Ο Γοργίας εισήγαγε στη Ρητορική τέχνη ορισμένες καινοτομίες, οι όποιες έγιναν γνωστές ως «Γοργίεια σχήματα».
- Εισήγαγε τον ισοσυλλαβισμό. Δηλαδή προσπαθούσε κάθε τμήμα του λόγου να έχει ίδιο αριθμό συλλαβών. Με τον τρόπο αυτό προσέδιδε ρυθμό και αρμονία στο λόγο του, για να κρατήσει το ενδιαφέρον των ακροατών. Παράδειγμα:
«τὸν μέν γε νόμον παραβαίνει, τὴν δὲ δίκην καταλύει,
τὸ δὲ πλῆθος διαφθείρει, τὸ δὲ θεῖον ἀτιμάζει»
- Εισήγαγε την ομοιοκαταληξία, δηλαδή το σχήμα λόγου, όπου δύο φράσεις τελειώνουν με ομόηχες λέξεις.
- Εισήγαγε τα ομοιοτέλευτα, το σχήμα λόγου, κατά το οποίο δύο ή τρεις διαδοχικές φράσεις τελειώνουν με τις ίδιες ή με ομόηχες λέξεις.
- «τὸ μὲν ἄξιον ἐπαίνου ἐπαίνωι τιμᾶν»
- «τοὺς δὲ μεμφομένους ψευδομένους ἐπιδείξας καὶ δείξας τἀληθές καὶ παῦσαι τῆς ἀμαθίας.»
- «πλείστας δὲ πλείστοις ἐπιθυμίας ἔρωτος ἐνειργάσατο»
- Εισήγαγε την αντονομασία (λέξις προερχομένη από το αντί + όνομα, δηλαδή αυτό που χρησιμοποιούμε αντί του ονόματος), δηλαδή την αντικατάσταση ενός ονόματος με μια λέξη ή φράση που δημιουργήθηκε για την δήλωση του συγκεκριμένου ονόματος. Για παράδειγμα, εάν θέλουμε να μιλήσουμε για τον Αριστοτέλη, μπορούμε να πούμε «ο Σταγειρίτης φιλόσοφος». Εάν θέλουμε να μιλήσουμε για τον Οδυσσέα, μπορούμε να πούμε «ο υιός του Λαέρτη». Εάν θέλουμε να μιλήσουμε για τον Γοργία, μπορούμε να πούμε «ο Λεοντίνος ρήτωρ».
- Εισήγαγε τη μεταφορά, σχήμα λόγου κατά το οποίο μια έννοια δεν εκφράζεται με λέξη που την δηλώνει ευθέως (κυριολεκτικά), αλλά με άλλη λέξη ή φράση που παραπέμπει (εμμέσως) εις την συγκεκριμένη έννοια. Παράδειγμα: λέμε για κάποιον «έχει χρυσή καρδιά»· δεν εννοούμε ότι έχει κυριολεκτικά χρυσή καρδιά, αλλά ότι είναι καλός άνθρωπος. Επίσης: λέμε «τα λόγια του στάζουν μέλι», δεν εννοούμε ότι κυριολεκτικά στάζουν μέλι, αλλά ότι μιλάει πολύ ωραία. Και με τους δύο τρόπους, κυριολεξία και μεταφορά, μεταδίδεται το ίδιο νόημα. Αλλά οι μεταφορές έχουν μεγαλύτερη ισχύ.
- Εισήγαγε το υπερβατό σχήμα, σχήμα λόγου κατά το οποίο μία ή περισσότερες λέξεις εκφωνούνται ανάμεσα σε δύο λέξεις που συνδέονται στενά μεταξύ τους. Το υπερβατό σχήμα χρησιμοποιείται είτε για συντομία έκφρασης (ώστε να αποφύγουμε μια επί πλέον, επεξηγηματική, πρόταση), είτε για έμφαση στο λόγο. Παράδειγμα: «Η παρά τις δυσκολίες επιτυχία…»
- Εισήγαγε την μετωνυμία, σχήμα λόγου κατά το οποίο, αντί για τη λέξη που αποδίδει κυριολεκτικά την έννοια, χρησιμοποιείται άλλη, με την οποία υπάρχει στενή σημασιολογική σχέση. Παραδείγματος χάριν, στέγη αντί σπίτι.
Οι συγκεκριμένες τεχνικές χάρισαν στο Γοργία μεγάλη φήμη. Η φήμη του, μάλιστα, είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο, ώστε ορισμένοι την αποκαλούσαν «Ρητορική Τέχνη» εν ω άλλοι την αποκαλούσαν «η Τέχνη του Γοργία».
Ο Σπύρος Μάλλιος είναι Εκπαιδευτής Δημόσιας Ομιλίας & Ρητορικής. Βοηθάει μαθητές και ενηλίκους να βελτιώσουν τον προφορικό και γραπτό λόγο τους. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του στο https://spmallios.wordpress.com.
