή να χλευάσει, λέξεις ή φράσεις με τελείως αντίθετη σημασία από την πραγματική.

γ) στον ευφημισμό: όταν από φόβο που προέρχεται συνήθως από κάποια πρόληψη ή δεισιδαιμονία, χρησιμοποιεί ο ομιλητής, χωρίς καμιά προσποίηση, λέξεις ή φράσεις που έχουν καλή, ευοίωνη ή εντελώς αχρωμάτιστη σημασία αντί για άλλες λέξεις ή φράσεις με απαγορευμένη, δυσοίωνη ή αρνητική σημασία.

·      α)Πέρασε όχι λίγη ώρα ανήσυχα.

·      β)Ποιος ξέρει τι μεγαλεπήβολο σχέδιο συνέλαβε πάλι το πονηρό μυαλό τους.

Ως εξόχως ελαφρυντικήν περίστασιν-μεγάλην προκοπήν, εννοείται, δεν έκαμα-εξακολουθώ να εργάζομαι ως βοηθός ακόμη.

·      γ) Αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι.

4.     Υπερβολή: Στην υπερβολή κάποιος ή κάτι παρουσιάζεται με τρόπο που υπερβαίνει κατά πολύ το μέτρο, με εμφανώς διογκωμένες τις ιδιότητες ή τα χαρακτηριστικά του. Η υπερβολή προσδίδει στο λόγο έμφαση, ζωντάνια, παραστατικότητα, ενάργεια και προκαλεί ισχυρή εντύπωση. Μπορεί, επίσης, να δημιουργεί αποτέλεσμα ειρωνικό ή κωμικό.

·      Τότε από φως μεσημερνό η νύχτα πλημμυρίζει.

5.     Αλληγορία: μια μεταφορική έκφραση που δηλώνει διαφορετικά νοήματα από αυτά που δείχνουν οι λέξεις. Χρησιμοποιείται για να γίνει ένα μήνυμα πιο αισθητό στον αναγνώστη.

·      Βόηθα, Θεά, το τρυφερό κλωνάρι μόνο να ΄χω× σε γκρεμό κρέμουμε βαθύ κι αυτό βαστώ μονάχο

6.     Mεταφορά: όταν συγκρίνονται οι ταυτίζονται δύο πράγματα ανόμοια εκ πρώτης όψεως, ώστε το ένα να αποκτά τις ιδιότητες του άλλου, μολονότι δεν τις έχει. Η μεταφορά δεν συγκρίνει ή υποκαθιστά απλώς, αλλά προκαλεί και μια αλληλεπίδραση μεταξύ εννοιών και πραγμάτων, η οποία τους προσδίδει νέες σημασίες και διαστάσεις. Η μεταφορική χρήση της λέξης προσδίδει στη γλώσσα πλούτο και δύναμη, εκφραστικότητα και ζωηρότητα.

·      Αργά, κι ονείρατα σκληρά την ξαναζωντανεύουν.

·      Γλυκύς βορράς.

7.     Αντονομασία: όταν στη θέση ενός κύριου ή προσηγορικού ονόματος χρησιμοποιείται μια άλλη συνώνυμη ή ισοδύναμη λέξη ή περίφραση.

·      Ο γιος της καλογριάς(αντί: ο Καραϊσκάκης)

8.     Έμφαση: Ένα στοιχείο του λόγου τονίζεται με οποιονδήποτε τρόπο, ώστε να επικεντρωθεί σ’ αυτό η προσοχή του αναγνώστη.

·      Θέλει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο.

9.     Κλιμακωτό: όταν κλιμακώνεται η ένταση με μια σειρά ενεργειών. Με το σχήμα αυτό επιτυγχάνεται η κλιμακωτή δημιουργία καταστάσεων ή συναισθημάτων που θα φτάσουν στην αποκορύφωσή τους.

·      Ἦτον ἀπόλαυσις, ὄνειρον, θαῦμα.

10.  Αντίθεση: όταν δύο έννοιες, πράγματα ή καταστάσεις ανόμοιες παρατίθενται και συσχετίζονται. Αποτέλεσμα της χρήσης της αντίθεσης είναι η εντονότερη έκφραση σκέψεων, συναισθημάτων εικόνων κ.α.

·      Τα πάθη πλιο δεν κιλαδεί το πικραμένο αηδόνι, αμέ πετά πασίχαρο, μ᾽ άλλα πουλιά σιμώνει.

11.  Οξύμωρο: όταν συνδυάζονται δύο αντιφατικά  στοιχεία, τα οποία στην πραγματικότητα είναι ασυμβίβαστα και ασυνδύαστα, ώστε το ένα να αποκλείει το άλλο.

·      αγγελικό και μαύρο φως

·      καλότυχοι νεκροί

12.  Προσωποποίηση: όταν αποδίδουμε σε άψυχα όντα, ζώα ή σε αφηρημένες έννοιες ανθρώπινες ιδιότητες ή συναισθήματα. Προσδίδει ζωντάνια, αμεσότητα, παραστατικότητα και πρωτοτυπία στον λόγο.

·      Ο ουρανός ολόκληρος αγρίκαε σαστισμένος.

13.  Παρομοίωση: η συσχέτιση ή η σύγκριση  ιδιότητας προσώπου ή πράγματος με κάποιο άλλο γνωστό που έχει αυτή την ιδιότητα σε μεγάλο βαθμό, ώστε να γίνεται πιο ζωηρή και αισθητή η εικόνα. Δηλώνεται συνήθως με τα «σαν», «σαν να», «καθώς», «όπως», «ως»  κ.α. Χρησιμοποιείται για να προβληθούν οι βαθύτερες σχέσεις μεταξύ των πραγμάτων ή για να αποκαλυφθεί μια νέα διάσταση ανάμεσα σε δύο συγκρινόμενες καταστάσεις. Μοιάζει με τη μεταφορά αλλά είναι αισθητικά αμεσότερη και ελκυστικότερη και έχει μεγαλύτερη πυκνότητα. Προσδίδει ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα στον λόγο.

·      Ήτον θερμόαιμος και ανήσυχος ως πτηνόντου αιγιαλού.

14.  Σχήμα κατεξοχήν: Το σχήμα κατεξοχήν προκύπτει από τον περιορισμό της σημασίας μιας λέξης. Ειδικότερα, ενώ μια λέξη φανερώνει σύνολο ομοειδών όντων, η σημασία της στενεύει, για να δηλώσει μόνο ένα από αυτά αποκλειστικά. Ακόμα και μια φράση μπορεί να χρησιμοποιείται και με περιορισμένη τη σημασία της.

·      Μην είδετε την ομορφιά που την Κοιλάδα αγιάζει; (Η κόρη έχει ομορφιά στον υπέρτατο βαθμό)

Σχήματα σχετικά με την πληρότητα του λόγου

1.     Έλλειψη: Παραλείπονται λεκτικά στοιχεία, που εύκολα μπορούν να εννοηθούν είτε από την κοινή χρήση είτε από τη σειρά του λόγου και τα συμφραζόμενα.

Στην έλλειψη συνήθως παραλείπονται:

α) ρήματα: είμαι, γίνομαι, έχω, λέω κτλ.:

β) φράσεις: βρίσκω πως, μάθε πως, να ξέρεις πως κτλ.:

Μορφή ελλείψεως είναι η βραχυλογία: παραλείπονται, αναπληρώνονται από στοιχεία που υπάρχουν στα συμφραζόμενα.

Είδη βραχυλογίας είναι:

α) σχήμα εξ αναλόγου: όταν παραλείπεται μία ή περισσότερες λέξεις ή μία ολόκληρη πρόταση που εννοείται βέβαια από τα προηγούμενα όχι όμως ακριβώς όπως είναι εκεί.

β) σχήμα από κοινού: όταν μια ή περισσότερες λέξεις ή μια πρόταση, που παραλείπεται, εννοείται από τα προηγούμενα ή, σπάνια, και από τα επόμενα, ακριβώς όπως είναι εκεί, αμετάβλητη.

γ) ζεύγμα: δυο ομοειδείς συντακτικοί όροι (προσδιορισμοί ή αντικείμενα) αποδίδονται σε ένα ρήμα, ενώ λογικά ο ένας από αυτούς θα ταίριαζε σε κάποιο άλλο ρήμα, το οποίο ενννοείται.

δ) αποσιώπηση: όταν ο λόγος διακόπτεται απότομα και η φράση μένει ημιτελής, λόγω του δισταγμού, της ντροπής ή της οργής του ομιλητή, ο οποίος έτσι δηλώνει τη διάθεσή του έμμεσα αλλά με σαφήνεια.

ε) σχήμα εξ αντιθέτου: όταν μια λέξη ή μια πρόταση που παραλείπεται, εννοείται από τα προηγούμενα κάπως αλλαγμένη (σε πτώση, αριθμό κλπ.) με αντίθετη ή εντελώς διαφορετική σημασία

·      Η δύναμή σου πέλαγο κι η θέλησή μου βράχος (ενν. είναι).

·      Στάχτη τέτοια πολιτεία (ενν. ας γίνει)

·      Τα μετράει τρεις φορές και λείπουν αρκετά (= και βρίσκει πως…).

·      α) ο πατέρας μου ήταν όπως όλοι οι πατεράδες (=είναι καλοί)

·      β) Σε τραγουδά, όπως το πουλί τον ήλιο που ανατέλλει (ενν. όπως τραγουδά).

·      γ) Ακούει τουφέκια και βροντούν, σπαθιάλαμποκοπάνε.(ακούει τουφέκια-βλέπει σπαθιά)

·      δ)είχε πέσει αρτίως εις το κύμα γυμνή, κ᾽ ελούετο…

·      ε) Στα έμπα μπήκε σαν αϊτός, στα ξέβγασαν πετρίτης (στα ξέβγα βγήκε)

2.     Πλεονασμός: όταν για τη διατύπωση μιας έννοιας ή σκέψης δεν χρησιμοποιούνται απλώς οι απαραίτητες λέξεις, αλλά και επιπρόσθετες, οι οποίες δεν προσφέρουν κανένα καινούριο νόημα. Αυτό γίνεται για την επίτευξη ζωηρότερης και σαφέστερης έκφρασης, καθώς και για έμφαση.

Ιδιαίτερες μορφές του είναι:

α) σχήμα παραλληλίας: όταν εκφράζεται μια έννοια με δύο αντίθετες εκφράσεις, μία αρνητική και μία καταφατική,

β) σχήμα ένα με δυο:  όταν εκφράζεται μία έννοια με δύο λέξεις, που συνδέονται μεταξύ τους με το και, ενώ θα έπρεπε η μία από αυτές να αποτελεί προσδιορισμό της άλλης,

γ) σχήμα περίφρασης: όταν μία έννοια ενώ μπορεί να εκφραστεί με μία λέξη, εκφράζεται με δύο ή περισσότερες παραστατικότερα,

δ) επαναφορά: όταν η ίδια λέξη ή φράση επαναλαμβάνεται στην αρχή δύο ή περισσότερων διαδοχικών στίχων, ημιπεριόδων ή προτάσεων

ε) αναδίπλωση: Μία λέξη ή και φράση μιας πρότασης επαναλαμβάνεται αμέσως και έντονα. Συνήθως η επανάληψη γίνεται με την προσθήκη κάποιου προσδιορισμού.

Προβάλλει με έμφαση την επαναλαμβανόμενη έννοια. Μερικές φορές προσδίδει ιδιαίτερο παλμό και δραματικότητα.

στ) σχήμα υποφοράς και ανθυποφοράς: όταν γίνεται μια ερώτηση(υποφορά) ακολουθεί μια προσπάθεια για απάντηση, απορρίπτεται αυτή και ακολουθεί αυτό που πραγματικά συμβαίνει(ανθυποφορά). Συνηθίζεται στα δημοτικά τραγούδια.

ζ)προδιόρθωση ή προθεραπεία: χρησιμοποιείται όταν πρόκειται να ανακοινωθεί σε κάποιον κάτι δυσάρεστο γι᾽ αυτόν. Τότε, πριν ανακοινωθεί το δυσάρεστο, λέγεται κάποια φράση που προετοιμάζει ψυχολογικά τον ακροατή. Με το σχήμα αυτό μετριάζονται οι δυσάρεστες εντυπώσεις που θα προκαλούσε το περιεχόμενο του εκφωνήματος και επιτυγχάνεται μεγαλύτερη παραστατικότητα.

η)επανάληψη: όταν επανεμφανίζονται στην ίδια πρόταση η ίδια λέξη ή φράση. Η επανάληψη αυξάνει την ένταση στον λόγο και την αισθητική απόλαυση. Η προσοχή του δέκτη στρέφεται στο επαναλαμβανόμενο στοιχείο που αποκτά μεγαλύτερη σημασία.

θ)άρση και θέση: όταν πρώτα λέγεται τι δεν είναι κάτι ή τι δεν συμβαίνει και στη συνέχεια τι είναι ή τι συμβαίνει.

ι)αναφώνηση: προκύπτει από την προσθήκη επιφωνηματικών λέξεων ή φράσεων σε μια περίοδο, που δηλώνουν συνήθως τη συναισθηματική κατάσταση του ομιλητή.

α)συ να σωπαίνεις και να μη μιλάς

β)αστροπελέκι και φωτιά να πέσει στην αυλή σου

γ) Ο Γέρος του Μοριά (=ο Κολοκοτρώνης)

δ) Μα τες πολλές λαβωματιές που μόφαγαν τα στήθια.

Μα τους συντρόφους πόπεσαν στην Κρήτη πολεμώντας.

Μα την ψυχή που μ’ έκαψε τον κόσμο απαρατώντας.

ε) δεν κάνουμε κι ένα καλό, καλό για την ψυχή μας.

στ) Μην είδετε την ομορφιά που την Κοιλάδα αγιάζει; 

Ψηλά την είδαμε πρωί· της τρέμαν τα λουλούδια.

ζ) Θα σου πω κάτι και να μη σου κακοφανεί:νομίζω ότι φέρθηκες άσχημα.

η) Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια.

θ) Εγώ δεν είμαι Τούρκος ουδέ Κόνιαρος, είμαι καλογεράκι απ’ ασκηταριό.

ι) Κύριέ μου, τι να γίνηκε ο Μηλιόνης;

Χαμένη, Αλίμονον!