Του Νίκου Τσούλια
Το διάβασμα δεν είναι κυρίως διαδικασία μάθησης και πρόσκτησης όλο και περισσότερων γνώσεων, δεν είναι πρωτίστως μια θεσμική υποχρέωση κάποιου μέρους της ζωής μας στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο, δεν είναι ουσιαστικά η επαφή με τη συνεχή επιμορφωτική ανανέωση της εκπαιδευτικής μας αποσκευής και των επαγγελματικών μας προσόντων για βιοποριστικούς λόγους ή για φιλόδοξους λόγους. Και δεν είναι φυσικά σε καμιά περίπτωση μια λειτουργία για να περνάμε το χρόνο μας ή μια ασχολία όταν δεν έχουμε τι να κάνουμε.
Αν για κάποιους ανθρώπους ή και για τους περισσότερους ισχύει κάτι ή μερικά από τα προηγούμενα «σημεία», μπορούμε να ισχυριστούμε όσοι υπηρετούμε τους ιερούς σκοπούς τους διαβάσματος ότι κάνουν μέγα λάθος. Και εδώ δεν μετράει η γνώμη της πλειοψηφίας- όπως δεν μετράει σε κάθε ιερό ζήτημα – αλλά η άποψη των μυστών, των εμπνευσμένων και παθιασμένων αναγνωστών, των μόνιμων κατοίκων της πρωτεύουσας της βιβλιοχώρας.
Γι’ αυτούς το διάβασμα είναι μια θεία δωρεά, η οποία είναι μεν δωρεά αλλά ταυτόχρονα είναι και ένας στόχος ζωής, μια διαρκής κατάκτηση της ζωής. Άπαξ και κατακτήσεις το πραγματικό περιεχόμενο της όλης ιεροτελεστίας του διαβάσματος, άμα νιώσεις τις βαθιές ψυχικές διεργασίες που γίνονται κατά την κατάδυσή σου στα νοήματα του βιβλίου, άμα ταρακουνηθείς από τους έντονους συναισθηματικούς κραδασμούς της στοχαστικής ανάγνωσης, τότε και μόνο τότε μπορείς να ισχυριστείς ότι συμμετέχεις στην πνευματική έκσταση και στη μεταρσίωση του εαυτού σου σε τόπους φωτεινούς, σε τόπους παραμυθένιους στους οποίους η φαντασιακή πραγματικότητα συνάπτεται πολλαπλώς με τη φυσική πραγματικότητα και προσδίδει στον εαυτό σου μια φοβερή αίσθηση του Κόσμου.
Το διάβασμα μετασχηματίζει τον άνθρωπο, τον οδηγεί σε μονοπάτια αυτογνωσίας που δεν μπορεί να τα βρει με κανέναν άλλο τρόπο. Το διάβασμα έχει ένα πέρασμα, ένα κατώφλι που φεύγεις πέρα μακριά από την τετριμμένη εικόνα του αναγνώστη της απόκτησης γνώσεων και πληροφοριών, έχει ένα ξέφωτο στο οποίο εξευγενίζεται η συμπεριφορά του ανθρώπου μόνιμα και σταθερά, στο οποίο ο χαρακτήρας του γίνεται ταπεινός και στοχαστικός, γίνεται αναζητητής και ερευνητής, γιατί μετατρέπεται σε βαθύ γνώστη των βασικών αξιών της ζωής.
Το διάβασμα είναι τρόπος ζωής, είναι και αυτοσκοπός της ζωής μας. Υπάρχουν ασφαλή κριτήρια που τα αισθάνεται απόλυτα και βιωματικά ο αναγνώστης για το αν έχει κατακτήσει το πραγματικό νόημα του διαβάσματος. Αν το διάβασμα τον παρακινεί σ’ όλο και περισσότερο διάβασμα, σε ένα παραλήρημα διαβάσματος, τότε γεύεται τα προεόρτια μιας μεγάλης γιορτής, της εισόδου στο γαλαξία της ουσιώδους πνευματικής καλλιέργειας. Αν νιώθει ότι το διάβασμα τού εξευγενίζει το χαρακτήρα του και τον ωθεί στο να συμμετάσχει με τον πιο ταπεινό τρόπο στο παιχνίδι του Κόσμου, όπου όλα στροβιλίζονται στη ενότητα και στην αγάπη σύμπασας της ανθρώπινης κοινότητας, τότε έχει κατακτήσει το νόημα της ζωής.
Γιατί η ζωή είναι ένα συνεχές παιχνίδι συμμετοχής μας στον Κόσμο μέσα από τη γνώση και από την αγάπη, γιατί μόνο τότε η πνευματική μας μέθεξη – που στη συνηθισμένη ζωή μας είναι οριακή σε έντονες συναισθηματικές μας εξάρσεις ή σε ενατενίσεις της τέχνης ή σε περιπλανήσεις της μουσικής ή σε ονειροπολήσεις του εαυτού μας ή σε φαντασιακά “ταξιδέματα” των τόσων και τόσων ομορφιών της φύσης – γίνεται μόνιμη κατάσταση καλλιέργειας άγνωστων ευαισθησιών και κατακτημένος τόπος απόλυτης γοητείας.
Το διάβασμα είναι μια συνάντηση, είναι πολλές συναντήσεις με τα ιερά τέρατα των γραμμάτων, της τέχνης, της επιστήμης, του στοχασμού. Και αυτές οι συναντήσεις είναι ευλογημένες από το πνεύμα του ανθρώπου και των θεών. Γιατί όταν διαβάζεις – για παράδειγμα – την «Οδύσσεια» συναντάς τον Όμηρο και γεύεσαι την τέχνη της αφήγησης με όλα τα ζωντανά της συμπαρομαρτούντα, συναντάς τον Οδυσσέα και γίνεσαι «ένα μαζί του» στα πάθη και στα βάσανά του αλλά και στη γλυκιά προσμονή της μεγάλης επιστροφής στην εστία, συναντάς την Ναυσικά και ονειρεύεσαι…, συναντάς την Αθηνά και στοχάζεσαι την κοινή μοίρα του ουράνιου και του γήινου, συναντάς…
Γι’ αυτό το διάβασμα γίνεται αυτοσκοπός, γίνεται μόνιμη περιπλάνηση με σημάδια φωτεινά, με ουράνια σημάδια θαλασσοπορείας στο νυχτερινό ανέφελο ουρανό, με σταθερές αξίες και με ευγενείς στόχους. Είναι το διάβασμα που διαμορφώνει μια αγωνιστική – την πιο αγωνιστική στάση ζωής -, μια φιλοσοφική στάση ζωής, που σε απελευθερώνει από ό,τι σου τεμαχίζει και σου κατατρώει την ίδια τη ζωή. Είναι το διάβασμα που σε προσανατολίζει στον τρόπο ζωής του μεγάλου μας σοφού και δασκάλου, που ισχυριζόμενος το περίφημο «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» δίδαξε με την πιο απλή σκέψη ολόκληρο το Δυτικό πολιτισμό, που ανέδειξε έμπρακτα την αντίληψή του για τη ζωή απλουστεύοντας την με τη γαλήνια στάση του μπροστά από το φόβο του θανάτου.
