του Σταύρου Χριστοδούλου
Όποιος επιδιώκει επαφές με άτομα διαφορετικών ηλικιών,προσόντων και εκ διαμέτρου αντίθετων απόψεων ,είναι σχεδόν βέβαιος πως καταλήγει στην ανάγκη να παρουσιάσει ένα καινούριο πρότυπο.Αυτό καθίσταται επιτακτικό μάλλον σήμερα, εξ αιτίας της παρήκμασης των ιδεολογιών αλλα και της κόπωσης που δείχνουν οι πολίτες να ασχοληθούν περαιτέρω με συγκεκριμένα ζητήματα.
Άλλωστε, ο παλαιός κόσμος κατέρρευσε μέσα από τη μεταπολίτευση. Το Πρότυπο όμως αναδύεται,όταν συνιστά τα χαρακτηριστηκά του προτύπου, αυτής της δυναμικής του, να υποδηλώνει δηλαδη με μια λέξη ολόκληρες αναλύσεις, να εισέρχεται στον πνευματικό κόσμο και να τον αναταράσσει όντας είδωλο, απόμακρο, άπιαστο αλλά και από την άλλη γνώριμο, οικείο λόγω των τετελεσμένων πράξεων.
Βάσει των Προτύπων νοηματοδοτείται η ίδια η ύπαρξη αφου επιτελούν φάρους αλήθειας και έμπνευσης. Ένα «μοντέλο ζωής» με συνέπεια,πίστη και διαχρονικότητα ικανοποιεί την ενλογω αναζήτηση.Η επικείμενη ερώτηση : «Αρκεί άραγε μόνο ένα;» απαντάται: όχι,συνήθως δεν είναι αρκετό αλλα σε εποχή αναθεώρησης οφείλεις να αναζητάς το μέσον για το εναρκτήριο λάκτησμα με σκοπό την πραγμάτωση αυτής.
Έθνος είναι ο λαός που ζει σε εδαφική επικράτεια,έχει καθορισμένη ιστορία και διαχρονία με κοινό πολιτισμό,εκπαιδευτικούς,πολιτικούς θεσμούς και γλώσσα.Το κράτος δεν είναι απαραίτητο για την ύπαρξη του έθνους∙το ελληνικό έθνος πληροί τις τεθείσες προϋποθέσεις στα τρια σκέλη της ελληνικότητας(αρχαιοελληνικός,ελληνιστικός,βυζαντινός πολιτισμός).
Συνεπώς, έκδηλη είναι η συνέχεια της εθνικότητάς μας (αντίθετα από τις υποθέσεις των εθνομηδενιστών, συνήθως μαρξιστών, που θεωρούν τα έθνη δημιουργήματα αποφάσεων αυτοκρατόρων παραγνωρίζοντας τα εγγενή διαφορετικά στοιχεία που είχαν από αρχαιοτάτων χρόνων πολλά από αυτά-ένα εκ των οποίων και το ελληνικό).Αυτο καθιστά ευχερή την αναζήτηση προτύπου σε όλο το χρονικό βάθος της ελληνικότητας αφου θεμελειώνεται αποδεδειγμένα η αδιάλειπτη πορεία ,και κατά συνέπεια δυνάμεθα να βρεθούμε στο 384π.Χ. και το έτος γεννησης του Δημοσθένη.Σίγουρα για τον αμύητο αναγνώστη η χρονική μεταπήδηση επιφέρει εύλογη σύγχυση,η οποία όμως είναι παροδική.
Ο Δημοσθένης ήταν ο Αθηναίος πολιτικός που υπερασπίσθηκε την Αθήνα(Πόλη-Κράτος) απέναντι στον επεκτατισμό των μακεδόνων βασιλεών(Φίλιππος Β’-Αλέξανδρός Β’).Το έθνος στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό αποτελείτο από διαφορετικές πόλεις που λειτουργούσαν ως κράτη,ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες(Αθήνα,Σπάρτη,Θήβα,Κόρινθος,Αργος,Μεσσηνία ησαν οι κυριότερες).
Για τον Φίλιππο αυτές,ως ανεξάρτητες,αυτόνομες και αυτάρκεις συνιστούσαν προσκόμματα στις βλέψεις του για κατάκτηση της Περσίας αφου στοιχειοθετούσαν σταθερή και δυνητική απειλή παρα τις μεταξύ τους αντιπαλότητες.Αυτο,βέβαια από την άλλη μεριά συνεπάγετο την ανάγκαιότητα πλήρους προαπαιτούμενης υποδούλωσής των ώστε να εκκινήσει η διαδικασία εκστρατείας στην Ασία,που εν τέλει πραγατοποιήθηκε αργότερα από τον Μ.Αλέξανδρο.
Εδω τίθεται και το κρισιμότερο ζήτημα:Διατήρηση της υπαρχούσης τάξης πραγμάτων ή μετάβαση στο πολυπολιτισμικό-αυτοκρατορικό σχήμα υπο απόλυτο μονάρχη;Ο Δημοσθένης επέλεξε το πρώτο αντιπαραβάλλοντας εν τοις πραγμασι δυο αντίρροπα πρότυπα ζωής.
Χρησιμοποιώντας το σχήμα της πρόληψης αξίζει να αναφέρουμε πως εν τέλει ο Δημοσθένης και η Αθήνα,όπως και οι λοιπές πόλεις κράτη νικήθηκαν στην μάχη της Χαιρώνειας με ένα ευφυές τέχνασμα του Φιλίππου, αλλά, δεν θα αναλύσουμε άλλα ιστορικά γεγονότα.Σκοπός είναι η ανασύσταση δυο Προτύπων διαβίωσης.
Οι μέχρι τώρα μελετητες ασχολήθηλαν πλεόν ή ήττον με τον Αλέξανδρο.Αφου υπάρχει Αυτός, αναφέρει χαρακτηριστικα ο Jaeger γιατι να μιλήσεις για άλλους; Κι όμως η καθ’όλα αναθεωρητική πρσπάθεια της εποχής μας να απεγκλωβιστεί απο αδύναμα πρότυπα,μας καθοδηγεί σε άλλα μονοπάτια.
Ο Φίλιππος έγινε απόλυτος άρχων της Μακεδονίας μετα τον αδερφό του Περδίκκα.Η εμφάνιση του εν ολίγοις ηταν αποκρουστική με ακρωτηριασμένο χέρι,πόδι,χωρίς το ένα μάτι και με κακώσεις από την πολύχρονη εμπειρία στις μάχες.Ως πολιτικός και στρατιωτικός νούς ήταν ιδιοφυής και ακούραστος.Το πολεμοχαρές όμως πρότυπo βάλλεται από τις έριδες,την διχόνοια του παλατιού αλλα και τον ίδιο τον τρόπο διακυβέρνησης που ο Πλάτων θα ονόμαζε τυραννίδα.Στην αυλή ξεπεσμένοι καλλιτέχνες και εταίρες ολοκλήρωναν το μακεδονικό οικοδόμημα ενώ οι άκρατες οινοποσίες ηταν τακτικές.
Το αντιμαχόμενο πρότυπο,ο Δημοσθένης οραματίζεται την δημιουργία ενός ελεύθερου ανεξάρτητου πολίτη της πόλης-κράτους,μιας ευνομούμενης πολιτείας,διακυβερνούμενης δημοκρατικά.Έτσι,αποποιείται την διαβιωση μέσω υποδούλωσης των υπηκόων της Μακεδονίας. Η στάση ζωής του εκπορεύεται από γνήσια φιλοπατρία,αγάπη για τα αθηναϊκά ιδεώδη και προσήλωση στην αδέσμευτη σκέψη,την συνεχή προσπάθεια,την πραότητα και την εκρηκτική και ταχεία αντίδραση στον σωστό τόπο και χρόνο. Αποτέλεσμα είναι η έκφραση ενός μεγαλοιώδους Συντηρητικού και Φιλελεύθερου – Κοινοτιστικού Προτύπου όταν ο κίνδυνος ήταν προ των πυλών για Αθήνα (Ο Φίλιππος είχε ξεκίνησε να καταλάμβάνει όλες τις θέσεις κλειδιά που ήλεγχε η Αθήνα).
Και ποιος δεν άκουσε για εκείνον που έβαζε χαλίκια στο στόμα του για να αποκτήσει ορθοφωνία ή για αυτόν που ρητόρευε τρέχοντας ή έβαζε το σπαθί σύρριζα στον ώμο του και απήγγειλε επειδή είχε συνηθίσει να κουνάει άτακτα το σώμα του.Αυτα τα παραδείγματα,έχοντας φθάσει βέβαια ξερά στην εποχή μας είναι τα δείγματα του πιο ευγενούς και συνάμα ανιδιοτελούς μόχθου για ένα συγκεκριμένο όραμα.
Ο μεγαλύτερος ρήτορας της αρχαιότητας ξεκίνησε την ζωή του με τις μεγαλύτερες δυσκολίες,οικονομικές δυσχέρειες,ανικανότητα ρητορικής(όπως ηδη προαναφερθηκε) ,φιλασθενεία που ήταν και το κύριο εμπόδιο αφού την εποχή εκείνη η σωματική ρώμη επαίρετο. Ως μέλος-ρήτορας της συνέλευσης του λαού (Εκκλησία του Δήμου) δεν νικά πάντοτε και οι προτάσεις του, συχνά κατά την αρχή απορρίπτονται.
Παραμένει όμως βαθύτατα δημοκρατικός,αρνείται να παραμελήσει έστω και μια συνήθεια ή έναν νόμο της Αθήνας.Ακομα και όταν η πολιτεία δυσλειτουργεί πρότείνει τρόπους βελτίωσης,αν και θα μπορούσε να ιδιωτεύσει. Αλλα και ως μεγάλος πολιτικός αργότερα, πολλές φορές δοκίμασε τη αποδοκιμάσία των προτάσεων και των ψηφισμάτων του, έμεινε όμως πιστός στην χαλκέντερη λογική και η ιστορία των δικαίωσε στις προβλέψεις του.
Αν θέλαμε να αποδώσουμε με μια φράση το νόημα της δράσης του θα λέγαμε πως ακολούθησε τον «αμφιρρεπή ολοκληρωτισμό».Κι τουτο γιατι ηταν απόλυτος και επρόσκειτο ολοκληρωτικά στην δημοκρατία, την ανεξαρτησία,την ορθή σκέψη, την ευπρέπεια,την ηθική που επέβαλλε η μακρά παράδοση και το κλέος των Αθηνών, ενώ παράλληλα υπομονετικός και προσεκτικός στις κρίσεις του, διστακτικός όταν το επέβαλε το συμφερον της πατρίδας, συγκρατημένος στα πάθη και πάντοτε σχεδόν σε όλους τους λόγους του είναι εύδηλη η τάση της νουθεσίας προς τον λαό.Επίσης απέρριπτε τον «ζαμανφουτισμό» και τον ωφελιμισμό των σύγχρονών του πλουσίων παρόλο που και ο ίδιος άνηκε στο κύκλο τους.
Αφιέρωσε επομένως την ζωή του όχι στον ίδιο αλλα στον τρόπο προόδου της πόλης, προσφέροντας την ύστατη στιγμή που εφθασε η νόθη είδηση ότι ο Φίλιππος θα επιτεθεί στην Αθήνα την περιουσία του στην ανέγερση των τειχών, κι ας τον έλεγαν γκρινιάρη υδροπότη(επειδη δεν έπινε κρασί) ή Σκύθη βάρβαρο (επειδη η μητέρα του ηταν Ελληνοσκύθισσα).
Ο χώρος της σελίδας δεν είναι ο πιο προσφυής για την πληρη εξέταση του έργου του ούτε για ενδελεχή παρουσίαση των αρετών του.Το υπόδειγμά του όμως δεικνύει τεκμηριωμένα πως ο δρόμος της Αρετής, του Συντηρητισμού, το υπόδειγμα ζωής εντός του συνόλου με σκοπό την κατανόηση του ίδιου του εαυτού μας είναι αιώνιος, δεν γνωρίζει εποχές. Στην αρχαιοελληνική έκφανση ήταν ο Δημοσθένης, στο Βυζάντιο άλλος και στην νεώτερη Ελλάδα άλλος. Δεν συζητάμε αμιγώς για πρόσωπα αλλα για αξίες,ήθη και μεθόδους εξωτερίκευσης των αγαθών κινήτρων μας.
Ο Φίλιππος ομοιάζει περισσότερο στο ανηλεές αχόρταγο μοντέλο επιβίωσης που αψηφά ο,τι δημιουργηθέν προς χάριν της προσωπικής ματαιοδοξίας. Ο Δημοσθένης είναι ο αγνός ιδεολόγος,ο λάτρης των όσων άφησαν πίσω οι πρόγονοι και της εξέλιξης τους. Εκσυγχρονιστής και καινοτόμος σέβεται το παρελθόν που δίδει ώθηση στην εκέλιξη της πατρίδας. Ο εύκολος δρόμος ήταν να υπερασπιστεί τους Μακεδόνες ή να ιδωτεύσει όπως άλλοι.Αντίθετα, στάθηκε παρα τις κακουχίες κάθε πολιτικού βίου στο ύψος των περιστάσεων αντιπροσωπεύοντας την λογική πρόταση.
Σήμερα είναι αναντίρρητα αποδεκτό ότι ελλείπουν τα πρότυπα σ’ ένα φαύλο κύκλο ανάλγητων συμφερόντων, στείρας πολιτικής, ωφελιμισμού και υποβολιμιαίων επιθυμιών την στιγμη που η αγαθή κρίση ξεπερνάται από αισθήματα στιγμιαία και πρόσκαιρες ηδονιστικές απολαυές. Δεν παραμένουμε όμως πιστοί σε κανένα ιδεώδες όταν δεν φροντίζουμε επιμμελώς να διατηρούμε κάθε ρανίδα ανάτασης που μας προσφέρεται από καθε εμπνευσμένο Πρότυπο. Κάθε στοιχείο του έθνους αντιμετωπίζει της δικές του αντιξοότητες,μόνο όμως όλοι, ενωμένοι δυνάμεθα να αναχαιτίσουμε τους δούρειους ίππους του εθνομηδενισμού. Το «εγώ» ακούγεται μόνο μέσα στο «εμείς».
