Του Νίκου Τσούλια
Συχνά η σχολειοποίηση των λέξεων και η εν πολλοίς έντονη βιωματική πρόσληψη των εννοιών στις μικρές ηλικίες μας δημιουργούν μια ισχυρή κρούστα προκατάληψης και δεν επιτρέπουν την ανανέωση του περιεχομένου τους. Έτσι, αν θέλουμε να προσδιορίσουμε την έννοια της λέξης «βαρβαρότητα», η σκέψη μας θα πάει σε άγριους ανθρώπους, σε έλλειμμα πολιτισμού, σε σκληρές και απάνθρωπες συμπεριφορές και πάντως θα θεωρήσουμε ότι είναι κάτι που δεν αφορά το σημερινό δυτικό πολιτισμό.
Παράλληλα εναντιωνόμαστε με πολύ έντονο τρόπο – και πολύ ορθά – στα φαινόμενα τρομοκρατίας και στις φρικιαστικές όψεις που παίρνει ο θρησκευτικός και δη ο μουσουλμανικός φονταμενταλισμός. Αλλά δεν εναντιωνόμαστε με τον ίδιο τρόπο ούτε στις δυτικές παλιότερες θρησκευτικές ωμότητες της Ιεράς Εξέτασης, των Σταυροφοριών και των θρησκευτικών πολέμων που έβαψαν με αίμα όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο και πέραν αυτής. Και αυτό σε καμιά περίπτωση δεν αναιρείται από το ότι τα φαινόμενα αυτά είναι του παρελθόντος, γιατί πολύ απλά προσπερνάμε και τα πολύ πρόσφατα στοιχεία φρίκης της Καθολικής εκκλησίας έναντι των ναζιστών και του Ολοκαυτώματος αλλά και τους σημερινούς ιμπεριαλιστικούς πολέμους της Δύσης στη Μέση Ανατολή με τις εκατόμβες χιλιάδων νεκρών αλλά και ερημωμένων προσφύγων, που ένα μεγάλο μέρος τους απολήγει στο βυθό της Μεσογείου.
Κάπως έτσι δεν αναρωτιόμαστε καθόλου μήπως η σημερινή εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού σχεδόν σ’ ολόκληρο τον κόσμο – που οδηγεί στην πείνα και στην εξαθλίωση, στην ανέχεια και στην περιθωριοποίηση εκατομμύρια ανθρώπων σε κάθε γωνιά της Γης – είναι μια έκφραση βαρβαρότητας και μάλιστα πρωτόγνωρης έντασης και έκτασης σε σχέση με κάθε προηγούμενη μορφή της, αν και τα θύματά της είναι απείρως πιο πολλά από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη ιστορική περίοδο. Υπάρχει και κάτι άλλο που συσκοτίζει την αυθεντική πρόσληψη της απλής πραγματικότητας. Τα εργαλεία που χρησιμοποιεί ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι τα κλασικά όπλα, που προκαλούν φόβο ακόμα και με την απλή θέα τους, αλλά «ανεπαίσθητες» οικονομικές πολιτικές που επιβάλλονται ως δήθεν αναγκαιότητα για τη συμμετοχή κρατών και πολιτών στο σύγχρονο πολιτισμό.
Εδώ σ’ αυτό το πεδίο της βαρβαρότητας δεν υπάρχουν γραμμές πολέμου ούτε στρατηγοί και στρατιωτικοί, δεν υπάρχουν νεκροί και τραυματίες που μεταφέρονται σε νοσοκομεία. Με άλλα λόγια δεν γίνονται ορατά τα θύματα αυτού του ακήρυκτου αλλά και του πιο σκληρού πολέμου στην ιστορία. Ο εχθρός είναι …άγνωστος. Κι όμως εκατομμύρια εκατομμυρίων ανθρώπων οδηγούνται από τους οικονομικούς δολοφόνους στην ασιτία και στον υποσιτισμό, στην εξαθλίωση και στην έσχατη μορφή πείνας. Η απόγνωση ανοίγει τις πύλες της πραγματικής κόλασης: κατάθλιψη και κάθε μορφής ψυχικής ασθένειας, αυτοκτονίες, διάλυση οικογενειών, δραματική μείωση του προσδόκιμου ορίου της ζωής, εμπορευματοποίηση ακόμα και των βιολογικών οργάνων των εξαθλιωμένων!
Και συμβαίνει κάτι τρομακτικό στην ερμηνεία του φαινομένου της σύγχρονης βαρβαρότητας. Όλα αυτά τα θύματα θεωρούμε ότι προκύπτουν, γιατί δεν αγωνίζονται για να κερδίσουν τη ζωή τους και έτι περαιτέρω τα ενοχοποιούμε για την ανικανότητά τους και την αδράνειά τους! Και είναι ο μεσαίωνας της σκέψης μας βασική αιτία για να μην φαίνεται (για να μην βλέπουμε) το ποιος οδηγεί στη μαζική φρίκη τους κατατρεγμένους και τους περιθωριοποιημένους. Έχουμε χάσει τα πραγματικά ορθολογικά εργαλεία της σκέψης μας. Δεν κατανοούμε το πώς κινείται η σύγχρονη πολιτική. «Η «οικονομία» αποσπάται από την αποκλειστική σύνδεση με την παραγωγή, από την κυκλοφορία των αγαθών και τη συσσώρευση πλούτου. Η «οικονομία» σημαίνει συγκεκριμένες αρχές, μετρήσεις και τρόπους συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένων των εγχειρημάτων όπου δεν τίθεται ζήτημα χρηματικού κέρδους και πλούτου. Και πάλι, η νεοφιλελεύθερη πολιτική ορθολογικότητα δεν περιορίζεται στην αγοραιοποίηση της κοινωνικής συμπεριφοράς και των κοινωνικών σχέσεων, αλλά τις τοποθετεί σε ένα αποκλειστικά οικονομικό πλαίσιο που έχει επιστημολογικές και οντολογικές διαστάσεις» (W. Brown, Η καταστροφή του δήμου).
Η μαγική λέξη, η ιδεολογική αιχμή του σημερινού καπιταλισμού για την κοσμοθεωρητική επικράτησή του είναι ο ανταγωνισμός. Έρχεται δε η νομιμοποίηση αυτής της ιδέας πολύ εύκολα στις συνειδήσεις των ανθρώπων, με το απλουστευτικό σκεπτικό ότι ο ανταγωνισμός κάνει κάθε άνθρωπο καλύτερο και ωθεί τις εξελίξεις προς τη συνεχή πρόοδο! Εμφανίζεται δηλαδή με το περιεχόμενο της άμιλλας, η οποία είναι μια κρατούσα και αθώα αντίληψη που ευδοκιμεί παντού: στην εκπαίδευση, στον αθλητισμό, στον πολιτισμό…
Αλλά ο ανταγωνισμός δεν έχει κανένα αθώο περιεχόμενο. Είναι εργαλείο των δυνάμεων της αγοράς και αποτελεί το στερέωμα της οικονομικοποίησης και πιο πολύ της εμπορευματοποίησης κάθε δραστηριότητας της κοινωνίας! Καθετί που εκφράζει τη ζωή του ανθρώπου, κάθε λειτουργία του θεωρείται ορθολογική μόνο όταν είναι εμπορεύσιμη και έχει ανταλλακτική αξία στο πεδίο της αγοράς! Έχουμε χάσει ως εργαζόμενοι και ως πολίτες τη μάχη των ιδεών. Έχουμε διαποτιστεί από το αξιακό φορτίο των δυνάμεων της αγοράς. Έχουμε ενσωματώσει στη συνείδησή μας τον τρόπο σκέψης του κεφαλαίου και δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε την πραγματικότητα. Ζούμε τη ζωή μας χωρίς να την αγαπάμε, ακριβώς γιατί δεν είναι δική μας!
Η μεγάλη μας πρόκληση είναι μοναδικά «προκλητική»: μπορούμε να αμφισβητήσουμε την αξιακή και κοσμοθεωρητική κυριαρχία του καπιταλισμού, μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο της σκέψης μας και της ζωής μας;
Κύριε
Κατ΄αρχήν να ξεκινήσω από τα εύκολα. Δεν έχω καμιά μα καμιά ιδεολογική σχέση με τα καθεστώτα που με χρεώνετε. Και για να μην θεωρηθεί ότι υπεκφεύγω η πολιτική θεώρησή μου αντιστοιχεί σε ό,τι προσδιορίζεται ως ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία. Αντιστρατεύομαι κάθε καθεστώς που δεν εξασφαλίζει την ελευθερία λόγου και έκφρασης και την “ανοιχτή κοινωνία”.
Δεύτερον, ο νεοφιλελευθερισμός ως οικονομική θεωρία δεν έχει σχέση με τον πολιτικό φιλελευθερισμό. Ο δεύτερος αντιστοιχεί στη δημιουργική φάση του καπιταλισμού, ενώ ο πρώτος συνδέεται με τη σημερινή του παρακμιακή και παρασιτική – κυρίως χρηματιστηριακή – μετεξέλιξή του.
Τρίτον, προφανώς οι ΗΠΑ στο εσωτερικό τους εξασφαλίζουν πολύ περισσότερα πράγματα από τα αντίπαλα κράτη – και θα άρεσε και σε μένα να μείνω εκεί, αν και προτιμώ το Παρίσι. Προκύπτει όμως αυτό σε σημαντικό βαθμό από τη λεηλασία που κάνει ως ιμπεριαλιστική χώρα στις ξένες ενεργειακές πηγές – δεν πιστεύω να θεωρείτε ότι οι ΗΠΑ έχουν σύνορα στο Ιράκ κλπ όπου κάνουν συνεχείς πολέμους -, από την παρασιτική δράση των χρηματιστηρίων κλπ
Τέταρτον, αν κάνουμε κριτική στον καπιταλισμό αυτό δεν μπορεί να σημαίνει ότι ταυτιζόμαστε με τη Βενεζουέλα κλπ Κάτι τέτοιο είναι και άδικο και ανορθολογικό.
Πέμπτον, δεν βλέπετε ότι ο καπιταλισμός αυτής της ιστορικής φάσης εξαθλιώνει χώρες και λαούς;
Υ.Γ.
Έχω δημοσιεύσει στην ιστοσελίδα μου πάρα πολλά άρθρα και για το ποιο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα θεωρώ ότι είναι καλύτερο.
Σε κάθε περίπτωση, σας ευχαριστώ για το σχόλιο
Νίκος Τσούλιας
“…μήπως η σημερινή εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού … οδηγεί στην πείνα και στην εξαθλίωση, στην ανέχεια και στην περιθωριοποίηση εκατομμύρια ανθρώπων … είναι μια έκφραση βαρβαρότητας … πρωτόγνωρης έντασης και έκτασης … τα θύματά της είναι απείρως πιο πολλά … Τα εργαλεία που χρησιμοποιεί ο νεοφιλελευθερισμός … «ανεπαίσθητες» οικονομικές πολιτικές που επιβάλλονται ως δήθεν αναγκαιότητα … σ’ αυτό το πεδίο της βαρβαρότητας δεν υπάρχουν γραμμές πολέμου … δεν γίνονται ορατά τα θύματα αυτού του ακήρυκτου αλλά και του πιο σκληρού πολέμου στην ιστορία. Ο εχθρός είναι …άγνωστος. … εκατομμύρια εκατομμυρίων ανθρώπων οδηγούνται από τους οικονομικούς δολοφόνους στην ασιτία και στον υποσιτισμό, στην εξαθλίωση και στην έσχατη μορφή πείνας. Η απόγνωση ανοίγει τις πύλες της πραγματικής κόλασης: κατάθλιψη και κάθε μορφής ψυχικής ασθένειας, αυτοκτονίες, διάλυση οικογενειών, δραματική μείωση του προσδόκιμου ορίου της ζωής, εμπορευματοποίηση ακόμα και των βιολογικών οργάνων των εξαθλιωμένων!…”
κε Τσούλια μήπως είστε λίγο υπερβολικός, αν όχι και εκτός πραγματικότητας; Ξέρετε τι σκεφτόμουν διαβάζοντας αυτές τις γραμμές; Στον πλανήτη μας ζουν – δυστυχώς – δισεκατομμύρια πεινασμένοι, δυστυχισμένοι και ταλαιπωρημένοι από κάθε είδους ταλαιπωρίες άνθρωποι. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι επιβιώνουν με ένα και μοναδικό όνειρο! Ξέρετε ποιο είναι αυτό; Να μεταναστεύσουν νόμιμα ή και παράνομα ακόμα σε μία από τις χώρες που εφαρμόζουν τη φιλελεύθερη πολιτική!!! Προσέξτε! Δεν ονειρεύονται να ζήσουν στην Κούβα, στη Βενεζουέλα, στη Βόρεια Κορέα ή σε οποιαδήποτε άλλη κομμουνιστική χώρα, απ’ αυτές που κάθε μέρα φωνάζουν για τη “βαρβαρότητα” του φιλελευθερισμού ή νεοφιλελευθερισμού, όπως γράφετε. Ονειρεύονται να ζήσουν στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τον Καναδά ή την Αυστραλία, δηλαδή τις περιοχές του πλανήτη που λειτουργούν με όρους Δημοκρατίας και Ελευθερίας. Αυτή η πραγματικότητα από μόνη της ακυρώνει τα περισσότερα επιχειρήματα του άρθρου…