1898
-
Στις 25 Αυγούστου έγινε μεγάλη σφαγή στο Ηράκλειο, από εξαγριωμένους Τούρκους και Τουρκοκρήτες. Μεταξύ των θυμάτων ήταν ο υποπρόξενος της Αγγλίας στο Ηράκλειο, Λυσίμαχος Καλοκαιρινός και 17 ’γγλοι στρατιώτες του στρατού της διεθνούς προστασίας. Οι πρωταίτιοι της σφαγής, 17 Τουρκοκρητικοί, καταδικάστηκαν σε απαγχονισμό (8 Σεπτεμβρίου) και πολλοί άλλοι σε εξορία. Η Τουρκία υποχρεώθηκε να ανακαλέσει όλο το στρατό της από την Κρήτη μέσα σε δύο μήνες.
- Στις 9 Δεκεμβρίου, ο Γεώργιος αποβιβάστηκε στη Σούδα ως “Ύπατος Αρμοστής Κρήτης”, με εντολή των Μεγάλων Δυνάμεων. Την επόμενη ημέρα, 10 Δεκεμβρίου, αναχώρησε ο στόλος της Διεθνούς Προστασίας.
1899
- Στις 9 Ιανουαρίου εκδόθηκε διάταγμα “Περί συγκροτήσεως της Κρητικής Συνελεύσεως”. Διεξήχθησαν εκλογές για την ανάδειξη αντιπροσώπων και εξελέγησαν 138 χριστιανοί και 50 μουσουλμάνοι πληρεξούσιοι (24 Ιανουαρίου).
- Πραγματοποιήθηκε η πρώτη πανηγυρική συνεδρία της Kρητικής Συνέλευσης (8 Φεβρουαρίου) και το Κρητικό Σύνταγμα δημοσιεύτηκε στην επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας (16 Απριλίου). Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής πολιτείας ορκίστηκε στις 29 Απριλίου.
1900
Η πολιτειακή ηρεμία επέτρεψε την έναρξη συστηματικών αρχαιολογικών ανασκαφών. Δόθηκε άδεια έρευνας στον A. Evans, ο οποίος έφερε στο φως τον αρχαίο πολιτισμό της Κνωσού. Παράλληλα, η Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή ανέσκαψε τα ανάκτορα της Φαιστού και της Αγίας Τριάδος.
1905
- Στις 10 Μαρτίου ξέσπασε η εξέγερση του Θερίσου και την επομένη η Επαναστατική Συνέλευσις των Κρητών κήρυξε την Ένωση με την Ελλάδα και ύψωσε την ελληνική σημαία στο Θέρισο. Διεξήχθησαν εκλογές για την ανάδειξη 64 βουλευτών (20 Μαρτίου), στους οποίους ο αρμοστής θα προσέθετε 10, κατά την κρίση του. Η αντιπολίτευση δεν συμμετέσχε στις εκλογές. Κατά τον εορτασμό της Εθνικής Εορτής της 25ης Μαρτίου στα Κεραμειά, ο Ελ. Βενιζέλος εκφώνησε εμπνευσμένο πολιτικό λόγο. Το κίνημα εδραιώθηκε. Οργανώθηκε “Προσωρινή Κυβέρνησις Κρήτης” και υπήρξαν ψηφίσματα συμπαράστασης από όλη την Κρήτη, και προσχώρησαν σ’ αυτό ισχυροί τοπικοί παράγοντες: Ιω. Κ. Σφακιανάκης, Α. Στεργιάδης, Εμμ. Πολυχρονίδης, οι επισκόποι Ρεθύμνης, Διονυσίος Καστρινογιαννάκης και Πέτρος Τίτου Ζωγραφίδης. Το ρωσικό πλοίο “Χάμπρι” βομβάρδισε θέσεις των επαναστατών.
- Ο Ελ. Βενιζέλος συναντήθηκε με τους προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων στην Αγία Μονή των Μουρνιών, στις 2 Νοεμβρίου. Υπεγράφη πρωτόκολλο τερματισμού του κινήματος, με αποδοχή των όρων του Βενιζέλου.
1906
- Έγιναν νέες ρυθμίσεις του Κρητικού Ζητήματος, με την οργάνωση της Κρητικής Χωροφυλακής και Κρητικής Πολιτοφυλακής, με Έλληνες αξιωματικούς, και ανακλήθηκαν τα ξένα στρατεύματα (23 Ιουνίου). Επίσης, συγκροτήθηκε η Β΄ Συνέλευση των Κρητών.
- Στις 30 Ιουλίου η Β΄ Συντακτική Συνέλευσις των Κρητών εξέδωσε σε ατμόσφαιρα εθνικής συμφιλίωσης “Ενωτικόν Ψήφισμα” και ανέλαβε να εκπονήσει νέο σύνταγμα.
- Ο ύπατος αρμοστής Γεώργιος υπέβαλε την παραίτησή του στις 12 Σεπτεμβρίου και στις 18 διορίστηκε στη θέση του ο Αλέξανδρος Ζαΐμης.
- Στις 2 Δεκεμβρίου το νέο Κρητικό Σύνταγμα υποβλήθηκε στον Αλ. Ζαΐμη.
1908
- Στις 21 Μαΐου ολοκληρώθηκε η εκκένωση της Κρήτης από τα ξένα στρατεύματα και η Κρητική Βουλή εξέδωσε ευχαριστήριο Ψήφισμα προς τις Προστάτιδες Δυνάμεις, για τη συμβολή τους στην εξέλιξη του Κρητικού Ζητήματος.
- Στις 23 Σεπτεμβρίου ψηφίστηκε η Ένωση από μεγαλειώδη συγκέντρωση στην πλατεία του ’ρεως στα Χανιά. Ακολούθησαν ταυτόσημα ψηφίσματα σε όλη την Κρήτη. Την επομένη, η κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας δημοσίευσε ενωτικό ψήφισμα. Μέλη της κυβέρνησης Κρήτης ορκίστηκαν ενώπιον του επισκόπου Κυδωνίας και Αποκορώνου, Νικηφόρου, στο όνομα του βασιλιά των Ελλήνων (25 Σεπτεμβρίου). Το Κρητικό Σύνταγμα καταργήθηκε και ίσχυσε το ελληνικό. Η ελληνική κυβέρνηση υπέδειξε στον Αλ. Ζαΐμη να μην επιστρέψει στην Κρήτη. Σχηματίστηκε διακομματική κυβέρνηση με πρόεδρο τον Αντ. Μιχελιδάκη και μέλη τούς Ελ. Βενιζέλο, Μιν. Πιτυχάκη, και άλλους.
1909
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έφθασε στην Αθήνα στις 28 Δεκεμβρίου, μετά από πρόσκληση του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση από τους Κ. Μ. Φούμη, Γ. Σκουλούδη και Αλ. Παπαχατζή, και προκηρύχθηκαν γενικές εκλογές για την ανάδειξη της νέας Κρητικής Βουλής, στις 29 Δεκεμβρίου.
1910
- Το Μάρτιο διαλύθηκε η Κρητική Συνέλευση και διενεργήθηκαν εκλογές, στις οποίες πλειοψήφησε το κόμμα του Ελ. Βενιζέλου. Ο ίδιος αναδείχθηκε πρόεδρος και πρωθυπουργός, με συνεργάτες τους Β. Σκουλά και Σ. Μυλωνογιαννάκη. Οι νεοεκλεγμένοι Κρητικοί βουλευτές ορκίστηκαν στο Ελληνικό Σύνταγμα.
- Στις 8 Αυγούστου διεξήχθησαν εκλογές στην Ελλάδα, με υποψήφιο και τον Ελ. Βενιζέλο. Ο Ελ. Βενιζέλος παραιτήθηκε από την προεδρία της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κρήτης στις 30 Αυγούστου, και τον επόμενο μήνα κλήθηκε στην πρωθυπουργία της Ελλάδας από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο. Στις 5 Οκτωβρίου έγινε πρωθυπουργός της Ελλάδας.
1911
Ο Ελ. Βενιζέλος αρνήθηκε να δεχθεί τους Κρήτες βουλευτές στην Ελληνική Βουλή. Ξέσπασαν κινητοποιήσεις στο νησί (Οκτώβριος-Νοέμβριος).
1912
Έγινε νέα επαναστατική συνέλευση (3 Ιανουαρίου), ορίστηκε νέα Τριμελής Επιτροπή υπό τον Αντώνιο Μιχελιδάκη και οργανώθηκαν ένοπλα τμήματα.
Με την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων, τον Οκτώβριο, η Ελληνική Βουλή υποδέχθηκε τους Κρήτες βουλευτές, μέσα σε κλίμα εθνικού ενθουσιασμού. Πρώτος γενικός διοικητής Κρήτης διορίστηκε ο Στέφανος Δραγούμης (12 Οκτωβρίου).
