Του Νίκου Τσούλια
Δεν ήμουνα σίγουρος ότι θα ήταν το τελευταίο μου μάθημα. Δεν ήξερα πότε θα μου έλθει το χαρτί της επίσημης αποδοχής της παραίτησής μου. Υπολόγιζα ότι θα είναι μέσα στις Χριστουγεννιάτικες Γιορτές. Το προσδιόρισα από μόνος μου ότι θα είναι αυτό το κύκνειο άσμα μου.
Θα μπορούσα να φύγω από το σχολείο χωρίς να νιώθω ότι έχω κάνει την τελευταία μου πράξη; Δεν γίνεται – θα ήταν κακή μορφή αποχώρησης από τους τόπους της ομορφιάς. Καλύτερα να το προσδιορίσω εγώ και αν τελικά δεν είναι τελευταίο μάθημα, δεν πειράζει – θα ξαναδώσω την παράσταση. Είναι μια παράσταση, την ετοίμαζα καιρό – άλλοτε με εκείνο το πάθος που φέρνουν μόνες τους οι μεγάλες στιγμές του συναισθήματος και άλλοτε με μια ψυχολογία ήττας, γιατί ένιωθα από πριν ότι θα είναι ένας μικρός θάνατος, ένας ακρωτηριασμός του πυρήνα του εαυτού μου, μια απώλεια συμβόλου, του ιερού συμβόλου της διδασκαλίας.
Ήξερα ότι δεν θα έβλεπα πια τον εαυτό μου όπως τόσα και τόσα χρόνια πριν, ότι το είδωλό μου δεν θα είναι τόσο φωτεινό πια. Πάντα υπερηφανευόμουνα κρυφά μέσα μου με περισσό καμάρι για το ότι ήμουνα εκπαιδευτικός. Και όταν κουβεντιάζαμε στις παρέες για τη δυναμική των επαγγελμάτων και γινόταν η γνωστή διακλαδική διαμάχη, εγώ ένιωθα μια τόση μεγάλη γοητεία για το ότι υπηρετούσα την ιερή λειτουργία της διδασκαλίας, που δεν έμπαινα στον κόπο να αντιπαρατεθώ. «Ή θα καταλάβαιναν μόνοι τους την ομορφιά του εκπαιδευτικού ή άστους να νομίζουν ό,τι θέλουν. Αφού δεν έχουν γνωρίσει τη μαγεία της διδασκαλίας, δεν μπορούν να κατανοήσουν τον πυρήνα του εκπαιδευτικού επαγγέλματος». Έτσι έλεγα με υπερηφάνεια στον εαυτό μου και συμφωνούσε τόσο απόλυτα μαζί μου, που ένιωθα ότι δεν υπάρχει ο εαυτός μου – ήμουνα εγώ χωρίς αυτόν…
22 Δεκέμβρη 2016, όλα αλλάζουν μετά απ’ αυτή την ημερομηνία. Τίποτα δεν θα είναι όπως χθες, όπως συμβαίνει μόνο στους τόσους και τόσους καιρούς που χάνονται στις ακρώρειες της νιότης. Η ζωή μου θα είναι διαφορετική˙ πώς να την επινοήσω χωρίς εκείνη τη λάμψη που μόνο μια σχολική αίθουσα δωρίζει; Είχα σκεφτεί τι θα πω. Ήταν πιο κρίσιμη ώρα και από την πρώτη ώρα διδασκαλίας εκεί στο Λύκειο του Κολωνού, τον Οκτώβριο του 1980. Τότε ένιωθα μια διάχυτη φοβία, αλλά ήξερα ότι θα ακολουθήσουν αμέτρητες ώρες μαθήματος και θα σκεπαστούν οι όποιες δυσκολίες ή οι κακές όψεις της διδασκαλίας μου. Ενώ τώρα, τι; Δεν υπάρχει τίποτα μετά απ’ αυτό το μάθημα, η απόλυτη ερημιά. Άλλες στιγμές σκεπτόμουνα να πω ό,τι θα μου έλθει εκείνη τη στιγμή. Ένιωθα σαν ερωτευμένος στο πρώτο ραντεβού, που όλο προετοιμάζεσαι το τι θα πεις, πώς θα το πεις, πώς θα αντιδράς, πώς θα κοιτάζεις, πώς θα γοητεύεις, πώς… και ξέρεις ότι όταν έλθει η μεγάλη στιγμή, όλα αυτά θα σαρωθούν γιατί το συναίσθημα και η ομορφιά θα πλημμυρίσουν την εικόνα της συνάντησης και όλα θα πάρουν το δικό τους δρόμο, που θα είναι έξω από τους υπολογισμούς σου.
«Θέλω να σας αποχαιρετήσω. Θέλω να αγγίξω την ψυχή σας, όχι τη σκέψη σας. Έφτασα στο τέλος ενός ταξιδιού, του όμορφου ταξιδιού της διδασκαλίας. Δεν επέλεξα εγώ τη στιγμή αυτή. Δεν ήθελα να σας αφήσω στη μέση της διαδρομής σας και να φύγω σήμερα. Όμως απολογούμαι γι’ αυτή την εξέλιξη. Νιώθω πολύ παράξενα. Νιώθω ενοχή που δεν τελειώνουμε τη διαδρομή αυτής της χρονιάς μαζί. Είμαι απόλυτα πρόθυμος να έρχομαι να διδάσκω μέχρι να έλθει αντικαταστάτης μου. Είμαι τυχερός. Το τελευταίο μου μάθημα γίνεται σ’ εσάς, στην “Κατεύθυνση” που φιλοξενεί πολύ φωτεινούς νέους και νέες. Έχω πει στους συναδέλφους ότι θα έρχομαι στο σχολείο κατά περιόδους και τους έχω παρακαλέσει να μου δίνουν καμιά ώρα να μπαίνω σε αίθουσα, τουλάχιστον μέχρις ότου τα παιδιά της Α΄λυκείου να πάνε στην Γ΄τάξη. Να έχω παιδιά γνωστά από τους καιρούς της διδασκαλίας μου. Κάποιοι συνάδελφοι με ζηλεύουν που φεύγω, γιατί πράγματι το εκπαιδευτικό επάγγελμα θεωρείται από τα πιο δύσκολα στην επιστημονική βιβλιογραφία. Εγώ όμως ζηλεύω αυτούς που μένουν.
Και ποτέ δεν με κούρασε το σχολείο, γιατί λάτρευα την ηλικία σας, την ηλικία των ονείρων και των αβεβαιοτήτων, της εφηβείας και της αμφισβήτησης, της πιο δημιουργικής φάσης του ανθρώπου. Εδώ που κάθε άνθρωπος στήνει τους πρώτους αργαλειούς της αυτονομίας του. Ξαναζούσα κάθε χρονιά μέσα από τα δικά σας όνειρα τα μαθητικά μου χρόνια. Σμίλευα τη Μορφή μου ως εκπαιδευτικού και μέσα από τη ματιά μου ως μαθητή, από τους καιρούς των σχολικών μου χρόνων, για να βρίσκω πιο εύκολα τα δικά σας ξέφωτα. Ήθελα να νιώθετε πάντα όμορφα μέσα στην τάξη, να έχετε πάθος και δίψα για τη γνώση. Γιατί, τίποτα το όμορφο δεν δημιουργείται χωρίς πάθος. Φιλοδοξία μου ήταν να συνεργήσω έστω στον ελάχιστο βαθμό, ώστε να βοηθήσω στην πρόοδό σας και στην προαγωγή των εκπαιδευτικών στόχων του σχολείου. Δεν ξέρω πόσο τα κατάφερνα κάθε φορά. Λάτρεψα το σχολείο. Γευόμουνα μια ξεχωριστή μαγεία κάθε ώρα διδασκαλίας. Απολάμβανα την ακτινοβολία της παιδαγωγικής σχέσης. Ένιωθα μια παράξενη αίσθηση ευτυχίας. Έκανα λάθη. Αδίκησα. Παρουσίασα αδυναμίες και ελλείψεις. Μερικές φορές έκανα αυτοκριτική αλλά όχι πάντα. Τα τελευταία 8 χρόνια σας έδινα φύλλο αξιολόγησής μου, τα στοιχεία του οποίου λάμβανα υπόψη μου στη βελτίωση της διδασκαλίας μου και της εκπαιδευτικής μου λειτουργίας.
Ήμουνα όσο μπορούσα πιο αυθεντικός. Διαπίστωνα ότι μέσα από την εκπαιδευτική λειτουργία προήγαγα μια μορφή εξευγενισμένης συμπεριφοράς, που δεν θα την είχα ποτέ έξω από το σχολείο. Επηρεαζόμουνα από τις καλύτερες όψεις του χαρακτήρα σας. Προήγαγα την πνευματική μου καλλιέργεια μέσα από το καμίνι των παιδαγωγικών σχέσεων και από τη μοναδικά όμορφη λειτουργία της σχολικής αίθουσας. Προήγαγα όσο μπορούσα μια μορφή εξευγενισμένης συμπεριφοράς και γιατί το επέτασσε η επιστήμη της παιδαγωγικής αλλά και γιατί ένιωθα ότι βελτιωνόταν ο χαρακτήρας μου. Ένιωθα πάντα νέος. Βίωνα τη δωρεά του παιδαγωγικού έρωτα, μια μοναδική αίσθηση ελευθερίας. Δεν ήμουνα μόνο καθηγητής σας. Ήμουνα και μαθητής σας, μαθητής των μαθητών μου διαχρονικά. Και αυτό το θεωρώ ως μια κατάκτηση ζωής! Έχω βαθιά συνειδητοποιήσει ότι αυτή η στιγμή του τελευταίου μαθήματος θα είναι ο τόπος της διαρκούς νοσταλγίας στο μέλλον μου, θα είναι μια σπίθα νιότης και ομορφιάς, που θα τη βαστάω σαν ιερό φως μπροστά στη γκρίζα εικόνα των μακρινών ελπίζω μελλοντικών χρόνων της ζωής μου. Αν νιώθω ότι έχω δώσει κάποια μορφή ‘του αγώνα του καλού της ζωής’, είναι γιατί έζησα μέσα στο σχολείο, γιατί γευόμουνα όλους τους χυμούς του – από τη διδασκαλία μέχρι τις εκδρομές και τις γιορτές -, γιατί κατέθετα τις όποιες δυνάμεις της ψυχής μου στον κόσμο των μαθητικών χρόνων, γιατί αποκόμιζα ακτινοβολία από τα όνειρά σας.
Σας είχα πει από την πρώτη τάξη που πρωτογνωριστήκαμε ότι δύο αστερισμούς έχει η ζωή, την Αγάπη και τη Γνώση. Εδώ είναι η ομορφιά της, εδώ και το νόημά της. Αυτή είναι η παιδαγωγική μου κοσμοθεωρία. Αυτή είναι και η αντίληψη της ζωής μου. Να αγαπάτε τους ανθρώπους και να διαβάζετε – να γράφετε. Θεωρώ ότι αυτός είναι ο πιο ταπεινός δρόμος, ο πιο όμορφος. Αν τον δημιουργήσετε, η ζωή θα είναι πολύ γενναιόδωρη μαζί σας. Θα σας δώσει περισσότερα από όσα μπορείτε να ονειρευτείτε, γιατί απλά μόνο με την αγάπη και τη γνώση μπορείτε να τεχνοτροπείτε το όμορφο, το αυθεντικό είδωλό σας. Αν κάτι θέλω να θυμάστε από την εκπαιδευτική μας σχέση, θέλω να είναι η άποψή μου γι’ αυτούς τους αστερισμούς της ζωής. Αλλά πρέπει να τους λατρέψετε, να αγωνιστείτε γι’ αυτούς και να τους κατακτήσετε. Εδώ σ’ αυτό τον αγώνα είναι η γοητεία της αυτοπραγμάτωσής σας και της προσωπικής ελευθερίας σας, είναι η ομορφιά της κοινωνικής καταξίωσης μέσα από το φωτεινό γαλαξία των ουμανιστικών αξιών: της αλληλεγγύης, του αλληλοσεβασμού, της δικαιοσύνης, της ισότητας».
Ήταν τόσο όμορφη η καθημερινότητα του σχολείου. Ήμουνα τυχερός γιατί γνώρισα και συνεργάστηκα με εκπληκτικούς συναδέλφους, γιατί στα δύο σχολεία που δίδαξα κυρίως – στο 12οΛύκειο Περιστερίου και στο 3ο Λύκειο Ζωγράφου – υπήρξε ένα τόσο όμορφο κλίμα αγάπης και αλληλεγγύης στο Σύλλογο Διδασκόντων και σε σχέση με τις Διευθύνσεις των σχολείων, που εξέφραζε μια μοναδική γοητεία της επαγγελματικής μου καριέρας. Στο σχολείο ένιωθα κάθε ημέρα σαν να είναι μια Γιορτή, γι’ αυτό και ντυνόμουνα πιο καλά τις καθημερινές ημέρες από ό,τι τα Σαββατοκύριακα. Ζούσα για τη διδασκαλία. Και όταν δεν ήμουνα στην αίθουσα, σε παρέες ή όπου αλλού, είχα στη σκέψη μου τη συμπεριφορά της διδασκαλίας μου. Ήξερα ότι ήταν η καλύτερη επιλογή, για να εκφράσω πιο αυθεντικά τον εαυτό μου αλλά και για να δημιουργώ καλύτερη εικόνα για τον εαυτό μου. Ναι η διδασκαλία ήταν ο “κανόνας” και για τη ζωή μου. Έτσι κι αλλιώς, ό,τι διδάσκεται δεν είναι η πεμπτουσία κάθε γενιάς για τη διάδοχή της και για τη δημιουργία της προόδου και του φωτεινού μέλλοντός μας;
22 Δεκέμβρη 2016. Πώς θα είναι η ζωή μου μετά απ’ αυτή τη στιγμή; Πώς θα επαναεπινοήσω τον εαυτό μου, όταν τον σμίλευα χρόνους και χρόνους μέσα από τη διδασκαλία; Ακόμα και όταν έλειψα από το σχολείο που ήμουνα πρόεδρος των καθηγητών, την παλιννόστηση στη σχολική αίθουσα πάντα ονειρευόμουνα. Και ήταν τόσο απλό και τόσο όμορφο που ξαναγύρισα, ενώ υπήρχαν σειρήνες για πιο «φιλόδοξη εξέλιξη». Αυτή η επιλογή μου ήταν και η πιο όμορφη στη ζωή μου. Γιατί άκουσα την ψυχή μου. Γιατί ακολούθησα το σκίρτημα του συναισθήματός μου. Γιατί είχα νιώσει ότι ήταν ο δρόμος της αγάπης – εκείνης της αγάπης που σου δίνει την αίσθηση της διαρκούς νιότης – και της ξεχωριστής μορφής της γνώσης, εκείνης της γνώσης που μόνο η διδασκαλία χαρίζει.
22 Δεκέμβρη 2016. Πώς θα βιώνω απ’ αύριο τον εαυτό μου χωρίς τη δωρεά της διδασκαλίας και τη γοητεία του εκπαιδευτικού, χωρίς την αύρα της διαρκούς νεότητας του σχολείου και την ομορφιά των μαθητών και των μαθητριών;
