Η χαμένη ζωή στη Συρία. Η ενοχή του ιμπεριαλισμού. Η δική μας μακαριότητα… Η κόλαση είναι εδώ!
Του Νίκου Τσούλια
Ποιο είναι από τα λίγα πεδία αναφοράς τα οποία δεν μπορεί να προσεγγίσει η σκέψη του ανθρώπου; Τι είναι αυτό που προκαλεί μέσα από μια μαύρη σκιά το μείζον υπαρξιακό ερώτημα; Ποιος είναι ο απόλυτος φόβος όλων των ανθρώπων, όπου γης και όπου χρόνου; Δεν είναι ο θάνατος;
Και ενώ λοιπόν το πρώτο των πρώτων πρόβλημα όλων των ανθρώπων είναι ο θάνατος, δεν φαίνεται να δημιουργεί την ενότητα του είδους μας και να σεβόμαστε με τον πιο απόλυτο τρόπο το ιερό δώρο της ζωής. Γιατί προκαλούμε εμείς αυτό που είναι η απόρριψη του πιο ιερού δώρου, με την πρόκληση μαζικών μάλιστα θανάτων, στους άλλους! Ποια μπορεί να είναι η βαθιά ουσία όλων των πολιτισμών μας, όταν κυριαρχούμαστε ως λαοί και ως έθνη, ως πολίτες και ως κοινωνίες, ως ιδεολογίες και ως θρησκείες από τη σκιά του θανάτου που απλώνει κάθε πόλεμος;
Μπορεί να έχουμε κατακτήσει εργαλεία και εργαλεία για να βελτιώνουμε και να επεκτείνουμε τη ζωή μας – αλλά ως προς τι όλα αυτά όταν δεν την σεβόμαστε; Μπορεί να έχουμε δημιουργήσει τεχνολογικά θαύματα και το μέλλον μας με βάση αυτά να φαντάζει προκλητικά συναρπαστικό – αλλά ποια είναι η τελική τους αξία όταν δεν αφήνουμε ανθρώπους και λαούς να τα γευθούν; Μπορεί να έχουμε γίνει εν δυνάμει δημιουργοί αναπλάθοντας το ίδιο το φαινόμενο της ζωής – αλλά τι με αυτό όταν καταστρέφουμε εκατομμύρια ζωές του ίδιου είδους μας, του συλλογικού εαυτού μας;
Ο πόλεμος έχει αποκτήσει και μια περίεργη νομιμοποίηση. Όλοι πολεμάμε για κάποιο δήθεν ιερό σκοπό: για να υπερασπίσουμε ή για να επεκτείνουμε την πατρίδα μας …γιατί την αγαπάμε, για να εξαπλώσουμε τη θρησκεία μας …γιατί είναι πιο κοντά στο Θεό, για να κυριαρχήσουμε με την ιδεολογία μας σε βάρος των «άλλων» …γιατί είναι καλύτερη – και όλοι αυτοί οι σκοποί είναι ιεροί! Αλλά δεν αναρωτιόμαστε ότι οι «άλλοι» είμαστε εμείς, ότι εμείς είμαστε «οι άλλοι» για τους δικούς μας «άλλους»! Γιατί, αν στοχαστούμε επ’ αυτής της τόσο απλής αλήθειας, θα είχαμε άλλη κουλτούρα, κουλτούρα σεβασμού της ζωής και του ανθρώπου.
Μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι κάνω αφαίρεση της πραγματικότητας, ότι προσεγγίζω ένα μείζον θέμα από ανάλαφρη σκοπιά, ότι αγνοώ τις πραγματικές αιτίες και τα ισχυρά κάθε φορά συμφέροντα που ανοίγουν και επιβάλλουν το ζήτημα του πολέμου. Και εν μέρει είναι ορθή αυτή η παρατήρηση. Όμως θέλω να τονίσω την απουσία πραγματικής φιλειρηνικής αντίληψης και πρακτικής στον πυρήνα της σκέψης του ανθρώπου, ότι ο άνθρωπος δεν αντιστέκεται σχεδόν καθόλου στις αιτίες και στους λόγους που προκαλούν τον πόλεμο και σκορπίζουν το θάνατο, το μαζικό θάνατο, τον αναίτιο θάνατο, τον ανίερο θάνατο. Γιατί μπορούμε να «δεχτούμε» το θάνατο που προκύπτει έξω από τις δικές μας αιτίες, από ένα τροχαίο ατύχημα – και όχι πάντα -, από μια φυσική καταστροφή (σεισμός, πλημμύρα κλπ), αλλά πώς μπορούμε εμείς να προκαλούμε με ευθύ και απόλυτο τρόπο το θάνατο;
Γιατί δεν μπορούσαν να αναρωτηθούν οι Ευρωπαίοι του διαφωτισμού και του ορθολογισμού ότι οι θρησκευτικοί πόλεμοι που ερήμωσαν την ήπειρό μας ήταν ανόητοι; Γιατί δεν μπορούσαν να προβληματιστούν οι Γερμανοί ότι δεν μπορούν να κατακτήσουν τον κόσμο με εργαλείο το ναζισμό, ότι δεν μπορεί το Παρίσι να γίνει γερμανικό… και να σκεφτούν ότι όλη αυτή η βαρβαρότητα του θανάτου που εξαπέλυσαν θα έπεφτε και στα παιδιά τους και σ’ αυτούς τους ίδιους; Γιατί δεν μπορούσαν να αναρωτηθούν ότι δεν είχαν κανένα δικαίωμα επί της ζωής των Εβραίων, των ρομά, των κομμουνιστών, των ατόμων με αναπηρία, των ομοφυλόφιλων, των παιδιών, των μωρών; Δεν μπορούσε να φτάσει η σκέψη τους ότι όλη αυτή η μαύρη σκιά των εκατομμυρίων θανάτων θα έπεφτε κάποια στιγμή ως απόλυτη ενοχή στο έθνος τους στον αιώνα τον άπαντα; Δεν μπορούσαν να αναλογιστούν ότι το αν φέρουν την κόλαση στη Γη, θα τους περιλάβει και αυτή;
Αυτά δεν είναι υποθέσεις του χθες. Και σήμερα αναπτύσσονται και εκδηλώνονται οι μαύρες σκιές του πολέμου. Οι βομβαρδισμοί των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης σε ξένα κράτη και οι μαζικοί θάνατοι, το ξερίζωμα και η προσφυγιά είναι τωρινά γεγονότα και όχι της ιστορίας. Επινοούμε ως αιτία όλου αυτού του σκηνικού του σύγχρονου και ανήθικου πολέμου, το κτύπημα της τρομοκρατίας. Αλλά ξέρουμε όλοι ότι δεν είναι αυτή η αιτία. Ξέρουμε πολύ καλά ότι αιτία είναι τα γεωστρατηγικά συμφέροντα και κτήση των ενεργειακών πηγών, είναι η ίδια η έκφραση, η «φύση» του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού.
Και το φοβερό είναι ότι και η τρομοκρατία αυτό ακριβώς παρουσιάζει ως δική της αιτία για το θάνατο που προκαλεί στα αθώα θύματα στα μετρό ή στα αεροδρόμια της Ευρώπης, τις παράπλευρες απώλειες στη Συρία και στο Ιράκ. Η κάθε πλευρά θέτει ως αιτία το αποτέλεσμα του άλλου – μόνο που είναι και οι δύο δήθεν αντιτιθέμενες πλευρές στην ίδια πλευρά, στην πλευρά του πολέμου. Βάζει μάλιστα η τρομοκρατία και το σκοταδισμό του θρησκευτικού φονταμενταλισμού να επικυρώνει τις ανήθικες πράξεις της. Όταν βλέπουμε παιδιά 15 χρονών να σκοτώνουν ή να γίνονται κινητές βόμβες, νιώθουμε ένα πρωτόγνωρο φόβο για το μίσος που έχει αποικίσει την αθωότητα της ψυχής τους. Αλλά δεν σκεπτόμαστε και δεν αναρωτιόμαστε και δεν εναντιωνόμαστε στην ίδια αιτία της βαρβαρότητας της δικής μας πλευράς. Και δυστυχώς δεν διδασκόμαστε από την ιστορία, δεν βλέπουμε ότι αυτό το έλλειμμα σκέψης και ορθολογισμού θα το βρούμε μπροστά μας.
Ποια κόλαση άραγε φοβόμαστε, όταν εμείς οι ίδιοι την δημιουργούμε και κάνουμε μάλιστα τους ανήξερους; Η Ελλάδα της κρίσης, η χώρα που δέχεται σε μεγάλο βαθμό το δράμα των προσφύγων, ο λαός που συμμερίζεται τον πόνο των αθώων θυμάτων στις χώρες της Ασίας και στις άλλες χώρες της Ευρώπης μήπως πρέπει να αναπτύξουμε ένα κίνημα ειρήνης, ένα κίνημα ζωής;
