Ι. Πλεονεκτήματα του προφορικού λόγου:
- Λόγω του γεγονότος ότι οι συνομιλητές είναι συνήθως παρόντες κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, ο προφορικός λόγος χαρακτηρίζεται από ζωντάνια, αμεσότητα και αυθορμητισμό.
- Εκτός του ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί απ᾽ όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από το μορφωτικό επίπεδο και την ηλικία τους, εξυπηρετεί άμεσα διάφορες ανάγκες της καθημερινότητάς τους.
- Διακρίνεται για την παραστατικότητα και την αποτελεσματικότητά του και αυτό γιατί συνοδεύεται από διάφορα εξωγλωσσικά και παραγλωσσικά στοιχεία, όπως χειρονομίες, εκφράσεις προσώπου, παύσεις, επιτονισμό κ.α, που αποτυπώνουν καλύτερα τις σκέψεις και τα συναισθήματα των συνομιλούντων.
- Εφόσον στον προφορικό λόγο προτιμάται η παρατακτική σύνδεση και ο μικροπερίοδος λόγος, τα συμπεράσματά του είναι απλά και κατανοητά. Οι συνομιλητές, έχουν επίσης το πλεονέκτημα της αλλαγής ή της βελτίωσης των επιχειρημάτων τους σε περίπτωση που προκύψει κάποια παρανόηση ή ασάφεια.
- Η αμεσότητα που προσδίδει η συγκεκριμένη μορφή επικοινωνίας, ευνοεί τη προσέγγιση των ανθρώπων και την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων.
- Μέσω του διαλόγου και της γόνιμης παράθεσης και αντιπαράθεσης απόψεων, καλλιεργείται η κριτική σκέψη και τα άτομα οδηγούνται στη γνώση και την αλήθεια.
ΙΙ.Μειονεκτήματα του προφορικού λόγου:
- Λόγω της αμεσότητας που χαρακτηρίζει τον προφορικό λόγο, δεν επιτρέπεται η σχετική του προετοιμασία. Έτσι, διακρίνεται έντονα από προχειρότητα και επιπολαιότητα, εξαιτίας των ελλειπτικών εκφράσεων, των ασυνταξιών, των παύσεων κ.α
- Είναι προσωρινός και το περιεχόμενό του ξεχνιέται εύκολα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να διατηρηθεί στο πέρασμα του χρόνου.
- Το λεξιλόγιό του είναι πιο απλό και λιγότερο φροντισμένο. Χρησιμοποιούνται πολλές λέξεις ασαφούς σημασίας, μικρότερο ποσοστό ουσιαστικών, επιθέτων και επιρρημάτων σε σχέση με το γραπτό λόγο.
- Τις περισσότερες φορές είναι περισσότερο αναλυτικός και λιγότερο ακριβής. Επομένως, ο ομιλητής αδυνατεί να οργανώσει λογικά τις σκέψεις του και να τις εκφράσει με σαφήνεια, γιατί δεν έχει το χρόνο να τις επεξεργαστεί, όπως στο γραπτό λόγο.
ΙΙΙ.Πλεονεκτήματα του γραπτού λόγου:
- Ο γραπτός λόγος διακρίνεται για την επιμελημένη σύνταξη, διατύπωση και λεξιλόγιο, επειδή είναι προσχεδιασμένος και επιτρέπει τον έλεγχο για τη συστηματική χρησιμοποίησή του. Επομένως, στον γραπτό λόγο περιορίζονται τα γραμματικά και συντακτικά λάθη και διευκολύνεται καλύτερα η επικοινωνία.
- Τον διακρίνει η πυκνότητα και η σαφήνεια των νοημάτων, η διεξοδική και ακριβής έκφραση, η οποία εξασφαλίζεται με την προσεκτική επιλογή των κατάλληλων λέξεων, ώστε να αποδοθεί το περιεχόμενο σωστά.
- Στον γραπτό λόγο γίνεται αυστηρή και λογική χρήση της γλώσσας και αποφεύγεται η γλωσσική τυποποίηση. Επίσης, αποφεύγονται ευκολότερα οι πλατειασμοί και οι φλυαρίες με συνέπεια να μην κουράζει τον αναγνώστη.
- Ο γραπτός λόγος έχει τη δυνατότητα να καθιστά αθάνατο τον προφορικό λόγο (παραδόσεις, μύθους, θρύλους κλπ) και συμβάλλει έτσι στη διατήρηση των ηθών και εθίμων που συνιστούν την παράδοση ενός λαού.
IV. Μειονεκτήματα του γραπτού λόγου:
- Ο γραπτός λόγος αποτελεί προνόμιο κυρίως των μορφωμένων και καλλιεργημένων ανθρώπων και ο βαθμός εξοικείωσης με τον γραπτό λόγο αποτελεί έναν από τους ισχυρότερους διαφοροποιητικούς παράγοντες ατόμων και κοινωνιών.
- Ο γραπτός λόγος είναι τυπικός, απρόσωπος και χαρακτηρίζεται από έλλειψη αυθορμητισμού ενώ, παράλληλα αποκρύπτει τα ζωντανά χαρακτηριστικά του λόγου, γιατί ο πομπός απευθύνεται σε δέκτη που δεν είναι παρών. Δεν αποδίδει στοιχεία εξωγλωσσικά και παραγλωσσικά που καθιστούν πιο παραστατικό και πιο κατανοητό το λόγο.
- Ο γραπτός λόγος είναι βουβός και δεν μπορεί να απαντήσει σ᾽ αυτόν που θέτει ερωτήματα, όπως υποστήριζε και ο Σωκράτης. Έτσι, αποκόπτει τον συγγραφέα από το κοινό του, καθώς εμποδίζει την άμεση ανατροφοδότηση από τις αντιδράσεις του κοινού και δεν επιτρέπει την άμεση επικοινωνία του συγγραφέα με αυτό.
- Η γλώσσα εξελίσσεται και δε μένει στάσιμη. Ο γραπτός λόγος συχνά αντιπροσωπεύει σε μεγάλο βαθμό παλιότερες γλωσσικές μορφές (π.χ καθαρεύουσα) που δεν ανταποκρίνονται στη σύγχρονη εποχή με συνέπεια να υπάρχει απόσταση από τις πρόσφατες εξελίξεις της γλώσσας.
