Του Νίκου Τσούλια
Βιώνουμε ήδη τα χαρακτηριστικά της μεταβιομηχανικής περιόδου που κυριαρχούνται από τη ρευστότητα και την αντιφατικότητα συστημάτων, αξιών ακόμα και εννοιών.
Ό,τι προσδιορίσαμε ως «πρόοδο» στο νεωτερικό λόγο, στομώνει στις ποικίλες και εντεινόμενες κοινωνικές ανισότητες.
Η ανάπτυξη αγγίζει τα όριά της και βρίσκει διέξοδο κυρίως στη μεγέθυνση του τεχνολογικού κοσμοειδώλου. Νέες τάξεις επιχειρούνται να επιβληθούν σε βάρος εθνών και λαών για να αναδυθούν οι νέες καπιταλιστικές γεωπολιτικές. Ωστόσο ο αγώνας για την ανθρωπιστική και πολιτισμική μας εξέλιξη είναι πάντα ανοιχτός αφού ευρέα κοινωνικά στρώματα ζητούν καλύτερη θέση στη συγκρότηση των σύγχρονων πολιτειών.
Μέσα σε ένα τέτοιο σύνθετο, αντιφατικό και κρίσιμο τοπίο, το δημόσιο σχολείο επιζητεί το δικό του αποφασιστικό ρόλο. Η υπόθεση της Δημόσιας και Δωρεάν Παιδείας είναι πρώτιστη κοινωνική προτεραιότητα. Εδώ είναι η αιχμή της δράσης μας, γιατί η εξέλιξη του ίδιου του εκπαιδευτικού θα εξαρτηθεί απόλυτα από την πορεία του δημόσιου σχολείου. Η πολυπλοκότητα του ρόλου μας αλλά και οι αντιθέσεις αξιών μεταξύ σχολείου και οικονομίας της αγοράς, διαμορφώνουν διφυή και σαφώς πλασματικά διλήμματα.
Εκπαιδευτικός: επαγγελματίας ή λειτουργός; αναπαραγωγός της κρατούσας κοινωνικής κατάστασης ή αμφισβητίας της κυρίαρχης ιδεολογίας; θεματοφύλακας της παράδοσης ή ανιχνευτής καινοτομιών και μιας νέας κοσμοεικόνας; Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί μέσα σ’ αυτή την κοινότητα των εννοιών επιχειρώντας να σχηματοποιήσει τη δική του Μορφή έχοντας δύο βεβαιότητες: α) ότι η τάση για μάθηση είναι μια ισχυρή ανθρώπινη ανάγκη και β) ότι μόνο η δημόσια εκπαίδευση μπορεί να υπηρετήσει τις μορφωτικές προτεραιότητες μιας δημοκρατικής και ουμανιστικής κοινωνίας.
Ο εκπαιδευτικός θα αυτοπροσδιορίζεται και ως παιδαγωγός και ως κοινωνικός εταίρος και ως επαγγελματίας. Γιατί ο κόσμος της παιδείας είναι διαποτισμένος από τις μυθοπλασίες και τα φιλοσοφικά παραδείγματα του Προμηθέα και της Αντιγόνης. Γιατί πρέπει να αναδείξουμε πολίτες χειραφετημένους. Να καλλιεργήσουμε τις αρετές, που είναι εγκεντρισμένες σε κάθε άνθρωπο. Να διακρίνουμε το Νόημα από το μη Νόημα σε κάθε εκδήλωση της πραγματικότητας. Να ενισχύσουμε τη διαλεκτική λογική, την ορθολογική κριτική σκέψη, την αυτοκαθοδηγούμενη νόηση.
Η τέχνη του διδάσκειν είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Γιατί πρέπει να τροφοδοτείς τη δημιουργικότητα, την ερευνητική ματιά αλλά και τη στοχαστικότητα του παιδιού. Να ανασύρεις κάθε στιγμή το ιστορικό «είναι» και το ανθρώπινο «συνειδέναι» από το πυκνό νεφέλωμα του «φαίνεθαι».
Έχουμε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά εμείς οι εκπαιδευτικοί; Κανένας μας δε θα μπορούσε να υποστηρίξει κάτι τέτοιο. Αλλά θεωρώ ότι αυτός είναι ο τόπος της σκέψης και της αναφοράς μας. Ο αγώνας του κινήματός μας έχει ακλόνητα ερείσματα α) γιατί είναι αγώνας για Δημόσια και Δωρεάν Παιδεία με δύο πολιτικές αιχμές εκπαίδευση για όλους και ποιότητα στην εκπαίδευση και β) γιατί οποιαδήποτε εκπαιδευτική πολιτική για να ευδοκιμήσει πρέπει να έχει στο πλευρό της τους εκπαιδευτικούς. Αυτός ο αγώνας όμως εμπεριέχει και τη δική μας ευθύνη.
Όμως παιδαγωγική ευθύνη σημαίνει ότι ο εκπαιδευτικός δεν οριοθετείται στις τυπικές υποχρεώσεις, ότι έχει διαρκώς ανησυχίες, ότι βλέπει το σχολείο ως εστία πολιτισμού που θα αναπτύσσει πρωτοβουλίες με τους μαθητές. Παιδαγωγική και πολιτική ευθύνη σημαίνει ότι το εκπαιδευτικό κίνημα θα έχει χαρακτήρα μορφωτικού και κοινωνικού κινήματος μακριά από συντεχνιακές πρακτικές και από τις παρακμιακές αντιλήψεις της παραπαιδείας ή της στείρας υπαλληλοποίησης. Χρέος μας είναι ο ουσιαστικός δημοκρατικός και ουμανιστικός προσανατολισμός του κινήματός μας.
