Με ποιον τρόπο άραγε μπορεί κανείς να βοηθήσει μαθητές -ακόμη και μαθητές που προετοιμάζονται για Πανελλαδικές- να συνειδητοποιήσουν ότι η παρακολούθηση εκπομπών ριάλιτι μπορεί να είναι επικίνδυνες για το άμεσο -Πανελλαδικές- αλλά και για το πολύ… μελλοντικό μέλλον τους;
Ο προβληματισμός με είχε απασχολήσει πολύ πριν. Από τη στιγμή που το Survivor εισέβαλε δυναμικά στην ελληνική -τηλεοπτική και μη- πραγματικότητα. Οι συζητήσεις με τα παιδιά αρκετές. Κάποτε ουσιαστικές. Κάποτε ανούσιες ως προς το αποτέλεσμα. Αναγκάστηκα, όμως, να ταχτοποιήσω τις σκέψεις και τις θέσεις μου απέναντι στο… φαινόμενο, με αφορμή πρόσκληση σε φιλολογική ημερίδα με αντικείμενο το μάθημα της Έκθεσης και την προετοιμασία γι αυτό.
Εκείνο που δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς είναι τα υψηλά ποσοστά τηλεθέασης-απήχησης του Survivor αλλά και άλλων ανάλογων εκπομπών. Το να προσπαθήσει, όμως, κανείς να εμβαθύνει στα αίτια της απήχησης της συγκεκριμένης εκπομπής, είναι δεδομένο ότι θα προκαλέσει αντιπαραθέσεις και κάποτε άμυνες απέναντι στην επιλογή κάποιων -πολλών κάποιων- να το παρακολουθούν.
Αποφάσισα, λοιπόν, να αφήσω τις περισπούδαστες αναλύσεις των ειδικών και μη να εντοπίσουν και να συζητήσουν ενδελεχώς τα αίτια της δημοφιλίας του ριάλιτι που για κάποιους αποτελεί πλέον τρόπο ζωής.
Μπορώ, βέβαια, να κάνω είναι μια απλή παρατήρηση, η οποία αποτελεί την προσωπική άποψή μου για το ζήτημα. Παρακολουθούν, λοιπόν, τόσοι πολλοί το Survivorαπλώς επειδή… μπορούν και αντέχουν να το παρακολουθούν. Ταιριάζει στην ποιότητα της σκέψης τους, στο επίπεδο αισθητικής τους, στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους.
Θεωρώ αδιανόητο να παρακολουθεί κάποιος μια εκπομπή που δεν ταιριάζει στο νοητικό επίπεδό του. Άλλοι θα παρακολουθήσουν μια ουσιαστική πολιτική συζήτηση και τελείως άλλοι ανθρώπους να κραυγάζουν και να ξεκατινιάζονται επιδεικνύοντας τον φανατισμό και την παντελή έλλειψη επιχειρημάτων. Άλλοι θα παρακολουθήσουν την Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βιέννης και άλλοι τον μουσικό διαγωνισμό της Eurovision. Άλλοι θα παρακολουθήσουν μια, οποιουδήποτε περιεχομένου, εκπομπή που απαιτεί τη νοητική συμμετοχή τους και άλλοι αντέχουν να παρακολουθήσουν έναν ποδοσφαιρικό αγώνα ή το Survivor οι νοητικές απαιτήσεις των οποίων κινούνται στο πνευματικό τίποτε. Ένας και ελάχιστα ευφυής νους αδυνατεί να σταθεί, ακόμη και για λίγη ώρα, απέναντι σε κάτι που όχι απλώς δεν προϋποθέτει την παραμικρή σκέψη αλλά αντίθετα επιβάλλει την απόλυτη νοητική αδράνεια. Πολύ περισσότερο δε αδυνατεί να το κάνει επαναλαμβανόμενα.
Θεωρώ εξίσου αδιανόητη την παρακολούθηση μιας εκπομπής από κάποιον, αν αυτή δεν ταιριάζει στην αισθητική του. Άλλοι θα παρακολουθήσουν εκπομπές που εξυψώνουν την ανθρώπινη αξία και άλλοι προγράμματα που εξευτελίζουν κάθε έννοια αξιοπρέπειας. Άλλοι θα χαρούν με την ανάδειξη και γνωστοποίηση των επιτευγμάτων ενός επιστήμονα, ενός καλλιτέχνη ή ενός απλού ανθρώπου, ο οποίος απλώς έδειξε ανθρωπιά και άλλοι θα διασκεδάσουν με τα κακόβουλα σχόλια, με την κατινιά, τη χωριατιά και τα κουτσομπολιά που γίνονται θέαμα προγραμμάτων τύπου ριάλιτι. Είναι άλλωστε λογικό. Διασκεδάζει κανείς με κάτι που δεν του είναι ξένο, με κάτι που αποτελεί κομμάτι της καθημερινότητάς του. Αν σε κάποιους αρέσει το κουτσομπολιό και η υποτίμηση του άλλου, για ποιον λόγο να ενοχλείται εμετικά από το περιεχόμενο του Survivor;
Εκείνο που θα έπρεπε, όμως, να προβληματίζει πραγματικά είναι ότι η παρακολούθηση των ριάλιτι και κυρίως του Survivor αναφέρεται στους πολλούς. Και τι συμβαίνει με τους πολλούς σήμερα;
Δείτε τα ποσοστά ανεργίας. Σκεφτείτε τα ποσοστά των ατόμων που ετεροαπασχολούνται ή και υποαπασχολούνται σήμερα. Ένας στους δύο πτυχιούχους είναι άνεργος. Και είναι νέος. Αρκετοί ακόμη πτυχιούχοι κινούνται στα όρια της οικονομίας με αμοιβές χαμηλές που τους αναγκάζουν να παραμένουν στα σπίτια των γονιών τους και άρα υπό τον έλεγχό τους μέχρι μεγάλη ηλικία. Η σκληρή πραγματικότητα δείχνει ότι δεν είναι οι πολλοί εκείνοι που τα καταφέρνουν καλά στη ζωή τους. Είναι οι λίγοι. Και μάλλον είναι εκείνοι οι λίγοι που δεν παρακολουθούν φανατικά τη λατρεμένη εκπομπή. Ούτε παρόμοιου επιπέδου, βέβαια.
Παρατηρείτε μια αντίφαση. Οι πολλοί μπορούν -και μάλλον το κάνουν με άνεση- να παρακολουθούν Survivor. Οι λίγοι καταφέρνουν να παρακολουθούν με την ίδια άνεση την εξέλιξη της αγοράς και τις απαιτήσεις της. Οι λίγοι, επίσης, είναι εκείνοι που καταφέρνουν να τα πάνε όσο καλά ονειρεύονται στις Πανελλαδικές. Λιγότεροι ακόμη καταφέρνουν να τα πάνε καλά στο μάθημα της Έκθεσης, όπου συνήθως το ποσοστό εκείνων που καταφέρνουν να γράψουν πάνω από δεκαοχτώ κινείται κοντά στο θλιβερό 1%.
Το συμπέρασμα; Αν κάποιος θέλει να τα πάει καλά στη ζωή του, στις Πανελλαδικές και ειδικότερα στην Έκθεση δεν πρέπει να κάνει όσα επιλέγουν και κάνουν οι πολλοί. Πρέπει να κάνει, να επιλέγει και να παρακολουθεί εκείνα που επιλέγουν, κάνουν και τελικά παρακολουθούν οι λίγοι. Κι αυτοί, μάλλον, δεν παρακολουθούν Survivor.
Για πάνω από είκοσι χρόνια ασχολούμαι με τη διδασκαλία της Έκθεσης προετοιμάζοντας άτομα για τις Πανελλαδικές και -μου αρέσει να πιστεύω- για τη ζωή τους. Εδώ και χρόνια, παρατηρώντας την πορεία δεκάδων μαθητών, έχω καταλήξει στα συστατικά που οδηγούν στη συγγραφή μιας καλής Έκθεσης.
Το πρώτο και κυριότερο είναι η γλωσσική κατάρτιση του μαθητή. Η καλή χρήση της Ελληνικής. Η γνώση των κανόνων της. Το ικανοποιητικό λεξιλόγιο. Αυτό είναι η βάση. Ο μαθητής που διαθέτει καλή γλωσσική παιδεία κατανοεί τι απαιτεί από αυτόν το θέμα. Σκέφτεται σωστά και διατυπώνει τις θέσεις του με ακρίβεια και καθαρότητα διασφαλίζοντας τη συνοχή του κειμένου και την ουσία στις απαντήσεις του. Με την ίδια άνεση κατανοεί το περιεχόμενο του κειμένου που του δίνεται για περίληψη. Συνειδητοποιεί με άνεση και αφαιρεί τις λεπτομέρειες, αναγνωρίζει και εντοπίζει το ουσιαστικό και το διατυπώνει με λίγες λέξεις συνδέοντας τα νοήματα σε ένα προσωπικό κείμενο.
Και το ερώτημα είναι: Μπορεί η παρακολούθηση του Survivor αλλά και άλλων τηλεοπτικών εκπομπών παρόμοιου επιπέδου να συμβάλει με οποιοδήποτε τρόπο στη γλωσσική καλλιέργεια του νέου; Δε νομίζω ότι ένα τέτοιο ερώτημα χρειάζεται ιδιαίτερη συζήτηση…
Η Έκθεση, όμως, χρειάζεται και την ενημέρωση σε μεγάλο βαθμό. Η επαφή με την πραγματικότητα προσφέρει τα στοιχεία εκείνα που χρειάζεται κανείς για να στήσει τα επιχειρήματά του. Προσφέρει το υλικό που προσφέρει στον μαθητή την άνεση να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε θέμα χωρίς δυσκολίες. Το θέμα μπορεί να αναφέρεται στον λαϊκισμό, στην παγκοσμιοποίηση, στο περιβάλλον, στο γέλιο, στη διαπολιτισμική εκπαίδευση, στην ανεργία, στην τρομοκρατία, στον χουλιγκανισμό ή ακόμη και στα… ριάλιτι. Σκεφτείτε πόσα άρθρα, αναλύσεις, απόψεις διατυπώθηκαν μόνο κατά το τελευταίο διάστημα σχετικά με τα θέματα αυτά. Σκεφτείτε τώρα πόσες συζητήσεις, αναλύσεις, απόψεις ακούει για τα ίδια θέματα σπαταλώντας τον χρόνο σας στο Survivor.
Το συμπέρασμα; Η ουσιαστική ενημέρωση απαλλάσσει τον μαθητή από τάματα, περιορίζει το τρέμουλο και τον κρύο ιδρώτα. Ο ενημερωμένος μαθητής δεν περιμένει να τα πάει καλά μόνο σε περίπτωση που «έχει πιάσει το θέμα». Μπορεί να τα πάει καλά απέναντι σε οποιοδήποτε θέμα του δοθεί.
Και μια αναγκαία παρατήρηση. Το Survivor μπορεί να δίνει μια πολύ ωραία, ουσιαστική και άκρως ειδυλλιακή εικόνα του τροπικού μέρους στο οποίο εξελίσσεται αλλά, δυστυχώς για εκείνους που έχουν επενδύσει στην παρακολούθησή του, τα θέματα Έκθεσης των τελευταίων ετών καμιά σχέση δεν έχουν με την επικαιρότητα του… Άγιου Δομήνικου.
Τέλος, η Έκθεση είναι αποτέλεσμα κανόνων λογικής. Ένα καλό μυαλό συνειδητοποιεί σε τι χρειάζεται ο πρόλογος και άρα τι πρέπει να περιέχει. Γνωρίζει για ποιον λόγο ισχυρίζεται κάτι και πώς θα το στηρίξει. Κατανοεί τις σχέσεις μεταξύ νοημάτων, παραγράφων, ενοτήτων και -γνωρίζοντας καλά τη γλώσσα- μπορεί να τις διατυπώσει σωστά καθοδηγώντας τον βαθμολογητή βήμα προς βήμα. Ξέρει τι είναι ουσιαστικό και τι όχι για το θέμα που καλείται να αντιμετωπίσει. Συνειδητοποιεί τη σημασία και τον ρόλο του επιλόγου και εκφράζει σωστά τα νοήματα που αποτυπώνουν την ολοκλήρωση του θέματος.
Πιστεύει κανείς ότι η παρακολούθηση του Survivor μπορεί να συνεισφέρει στην τόνωση της κριτικής σκέψης του; Θεωρεί κανείς ότι το μυαλό του επεξεργάζεται οτιδήποτε ουσιαστικό τις ώρες που αφιερώνει στην παρακολούθηση ατόμων που ξεκατινιάζονται, εξευτελίζουν τους άλλους και τελικά αυτοεξευτελίζονται;
Αν οι φετινοί μαθητές έδιναν … Survivor, οι περισσότεροι, τουλάχιστον, θα τα πήγαιναν καταπληκτικά. Όμως, δίνουν Πανελλαδικές, οπότε μάλλον θα έχουν ένα μικρό προβληματάκι, όπως και κάθε χρόνο άλλωστε. Εκτός κι αν ο στόχος τους είναι να διαπρέψουν σε πρωινάδικα της κακιάς ώρας ή αν πιστεύουν ότι θα λύσουν τα προβλήματά τους συμμετέχοντας κάποια στιγμή σε ανάλογης ποιότητας εκπομπές…
