Προοδευτική Ενότητα Καθηγητών
Απόλυτα θετική είναι η ενέργεια του Υπουργείου Παιδείας για να επιστρέφουν οι μαθητές τα σχολικά βιβλία. Αλλά απαιτείται – όπως σε κάθε ενέργεια στην εκπαίδευση – ένα συγκεκριμένο σχέδιο με συστηματικότητα και μεθοδικότητα και να μην αποτελεί μια πρωτοβουλία του «φαίνεσθαι» και της προχειρότητας, μόνιμα χαρακτηριστικά στοιχεία της άσκησης της εκπαιδευτικής πολιτικής από τη σημερινή ηγεσία.
Η επιστροφή των σχολικών βιβλίων έπρεπε να είναι βασικό μέλημα της πολιτείας εδώ και δεκαετίες πολλές. Δεν μπορεί να νοηθεί η μια και έξω χρήση των σχολικών εγχειριδίων για πολλούς λόγους.
Καμιά χώρα της Ευρώπης δεν έχει αυτό το απαράδεκτο καθεστώς. Αντίθετα, οι μαθητές επιστρέφουν τα βιβλία – και αν θέλουν να τα κρατήσουν πληρώνουν ένα μικρό αντίτιμο – και τα επαναχρησιμοποιούν περίπου 4 – 5 χρόνια ή τα ανακυκλώνουν συστηματικά ανάλογα με την κατάστασή τους. Σε άλλες χώρες υπάρχει το καθεστώς των «πολλαπλών βιβλίων» και η αγορά τους από το εμπόριο – και είναι η επιλογή υπόθεση των σχολείων, των εκπαιδευτικών και των μαθητών και φυσικά τα βιβλία αυτά ανήκουν στους μαθητές.
Η μη επιστροφή και η καταστροφή και το πέταμα – κατά κανόνα – των σχολικών βιβλίων καταδεικνύουν συγκεκριμένα αρνητικά στοιχεία, που μπορούν να χαρακτηριστούν και ως παρακμιακά. Σε όχι και πολύ παλιούς καιρούς είχαμε και το κάψιμο των βιβλίων. Άραγε είχαν αναρωτηθεί οι μαθητές μας ποιοι έχουν συνδεθεί με το κάψιμο των βιβλίων και τι εξέφραζε ο μεσαιωνικός συμβολισμός τους;
Πρέπει να τελειώνουμε με ένα πρόβλημα που αντιδιαπαιδαγωγεί και τις επόμενες γενιές των μαθητών. Είναι πρόβλημα απόλυτα εκπαιδευτικό και κοινωνικό και ενδιαφέρει όλους μας.
Η εν λόγω απαξιωτική στάση των μαθητών μας στα σχολικά βιβλία έχει τις εξής όψεις:
· Εκφράζει μια μορφή αποδοκιμασίας ίσως και ένα μίσος για το βασικό εργαλείο του σχολείου και αυτό διαμορφώνει στη συνέχεια μια υποκουλτούρα που απλώνεται και ως δείγμα «μαγκιάς».
· Υπονομεύει ευθέως τη σχολική λειτουργία και απαξιώνει τον παιδαγωγικό ρόλο των εκπαιδευτικών.
· Μεταφέρει ένα μήνυμα προς την κοινωνία ότι η σχέση των μαθητών, των νέων και των αυριανών πολιτών με το βιβλίο είναι σχέση στενά χρησιμοθηρική και σε κάθε περίπτωση δεν είναι σχέση γνώσης και μόρφωσης, γιατί πολύ απλά η σχέση μας με τη γνώση ή είναι σχέση ζωής ή απλά δεν υπάρχει!
· Προσθέτει ένα ανόητο και πολύ μεγάλο βάρος στην οικονομία της εκπαίδευσης, αφού δαπανώνται πόροι που θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν άλλες πρωτοβουλίες των σχολείων ακόμα και τις εκδρομές των μαθητών. Το όφελος είναι ιδιαίτερα σημαντικό και μπορεί το Υπουργείο να κάνει μια οικονομική αποτίμηση του όλου προβλήματος, για να δούμε το μέγεθος μιας ανόητης σπατάλης.
Για να επιλύσουμε το πρόβλημα οφείλουμε να μεθοδεύσουμε τις ενέργειές μας με ένα σχέδιο και όχι με μια γενική συμβουλή «επιστρέψτε τα βιβλία». Συγκεκριμένα:
· Οι εκπαιδευτικοί όλων των σχολείων στην αρχή της σχολικής χρονιάς εξηγούμε στους μαθητές με συστηματικό τρόπο τα πολλαπλά οφέλη από την επιστροφή των βιβλίων, που ήδη έχουμε αναφέρει, και σε κάθε περίπτωση πρέπει να κάνουν συνείδηση στους μαθητές ότι τα πληρώνουν οι γονείς τους από χρήματα που δεν έχουν!
· Επισημαίνουμε να μην σημειώνουν στα βιβλία και να τα προσέχουν, για να μπορούν να έχουν αναγνωστική χρησιμότητα και μετά απ’ αυτούς.
· Στην περίπτωση που οι μαθητές θέλουν να κρατήσουν κάποια ή όλα τα βιβλία τους, για λόγους συναισθηματικούς ή και βαθιάς αγάπης προς αυτά και προς τη σχολική τους ζωή, μπορούν με ένα μικρό αντίτιμο να το κάνουν με διαδικασία που πρέπει να αναπτυχθεί σε κάθε σχολείο.
· Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να περνάμε κάποιο μήνυμα έστω και υποψίας μορφής τιμωρίας. Μια τέτοια κίνηση θα υπονομεύσει ευθέως την όλη προσπάθεια. Αντίθετα, πρέπει να πείσουμε τους μαθητές ότι είναι μια πράξη ορθολογισμού, μια άσκηση παιδαγωγικού περιεχομένου.
· Οι εκπαιδευτικοί με αφορμή αυτό το ζήτημα αναπτύσσουμε στοιχεία βιβλιοφιλικής κουλτούρας και αγάπης προς τη βασική πηγή της θεσμικής γνώσης και της βασικής μάθησης. Να τονίσουμε στους μαθητές ότι κάποτε θα νοσταλγούν αυτά τα βιβλία που συνδέθηκαν με τα παιδικά και εφηβικά όνειρά τους και με τις φιλοδοξίες τους, με τους φόβους τους και τις αγωνίες τους, με τις παρέες τους και τα συναισθήματά τους.
· Τα σχολικά βιβλία για να μπορούν να επαναχρησιμοποιούνται θα πρέπει να είναι πιο άρτια στο δέσιμό τους. Η θερμοκόλληση συχνά δεν είναι καλή.
· Στα πρώτα χρόνια εφαρμογής δεν πρέπει ούτε να είμαστε απόλυτοι – γιατί πρέπει να πέσουν σπόροι και σπόροι στα χέρσα και ερημωμένα χωράφια της βιβλιοφιλίας που χαρακτηρίζουν την κοινωνία μας – αλλά ούτε και χαλαροί, γιατί υπάρχει κίνδυνος να εξατμιστεί η όλη προσπάθεια.
Συμπερασματικά και ανεξάρτητα από το πώς θα κινηθεί το Υπουργείο… Πιστεύουμε ότι, αν εμείς οι εκπαιδευτικοί εκφράσουμε την αγάπη μας και το πάθος μας προς το πιο ιερό αντικείμενο που έχουμε, το βιβλίο, και εμπνεύσουμε τους μαθητές μας προς το ξέφωτο της φιλαναγνωσίας και της βιβλιοφιλίας, θα επιτύχουμε. Απτή απόδειξη: Υπάρχουν σχολεία που υλοποιούν αυτή την πρωτοβουλία από τη δεκαετία του 1980!
· Αν εμείς οι εκπαιδευτικοί δεν διαπαιδαγωγούμε όχι μόνο θεωρητικά και εντός της σχολικής αίθουσας αλλά και με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, ποιοι άλλοι μπορούν να το κάνουν;
· Αν εμείς οι εκπαιδευτικοί και τα σχολεία δεν ζυμώνουμε τη μαγιά του μέλλοντος, πώς θα προκύψει το μέλλον της κοινωνίας μας, το «δικό μας» μέλλον;
Προοδευτική Ενότητα Καθηγητών
