Του Νίκου Τσούλια
Συνάδελφε
Δεν γνωρίζω πώς να χαρακτηρίσω το περιεχόμενο αυτού του γράμματός μου… Πάντως όχι ως «συμβουλές» ή ως «εμπειρία», γιατί συμβουλές δεν μπορεί κανένας να δώσει σε ένα τόσο σύνθετο και πολλαπλά προκλητικό επάγγελμα ούτε και δέχομαι ότι η εμπειρία μεταβιβάζεται – απλώς είναι μια προσωπική υπόθεση και κατάκτηση.
Το χαρακτηρίζω λοιπόν ως μια «άποψη» και μόνο με όλο το φορτίο της σχετικότητας της προσωπικής ούτως ή άλλως θεώρησής μου. Πιστεύω όμως – για να εισέλθω στην ουσία του θέματός μου – ότι οι προσωπικές γνώμες και απόψεις έχουν νόημα και αξία και σ’ όλη την εκπαιδευτική σου πορεία να είσαι πάντα ανοιχτός στις θεωρήσεις των άλλων συναδέλφων, να εκτιμάς την προσωπική τους στάση και συμπεριφορά με κριτικό και δημιουργικό τρόπο και να μην βιάζεσαι να τις απορρίψεις. Αν βασικό μέλημα της παιδείας είναι η προαγωγή μιας ανοιχτής, πλουραλιστικής κοινωνίας και ενός πολίτη με κριτική σκέψη, τότε αυτά δεν μπορεί παρά να είναι συστατικά στοιχεία της καθημερινής άσκησης του επαγγέλματός μας και λειτουργήματός μας.
Η ανταλλαγή ιδεών και προβληματισμών δεν είναι άκρως απαραίτητες μόνο στην προσωπική εκπαιδευτική διαδρομή. Είναι το βασικό στοιχείο στη συλλογική μας δράση. Το ίδιο το σχολείο και η όλη λειτουργία της σχολικής αίθουσας είναι ένας ύμνος στη συλλογικότητα, μια συλλογική πορεία χωρίς κανένα τέλος στο διαχρονικό ταξίδι των γενεών και στη γραφή της ιστορίας. Η ενεργητική συμμετοχή μας στο Σύλλογο Διδασκόντων για τα τόσα και τόσα ζητήματα που τίθενται κάθε ημέρα είναι βασικός συντελεστής διαμόρφωσης του εκπαιδευτικού μας πορτρέτου. Ο δημιουργικός διάλογος και οι πλούσιοι προβληματισμοί από τις προσωπικές και συνάμα μοναδικές εμπειρικές φωνές όλων των εκπαιδευτικών είναι μαγιά προαγωγής της εκπαιδευτικής και παιδαγωγικής ακτινοβολίας μας. Μπορεί η επίδρασή τους να υπερβαίνει ακόμα και τα σεμινάρια που συχνά οργανώνονται από ανθρώπους απομακρυσμένους από τη σχολική πραγματικότητα, όπως πολύ ορθά αναφέρεται σχεδόν απ’ όλους τους εκπαιδευτικούς, όταν φεύγουν απογοητευμένοι από τις εκτός πραγματικότητας φτηνές σεμιναριακές διδαχές.
Αλλά η συλλογικότητα της σχολικής αίθουσας και του Συλλόγου Διδασκόντων θέλει τη συνέχειά της και την ολοκλήρωσή της. Έχει ακόμα δύο όψεις, μια επιστημονική και μία συνδικαλιστική. Απαιτείται ενεργητική συμμετοχή προφανώς και με εισηγήσεις σε Συνέδρια και σε επιμορφωτικά σεμινάρια. Η επιστημονική και εκπαιδευτική μας αποσκευή ποτέ δεν είναι κλειστή και δογματική, αρτιωμένη και προκατασκευασμένη. Αντίθετα, η εκπαιδευτική μας διαδρομή είναι μια συνεχής και ατελεύτητη πορεία προς την διαρκώς μετακινούμενη παραμεθόριο γνώσης και άγνοιας και προς το πάντα προκλητικό πεδίο του αξιερώτητου.
Ναι, ο συνδικαλισμός είναι βασικό στοιχείο για κάθε εκπαιδευτικό. Αν δεν υπήρχε η αγωνιστική ιστορική παράδοση του εκπαιδευτικού μας κινήματος, το σημερινό σχολείο δεν θα είχε τις τόσες κατακτήσεις του, δεν θα ήταν τόσο δημοκρατικό και προοδευτικό. Αν δεν είχαμε κινηματική δράση ως κλάδος όλη τη μεταπολιτευτική περίοδο, δεν θα είχαμε διαμορφώσει ένα ευρύ και περιεκτικό πεδίο της παιδαγωγικής αυτονομίας και ελευθερίας που έχουμε ως εκπαιδευτικοί. Αν δεν υπήρχε η αγωνιστική πορεία της ΟΛΜΕ – που σημειωτέον είναι γνωστή στην παγκόσμια εκπαιδευτική κοινότητα με τρόπο ζηλευτό (!) -, ο Έλληνας εκπαιδευτικός θα ήταν απόλυτα υπαλληλοποιημένος δηλαδή θα είχε υπονομευθεί ο ίδιος ο παιδαγωγικός του ρόλος.
Είναι γνωστά τα προβλήματα στο συνδικαλισμό μας. Κομματικοποίηση και στείρα παραταξιοποίηση, ξύλινος λόγος και πολιτικός δογματισμός, και πρακτική στήριξης των «δικών μας ανθρώπων» ιδιαίτερα στις λειτουργίες των αιρετών και στην ανέλιξη των στελεχών της εκπαίδευσης είναι τα πιο βασικά αρνητικά σημεία. Φυσικά δεν είμαι (και) εγώ άμοιρος αυτών των ευθυνών, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο της θεσμικής μου παρουσίας στην προεδρία της ΟΛΜΕ (1996-2003) είχαμε σοβαρές βελτιώσεις στο status της εκπαίδευσης και του εκπαιδευτικού (μαζικοποίηση – υπερδιπλασιασμό των εισαγόμενων στα ΑΕΙ και ΤΕΙ, μεγάλη ανανέωση των σχολικών βιβλίων, εισαγωγή καινοτομιών στο σχολείο, πολλαπλό βιβλίο, μείωση του ωραρίου διδασκαλίας, συνταξιοδότηση στα 30 χρόνια υπηρεσίας, 50% αύξηση των διορισμών – από 60.000 καθηγητές σε 90.000 -, μισθολογική ενίσχυση κλπ), οι οποίες ήταν καρπός και των αγώνων του συνδικαλισμού.
Όμως όλα αυτά τα αρνητικά χαρακτηριστικά μπορούν να αμβλυνθούν και να σχετικοποιηθούν, αν ο συνδικαλισμός είναι μαζικός, αν συμμετέχει η μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών. Μια απλή παρατήρηση επ’ αυτού θεωρώ ότι πείθει. Μελετείστε συγκριτικά δύο Γενικές Συνελεύσεις, μία με 400 – 500 εκπαιδευτικούς και μία με 30 – 40 μόνο με εκπαιδευτικούς, που είναι μάλλον στελέχη των παρατάξεων. Η πρώτη είναι αυθεντική και αναφέρεται στα πραγματικά προβλήματα του σχολείου και των εκπαιδευτικών και η άλλη είναι μια «μαγική εικόνα», μια στείρα αντιπαράθεση μονολόγων χωρίς καμιά διάθεση διαλόγου και σύνθεσης, χωρίς κανένα αποτέλεσμα παρά μόνο στο να κάνουμε …ανύπαρκτο το χρόνο.
Ο συνδικαλισμός είναι απαραίτητος και είναι ευθύνη όλων και όχι κάποιων στελεχών. Ο συνδικαλισμός δεν είναι θεσμός αντιπροσωπευτικής δημοκρατία αλλά άμεσης και καθολικής συμμετοχής. Προφανώς ο συνδικαλισμός θα μετεξελιχθεί υπό το βάρος της σημερινής δύσκολης ιστορικότητας, αλλά σε κάθε περίπτωση πρέπει να τερματιστεί η πρωτοφανής αλαλία και απραξία του σημερινού Δ.Σ. της ΟΛΜΕ. Και ο νέος συνδικαλισμός – πάντα κατά τη γνώμη μου – δεν μπορεί παρά να είναι ένας συνδικαλισμός μαζικός και κινηματικός, διεκδικητικός και δημιουργικός, που θα ασχολείται με τα μικρά και τα μεγάλα προβλήματα του σχολείου και του εκπαιδευτικού και θα αναδεικνύει την πρότασή του για τη Δημόσια και Δωρεάν Παιδεία με συγκεκριμένες θέσεις και αποφάσεις.
Τελευταίο στοιχείο που θέλω να θέσω είναι και το πρώτο των πρώτων, η αγάπη για το σχολείο και για τους μαθητές, για τη διδασκαλία και για τον πολιτισμό, για τη γνώση και το βιβλίο. Αν υπάρχει αυτή η αγάπη, είναι αστείρευτο κεφαλόβρυσο για το παιδαγωγικό πάθος. Γιατί αν δεν υπάρχει πάθος, καμιά διδασκαλία δεν μπορεί να υπάρξει, κανένας παιδαγωγός δεν μπορεί να αρτιωθεί, κανένα σχολείο δεν μπορεί να υπηρετήσει τους μορφωτικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς στόχους του. Γιατί η διδασκαλία έρωτας είναι!
Τα απανωτά μνημόνια, κεντροαριστερά, δεξιά και αριστερά, σαρώνουν το δημόσιο σχολείο, ερημώνουν τη ζωή των εκπαιδευτικών και όλων των εργαζόμενων. Προβλήματα και δυσκολίες υπάρχουν και πάντα θα υπάρχουν. Αλλά δεν μπορεί να μείνουμε σ’ αυτά. Θυμηθείτε ότι οι κορυφές της Παιδαγωγικής, οι μεγάλοι στοχαστές και διανοούμενοι της εκπαίδευσης, οι Γληνός, Δελμούζος, Κριαράς, Κακριδής, Παπανούτσος…, ανέδειξαν το «παράδειγμά» τους σε συνθήκες διώξεων και πλήρους αστυνόμευσης.
Συνάδελφε,
Ένας είναι ο δρόμος της κοινωνικής προόδου, ο δρόμος της γνώσης και του αγώνα. Και είναι ο ίδιος αγώνας της παιδείας και της μόρφωσης στο σχολείο με τον αγώνα της συλλογικής δράσης στα κοινωνικά κινήματα. Κανένας από τους δύο δεν μπορεί να νοηθεί ούτε και να συσταθεί χωρίς τον άλλο!
