«Απορία», με αυτή τη λέξη θα μπορούσαμε να αποτυπώσουμε τη γενική εικόνα στο πρόσωπο του ανθρώπου που αγγίζει μόνο του πλέον το φαινόμενο της ζωής, σε ένα ταξίδι ζωής που δεν ξέρει ποτέ τι κρύβει… Και μετά στο παιδικό πρόσωπο θα φωλιάσει μόνιμα το σχήμα του ερωτηματικού «τι είναι αυτό;», «τι είναι εκείνο;». Πριν ακόμα μάθει να σχηματίζει λέξεις, με το χέρι, με το μάτι, με το στόμα, με την αφή προσπαθεί να μάθει.
Οτιδήποτε εκπέμπει είναι ένα διαρκές «γιατί». Τι περιπέτεια είναι αυτή των πρώτων μηνών, των πρώτων χρόνων. Όλα βιάζονται να γίνουν οικεία στον κόσμο του παιδιού, όλα θέλουν να βρουν θέση στα πρώτα του νοητικά σχεδιάσματα για να αποτυπωθούν ανάγλυφα, ανεξίτηλα, πρώτα στο υποσυνείδητο και μετά στο συνειδητό.
Κάθε στιγμή του παιδιού είναι στιγμή μάθησης. Μαθαίνει πολύ περισσότερα από όσα μπορούμε να θεωρήσουμε, μαθαίνει λέξεις και νοήματα πολύ πριν χρησιμοποιήσει τις λέξεις. Η σύγχρονη παιδαγωγική είναι απόλυτα σαφής. Η ταχύτητα και το εύρος της μάθησης στα πρώτα χρόνια του παιδιού είναι εντυπωσιακά αναπτυγμένα. Γεύεται το φως της ζωής χωρίς ίσως ποτέ να μάθει τι ακριβώς είναι η ζωή και αυτή η πρόκληση στα πάντα ασαφή αλλά και γοητευτικά όρια γνώσης – άγνοιας, στα «καταστατικά νοήματα» (ζωή, χρόνος, είναι, μη είναι, ον …) θα βάζει στην ανθρώπινη σκέψη το πεδίο των μεγάλων προκλήσεων του στοχασμού.
Εδώ στα πρώτα βήματα ζωής και μάθησης, ο άνθρωπος, όπως και ο Ηράκλειτος, «δεν θεματοποιεί ιδιαίτερες γνώσεις, αλλά τον νέο τρόπο θέασης του κόσμου, το ‘λόγω σκέπτεσθαι’…. Ο άνθρωπος ‘κατέχει’ τη φωτιά και δημιουργεί φως για τον ίδιο, κάτι που είναι μια πανάρχαιη εμπειρία της ανθρωπότητας, η οποία βρήκε την έκφρασή της στο μύθο του Προμηθέα. Το άναμμα ή το κάψιμο είναι κάτι που μοιάζει με θαύμα. Καταλαβαίνουμε ότι το άναμμα του κεριού ή του λυχναριού αποδεικνύει την ταυτότητα του καίοντος και του καιομένου, έτσι ώστε όλα να είναι φωτιά» (Γκάνταμερ, Χ.-Γ., Η απαρχή της γνώσης).
Ο Πλάτων στην «Πολιτεία», θα είναι απόλυτος, αφού θεωρεί ότι για το φιλόσοφο καμιά άλλη ηδονή δεν μπορεί να παραβληθεί με την ηδονή της μάθησης και της αλήθειας. Αλλά και στον «Φαίδωνα» θα γίνει αρκετά σαφής: «Εγώ, όταν ήμουν νέος είχα πολύ μεγάλη επιθυμία να αποκτήσω τη σοφία εκείνη που την ονομάζουν γνώση της φύσης – η γνώση αυτή μου φαινόταν εξαιρετική, δηλαδή το να ξέρω γιατί γίνεται, γιατί καταστρέφεται και γιατί υπάρχει το καθετί».
Δεν είναι απλά και μόνο η με φοβερούς ρυθμούς ανάπτυξη των νευρώνων και των δικτύων τους ούτε η πολλαπλότητα των ελικώσεων του εγκεφάλου, για όσους επιζητούν έναν μονοσήμαντο επιστημονικό (βιολογικό) αναγωγισμό, είναι η θεία συνάντησή μας με τον κόσμο, η έξοδος από το βιολογικό «είναι» και η σταδιακή και αργή είσοδός μας στο ανθρώπινο βασίλειο.
«Τα υπόλοιπα έμβια όντα γεννιούνται όντας ήδη οριστικά αυτό που είναι, αυτό που αμετάκλητα πρόκειται να είναι, ό,τι και να συμβεί, ενώ για εμάς τους ανθρώπους πιο φρόνιμο είναι να πούμε ότι γεννιόμαστε για να γίνουμε άνθρωποι. Η βιολογική ανθρώπινη φύση μας έχει ανάγκη από μια μεταγενέστερη επιβεβαίωση, κάτι σαν μια δεύτερη γέννηση κατά την οποία, μέσω της ίδιας της προσπάθειάς μας και της σχέσης μας με τους άλλους ανθρώπους, επιβεβαιώνεται οριστικά η πρώτη» (Savater, F., Η αξία του εκπαιδεύειν).
Γνώση, ο απαγορευμένος καρπός, είναι μύθος. Ο άνθρωπος θέλει να τα μάθει όλα. Είναι και Προμηθέας της ετερογνωσίας και της πραγματογνωσίας και Οιδίποδας της αυτογνωσίας. Θέλει να τα μάθει, ακόμα και αν δεν μπορεί, ακόμα και αν ξέρει ότι δεν θα μπορέσει ποτέ. Το ταξίδι της ζωής του είναι ταξίδι της γνώσης, ταξίδι πνευματικής ανησυχίας, διαρκούς αναζήτησης. Η σκέψη του κάθε στιγμή αναρωτιέται και προβληματίζεται. Μάθηση είναι η ζωή και η ζωή μόνο ως μάθηση μπορεί να συλληφθεί.
Αυτή είναι η αφετηρία της παιδείας. Ένα φτερούγισμα της σκέψης που επιζητεί τη διαρκή ελευθερία και αναζήτηση. Αν δεν είναι μια φλόγα για να απελευθερώσει την αγωνία του ανθρώπου, τότε στομώνει τα θεμελιακά, τα μεταφυσικά ερωτήματα, τότε χάνει τη θεμελιώδη αποστολή της, τυποποιεί τη γνώση και τα ερωτήματά της, οδηγεί τον άνθρωπο σε έναν εξειδικευμένο καταμερισμό επαγγελματικής γνώσης, χάνει το Όλον του ανθρώπου και μετασχηματίζεται σε μια πηγή θεσμικής πληροφόρησης. Τότε έχει χάσει τον παιδαγωγικό της ρόλο. Τότε δεν είναι παιδεία…
anthologio.wordpress.com
