Τεχνικές διαχείρισης συμπεριφοράς στην τάξη για μαθητές με ελλειμματική προσοχή
Η διαχείριση της συμπεριφοράς των ατόμων με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας είναι ένα ζήτημα μείζονος σημασίας που αφορά όχι μόνο τα ίδια τα παιδιά, αλλά τους γονείς και εκπαιδευτικούς. Όσον αφορά τη συμπεριφορά των παιδιών με ΔΕΠ-Υ στην τάξη, οι εκπαιδευτικοί έχουν σημαντικό και καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της συμπεριφοράς. Οι εκπαιδευτικοί κάθε βαθμίδας οφείλουν να διευκολύνουν τη μάθηση των παιδιών αυτών με βάση το ρητό : «γνώση χωρίς όρια, μάθηση για όλους». Δεν είναι λίγες οι τάξεις στις οποίες εντάσσονται παιδιά με τη διαταραχή αυτή και έτσι προκύπτει η ανάγκη ανακάλυψης νέων τρόπων και στρατηγικών μάθησης οι οποίες όχι μόνο θα βελτιώσουν το επίπεδο του μαθητή με ΔΕΠΥ αλλά όλους τους μαθητές εφόσον πρόκειται για ανάγκη αδήριτη και επιτακτική. Η σημασία του ρόλου του εκπαιδευτικού έγκειται στο ότι η αποδοτικότητα του έργου του βασίζεται στο γεγονός ότι είναι ένας δια βίου μαθητής που διδάσκεται από τους μαθητές του, βιώνει τις ανάγκες τους και προσαρμόζεται ανάλογα στις απαιτήσεις των σχολικών δεδομένων και των κοινωνικών επιταγών.
Για να είναι αποδοτική η μαθητική διαδικασία χρειάζεται η πραγμάτωση των μαθησιακών στόχων καθώς επίσης ο εκπαιδευτικός να λαμβάνει σοβαρά το γεγονός ότι ένα επιτυχημένο πρόγραμμα διαχείρισης των μαθητών με ΔΕΠΥ πρέπει να περιέχει πρωτίστως την έγκαιρη ενημέρωση της σχολικής κοινότητας από τους γονείς του μαθητή με ΔΕΠΥ. Η ενημέρωση των εκπαιδευτικών, ειδικά για τους μαθητές που έχουν διαγνωσθεί με ΔΕΠΥ, είναι σημαντικό να υπάρξει μετά την παραλαβή της διάγνωσης από το κέντρο διαφοροδιάγνωσης διάγνωσης και υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Δ.Υ).
Ο εκπαιδευτικός έχοντας επίγνωση της διαταραχής των μαθητών του, οφείλει να ανακαλύψει τις κατάλληλες τεχνικές μάθησης και να αποφύγει με προσοχή την λανθασμένη απόδοση των συμπεριφορών που στην ουσία ποικίλλουν με αυτές των λοιπών μαθητών. Εννοείται πως ο κάθε εκπαιδευτικός χρειάζεται και είναι απαραίτητο να γνωρίζει ποιες είναι οι συνισταμένες της ΔΕΠΥ και σε ποιο βαθμό, μπορεί να ασκήσει επιρροή στη διαδικασία της μάθησης. Επίσης χρειάζεται να είναι γνωστό αν μαθητής λαμβάνει κάποια φαρμακευτική περίθαλψη και αν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη εκπαιδευτική παρέμβαση εκτός σχολείου, κάτι που πρέπει να ληφθεί υπόψη για τις τεχνικές διαχείρισης της συμπεριφοράς μέσα στη σχολική τάξη.
Επιπλέον, εκείνο το οποίο χρειάζεται να γίνει είναι η αλλαγή του περιβάλλοντος της τάξης. Οι μαθητές με ΔΕΠΥ πρέπει να έχουν την ειδική, ανάλογη τοποθέτηση. Συνεπώς, είναι σημαντικό για τον μαθητή να καθίσει κοντά στον εκπαιδευτικό και μακριά από τα οπτικά ερεθίσματα όπως παράδειγμα φωτογραφίες, ανακοινώσεις, παράθυρα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να του αποσπάσει την προσοχή. Μια εξαιρετική πρόταση θα ήταν να καθίσει ο μαθητής με ΔΕΠΥ στο ίδιο θρανίο με έναν μαθητή υπόδειγμα ο οποίος θα τον εμπνεύσει να γίνει και πρότυπο μίμησης και συμπεριφοράς μέσα στην τάξη χωρίς να του αποσπά την προσοχή.
Ο μαθητής με ΔΕΠΥ αισθάνεται ότι περιθωριοποιείται και απομονώνεται όταν δεν έχει ελευθερία κινήσεων μέσα στην τάξη. Εξαιτίας της υπερκινητικότητάς του, ο μαθητής δε μπορεί να μείνει ακίνητος για αρκετή ώρα και έτσι χρειάζεται την ελευθερία χώρου με συγκεκριμένα και ξεκάθαρα όρια για να μπορεί να βγάζει τα βιβλία του από την τσάντα του ή να τακτοποιεί τα τετράδια του στο θρανίο. Ακόμη, ο μαθητής με ΔΕΠΥ αισθάνεται έντονα την ανάγκη να ξεσπάσει την κινητικότητά του και για αυτό χρειάζονται κάποιες ιδιαίτερες τεχνικές. Μπορεί ο εκπαιδευτικός να του αναθέσει να μοιράσει τα τετράδια στα θρανία, να σβήσει τον πίνακα γιατί για τον μαθητή με ΔΕΠΥ είναι πολύ σημαντικό να ενσωματώνονται οι τρόποι της διοχέτευσης της κινητικότητας στην καθημερινή του ζωή και να χρησιμοποιούνται ως επιβράβευση της πρόθεσής του να βοηθήσει τον εκπαιδευτικό ο οποίος δείχνει να αναγνωρίζει την αξία του μαθητή του.
Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να οργανώσει τον χώρο της τάξης και έτσι μπορεί να γράψει με τους μαθητές του τους κανόνες της τάξης όπου θα σημειώνονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τόσο των μαθητών, όσο και του εκπαιδευτικού. Πρόκειται για μια ομαδική δραστηριότητα όπου τα γράμματα θα είναι ευανάγνωστα και το κείμενο εύληπτο. Να είναι γραμμένο σε μεγάλο χαρτί με ξεκάθαρες έννοιες και σαφείς οδηγίες, όπως καλό είναι να υπάρχει και ένα μηνιαίο ημερολόγιο με τις εορταστικές εκδηλώσεις του σχολείου, τις εκδρομές, τα διαγωνίσματα και άλλα. Για να βοηθηθεί ο μαθητής στην οργάνωση της τάξης, θα πρέπει όλα να είναι στη θέση τους και να υπάρχει μια τάξη, όπως να είναι σε ευθεία γραμμή τα θρανία, οι κιμωλίες στη θέση τους, οι τσάντες κρεμασμένες στο θρανίο και άλλα. Έτσι ο μαθητής με ΔΕΠΥ θα μάθει να οριοθετείται ενώ συνάμα θα εξαλείφονται εκείνες οι ευκαιρίες διάσπασης προσοχής. Όπως είναι φυσικό, υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις για την διάσπαση προσοχής ενός παιδιού οι οποίες όταν αναγνωρίζονται, πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι κοντά στον μαθητή με ΔΕΠΥ και να έχει μια κινητικότητα γύρω του ο ίδιος, όπως ένα πέρασμα ή μια παύση δίπλα του, όπως μπορεί να τον βοηθήσει να οργανώσει ξανά τη συμπεριφορά του και να παρέμβει έγκαιρα για την «χαλάρωση» της έντασης την οποία αισθάνεται, όπως να βγει λίγο έξω για νερό ή τουαλέτα. Τα αγγίγματα του εκπαιδευτικού στον ώμο του μαθητή ή ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη, τον επαναφέρει στην τάξη ενώ παράλληλα του δημιουργεί μια αίσθηση οικειότητας με τον εκπαιδευτικό μέσα από μια αμοιβαία εμπιστοσύνη.
Είναι όχι μόνο χρήσιμο αλλά και απαραίτητο ο εκπαιδευτικός να χρησιμοποιεί κάποιες επισημάνσεις όπως «εδώ προσέξτε..αυτό σημειώστε το γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι..» καθώς επίσης να χρησιμοποιεί κάποια οπτικά σήματα όπως όταν απευθύνει τον λόγο στο μαθητή, μπορεί να τον δείχνει εκτός από το να εστιάσει το βλέμμα πάνω του, γιατί ο μαθητής έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα σε ποιον δίνει τον λόγο ο εκπαιδευτικός.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αγγελή, κ. (2011) Μέθοδοι- Τεχνικές της γνωστικής- συμπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας για παιδιά και εφήβους. Στο Α. Καλαντζή- Αζίζι (επιμ), Γνωσιακές- συμπεριφορικές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία : Φάκελων Άρθρων (σελ.27-50), Αθήνα : Πανεπιστημιακές εκδόσεις ΕΚΠΑ
- Δόικου-Αυλίδου, Μ (2007) Η αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών προβλημάτων των μαθητών με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Η συμβολή των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στο : Πρακτικά Συνεδρίου «η ευρωπαϊκή διάσταση της ειδικής αγωγής. Ανάδυση μιας άλλης φυσιογνωμίας» (Θεσσαλονίκη 19-21 Νοεμβρίου 2004, σελ. 240-253), Θεσσαλονίκη : University studio press
- Κακούρου, Ε. (2001) Το υπερκινητικό παιδί, Αθήνα: Ελληνικά γράμματα
- Κακούρου, Ε. Μανιαδάκη, Κ. (2012) Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητα, Αθήνα : Gutenberg
- Καραδήμα, Ε.Χ (2004) Στρες και διαχείριση του στρες στον σχολικό πληθυσμό. Στο Α.Καλαντζή- Αζίζι& Ζαφειροπούλου (επιμ) Προσαρμογή στο σχολείο: πρόληψη και αντιμετώπιση δυσκολιών (σελ.406-423), Αθήνα : Ελληνικά γράμματα
- Κοντοπούλου,Μ. (2001) Συμβουλευτική γονέων στο πλαίσιο της πρώιμης παρέμβασης : η συμβολή των εκπαιδευτικών. Στο Μ. Τζουριάδου (επιμ) Πρώιμη παρέμβαση: σύγχρονες τάσεις και προοπτικές (160-183), Θεσσαλονίκη : Προμηθεύς
- Κουμούλα, Α. (2012). Η εξέλιξη της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής- υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) στο χρόνο, Ψυχιατρική: 23
- Κρουσταλλάκη,Γ. (2000) Παιδιά με ιδιαίτερες ανάγκες, Αθήνα : αυτοέκδοση
- Μαλικιώτη-Λοίζου, Μ (2001) Η συμβουλευτική ψυχολογία στην εκπαίδευση. Από τη θεωρία στην πράξη. Αθήνα : Προμηθεύς
- Μπίρμπου- Νάκου,Ι& Στογιαννίδου,Α (2006) Πλαίσια συνεργασίας ψυχολόγων και εκπαιδευτικών για την οικογένεια και το σχολείο, Αθήνα : Τυπωθήτω
- Ρόναλντ, Ντ. (2000) Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, Αθήνα : Ελληνικά γράμματα
