Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ´ Γυμνασίου: Ενότητα 1η – Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας

Κατεβάστε το αρχείο: Ενότητα 1η – Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας

Αρχαίο κείμενο                                          Μετάφραση

Γλωσσικά σχόλια

• ἀπέδοντο: γ΄πληθυντικό, οριστική αορίστου β΄ του ρήματος μέσης φωνής ἀποδίδομαι (<ἀπό+δίδομαι)=δίνω πίσω, επιστρέφω
• ἄν: δυνητικό μόριο, συνοδευτικό του ἀπέδοντο (μτφ θα + παρατατικός ή υπερσυντέλικος)
• αὐτήν: αιτιατική θηλυκού γένους της επαναληπτικής αντωνυμίας (εδώ) αὐτός, αὐτή, αὐτό
• τοῖς Ἕλλησιν: δοτική πληθυντικού, αρσενικού γένους του τριτόκλιτου ουσιαστικού ὁ Ἕλλην, τοῦ Ἕλληνος
• οἱ Τρῶες: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικού γένους του τριτόκλιτου ουσιαστικού ὁ Τρώς, τοῦ Τρωός
• ἑκόντος: γενική ενικού, αρσενικού γένους του επιθέτου ὁ ἑκών-ἡ ἑκοῦσα-τό ἑκόν=με τη θέληση (κάποιου)
• ἄκοντος: γενική ενικού, αρσενικού γένους του επιθέτου ὁ ἄκων-ἡ ἄκουσα-τό ἆκον=χωρίς τη θέληση (κάποιου)
• γέ: μόριο βεβαιωτικό (=βέβαια, τουλάχιστον)
• δή: μόριο βεβαιωτικό (= βέβαια)
• οὕτω: επίρρημα του ποσού, (εδώ) μτφ τόσο
• φρενοβλαβής: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους του επιθέτου της γ΄κλίσης ὁ/ἡ φρενοβλαβής, τό φρενοβλαβές = παρανοϊκός, παράφρων
• τοῖς σφετέροις: δοτική πληθυντικού,ουδετέρου γένους, γ΄ προσώπου της κτητικής αντωνυμίας σφέτερος-α-ον
• τοι: μόριο βεβαιωτικό (βέβαια)
• άπώλλυντο: γ΄ πληθυντικό, οριστικής παρατατικού του ρήματος μ.φ ἀπόλλυμαι (από+ὄλλυμαι)=χάνομαι,αφανίζομαι,καταστρέφομαι
• συμμίσγοιεν: γ΄ πληθυντικό, ευκτικής ενεστώτα του ρήματος ε.φ συμμίσγω/συμμ(ε)ίγνυμι/συμμειγνύω (<συν+μίσγω)= συγκρούομαι, συμπλέκομαι
• Ἕλλησιν: δοτική πληθυντικού του αρσενικού κύριου ονόματος (γ΄ κλίσης) ὁ Ἕλλην-τοῦ Ἕλληνος
• ἀπέδωκεν: γ΄ ενικό, οριστικής αορίστου του ρήματος ε.φ ἀποδίδωμι (από+δίδωμι)=δίνω πίσω επιστρέφω
• ἀπαλλαγεῖεν: γ΄ πληθυντικό, ευκτικής παθητικού αορίστου του ρήματος μ.φ ἀπαλλάττομαι (ἀπό+ἀλλάττομαι)=απαλλάσσομαι
• παρόντων: γενική πληθυντικού, ουδετέρου γένους της μετοχής ενεστώτα παρών-οῦσα-όν (γ΄κλίσης) του ρήματος πάρειμι (παρά+εἰμί)=είμαι παρών,παρεβρίσκομαι
• ἀποδοῦναι: απαρέμφατο αορίστου β΄ του ρήματος ε.φ ἀποδίδωμι (<ἀπό+δίδωμι)= επιστρέφω, δίνω πίσω
• παρασκευάζοντος: γενική ενικού, ουδετέρου γένους της μετοχής ενεστώτα παρασκευάζων-ουσα-ον (γ΄κλίσης) του ρήματος ε.φ παρασκευάζω (<παρά+σκευάζω)= μηχανεύομαι,δολοπλοκώ (εδώ)
• άποφαίνομαι: α΄ ενικό, οριστικής ενεστώτα του ρήματος μ.φ ἀποφαίνομαι
• (<ἀπό+φαίνομαι)= πιστεύω, έχω τη γνώμη)
• καταφανές: αιτιατική ενικού, ουδετέρου γένους του επιθέτου (γ΄κλίσης) καταφανής-καταφανής-καταφανές (ολοφάνερος), του ρήματος καταφαίνω (<κατά+φαίνω)

Νοηματική απόδοση του κειμένου

Ο Ηρόδοτος στην προσπάθειά του να ερμηνεύσει την εχθρική διάθεση μεταξύ Ασίας και Ευρώπης, η οποία οδήγησε στους Περσικούς πολέμους, αναφέρεται και στα μυθικά αίτια αυτής, στα οποία συγκαταλέγονται οι αρπαγές των γυναικών. Μία από τις αρπαγές των γυναικών ήταν και η αρπαγή της Ελένης από τον Πάρη. Ο ιστορικός εκθέτει τη δική του άποψη για το θέμα. Σύμφωνα μ΄ αυτήν, η Ελένη δε βρέθηκε ποτέ στην Τροία. Η επιχειρηματολογία του αναπτύσσεται ως εξής: α) ο Πρίαμος και όλοι οι Τρώες θα έδιναν πίσω την Ελένη στους Έλληνες, με ή χωρίς τη θέληση του Πάρη, γιατί δε θα ήθελαν να θέσουν τις ζωές τους και την πόλη τους σε κίνδυνο, β) οι Τρώες υποστήριζαν ότι δεν είχαν την Ελένη, αλλά οι Έλληνες δεν τους πίστευαν, μολονότι εκείνοι έλεγαν την αλήθεια, γ) ο Ηρόδοτος θεωρεί υπεύθυνη τη θεία βούληση που οι Τρώες δε γίνονταν πιστευτοί, καθώς συνεργούσε στην καταστροφή τους, δ) σκοπός του <<θείου>> ήταν να μάθουν οι άνθρωποι, ότι οι μεγάλες αδικίες επιφέρουν μεγάλες τιμωρίες.

Χωρισμός κειμένου σε ενότητες

α) Εἰ ἐν Ἰλίῳ Ἑλένη ἦν …………… ὅπως Ἀλέξανδρος Ἑλένῃ συνοικῇ    

     Η στάση των Τρώων

β) Εἰ δε τοι καί ἐν τοῖς πρώτοις χρόνοις ……………. ἀπαλλαγεῖεν τῶν παρόντων κακῶν

     Η άποψη του Πριάμου

γ) Ἀλλ΄ οὐ γάρ εἶχον Ἑλένην ……………. αἱ τιμωρίαι παρά τῶν θεῶν

     Η θεϊκή παρέμβαση

Πραγματολογικά – Ερμηνευτικά σχόλια

1. Ἐν Ἰλίῳ

Πρόκειται για μεταγενέστερη ονομασία της Τροίας. Η αρχαία χώρα της Τρωάδος βρισκόταν στη βορειοδυτική Μικρά Ασία. Σύμφωνα με τον Όμηρο, οι Έλληνες για δέκα χρόνια πολιορκούσαν τα τείχη της Τροίας (Τρωϊκός πόλεμος). Η παράδοση υποστήριζε πως τα τείχη της πόλης ήταν τόσο ισχυρά, επειδή είχαν κατασκευαστεί από τον Απόλλωνα και τον Ποσειδώνα. Η γεωγραφική θέση της Τροίας της έδινε τη δυνατότητα κατοχής σημαντικής θέσης στο εμπόριο. Γι΄αυτό πολλοί εποφθαλμιούσαν την περιοχή.

2. Εἰ ἐν Ἰλίῳ Ἑλένη ἦν

Ο Ηρόδοτος θεωρεί ότι οι Τρώες πράγματι δεν είχαν την Ελένη στην Τροία και αν την είχαν θα την έδιναν πίσω χωρίς να λογαριάσουν τη θέληση του Πάρη, καθώς δεν θα ήθελαν να διακινδυνέψουν την πατρίδα και τις ζωές τους. Πιστεύει ότι η Ελένη βρίσκεται στην Αίγυπτο, υπό την προστασία του Πρωτέα. Παρ’ όλα αυτά δεν παρουσιάζει τη γνώμη του σαν βέβαιο γεγονός, αλλά την υποστηρίζει βασιζόμενος σε λογικά επιχειρήματα.

3.Πρίαμος – Πάρης – Ελένη

Ο Πρίαμος (<πρίαμαι=αγοράζω) ήταν βασιλιάς της Τροίας, ο γιος του Λαομέδοντα και της Πλακίας. Παντρεύτηκε την Εκάβη και σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν πατέρας 50 παιδιών. Οι δύο πιο φημισμένοι γιοι του ήταν ο Έκτορας και ο Πάρης, ενώ η πιο φημισμένη κόρη του ήταν η Κασσάνδρα (γνωστή για τις προφητείες της που, όμως, δε γίνονταν πιστευτές). Ανταποκρινόταν στο πρότυπο του ιδανικού ηγέτη της κάθε εποχής. Εκείνο που τον ενδιέφερε ήταν το συμφέρον του λαού του και παρέβλεπε τα συμφέροντα και τις επιθυμίες των συγγενών του. Κατά την παράδοση σκοτώθηκε από το Νεοπτόλεμο, γιο του Αχιλλέα, όταν αυτός εισέβαλλε στην Τροία με το Δούρειο ίππο.

Ο Πάρης / Αλέξανδρος φιλοξενήθηκε από το βασιλιά της Σπάρτης Μενέλαο. Σύμφωνα με το μύθο, η Ελένη μαγεύτηκε, όταν τον αντίκρυσε και τον ερωτεύτηκε παράφορα. Έτσι, εγκατέλειψε την οικογένειά της και τον ακολούθησε στην πατρίδα του. Σε αντίθεση με τον πατέρα του, ο Πάρης έδρασε με γνώμονα τις προσωπικές του ορέξεις , χωρίς να αναλάβει τις ευθύνες των πράξεών του.

Η Ελένη ήταν κόρη σύμφωνα με τη μυθολογία του Δία και της Λήδας και γυναίκα του βασιλιά της Σπάρτης Μενελάου. Μαζί του απέκτησε ένα παιδί, την Ερμιόνη. Η συζυγική ευτυχία τους κλονίστηκε, όταν εμφανίστηκε ο Πάρης, ο οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα για να πάρει την πιο όμορφη γυναίκα, την Ελένη, που του είχε υποσχεθεί ως δώρο η Αφροδίτη.

4. ὡς μέν ἐγώ γνώμην ἀποφαίνομαι

Ο Ηρόδοτος ξεκαθαρίζει για μία ακόμη φορά, ότι αυτή είναι η άποψή του και δεν είναι εξακριβωμένη.

5. τοῦ δαιμονίου παρασκευάζοντος

Οι Τρώες υποστήριζαν ότι δεν είχαν την Ελένη, αλλά οι Έλληνες δεν τους πίστευαν, μολονότι εκείνοι έλεγαν την αλήθεια. Ο Ηρόδοτος θεωρεί υπεύθυνο για την αντίδραση των Ελλήνων το <<θείο>>. Το θεῖον είναι φθονερό και, σε πολλές περιπτώσεις, μηχανορραφεί σε βάρος του ανθρώπου σχεδιάζοντας το κακό του. Έτσι και στη συγκεκριμένη περίπτωση οι θεοί, ήταν αποφασισμένοι να στείλουν τον πόλεμο στους ανθρώπους, γιατί ο Πάρης έπρεπε να υποστεί τις συνέπειες της αγνωμοσύνης, που έδειξε προς το Μενέλαο.

6. ὡς τῶν μεγάλων ἀδικημάτων μεγάλαι εἰσί καί αἱ τιμωρίαι παρά τῶν θεῶν

Αποτελούσε πανελλήνια πίστη της αρχαίας εποχής πως οι θεοί επενέβαιναν άμεσα και έμμεσα στη ζωή του ανθρώπου. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν στο θρησκευτικό ανθρωπομορφισμό. Σύμφωνα μ’ αυτόν, οι θεοί ζούσαν και συμπεριφέρονταν σαν άνθρωποι. Με διάφορους τρόπους προειδοποιούσαν τους ανθρώπους, αν υιοθετούσαν προσβλητική συμπεριφορά (σε θεούς και ανθρώπους) και τους καλούσαν να συμμορφωθούν, ώστε να μην αναστατωθεί η ηθική τάξη των πραγμάτων. Έτσι και εδώ μετά την ύβρη, η τιμωρία από τους θεούς ήταν δεδομένη. Το θεῖον λοιπόν (για σωφρονιστικούς λόγους) θέλει να δείξει στους ανθρώπους, ότι όσο μεγάλες είναι οι αδικίες των ανθρώπων, τόσο μεγάλες είναι οι τιμωρίες των θεών.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του βιβλίου

1. Πώς τεκμηριώνει ο Ηρόδοτος την άποψη ότι η Ελένη δε βρισκόταν στην Τροία;

Ο Ηρόδοτος υποστηρίζει ότι οι Τρώες δεν είχαν την Ελένη και γι’ αυτό δεν μπορούσαν να την παραδώσουν στους Έλληνες. Αυτό το στηρίζει σε λογικά επιχειρήματα. Ο Πρίαμος ως υπεύθυνος και σώφρων βασιλιάς δε θα έθετε το λαό του σε κίνδυνο, για να ικανοποιήσει την επιθυμία του γιου του. Αν ήταν στο χέρι του, κατά τον Ηρόδοτο, θα επέστρεφε την Ελένη στους Έλληνες, προ- κειμένου να αποφευχθεί ο πόλεμος. Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι ο ιστορικός προσπαθεί να εξηγήσει λογικά τις ενέργειες και τις αποφάσεις κάθε προσώπου επιχειρηματολογώντας για τα αίτια κάθε γεγονότος, ακόμη και όταν αναφέρεται στη μυθολογική παράδοση.

2. Πού αποδίδει ο Ηρόδοτος την αδυναμία των Τρώων να πείσουν τους Έλληνες ότι η Ελένη δε βρισκόταν στα χέρια τους;

Κατά τον Ηρόδοτο ο πόλεμος ήταν αναπόφευκτος, αφού είχε ήδη αποφασιστεί από τους θεούς. Η ύβρις, που επέδειξε ο Πάρης προς το φιλόξενο Μενέλαο, έπρεπε να τιμωρηθεί. Η καταστροφή του πολέμου έρχεται ως τιμωρία από τους θεούς, για να σωφρονίσει τους ανθρώπους και να τους διδάξει ότι τα σοβαρά αμαρτήματα πάντοτε τιμωρούνται. Για το λόγο αυτό οι Έλληνες δε θα πείθονταν στα λόγια των Τρώων, όποια και αν ήταν η δικαιολογία, αφού οι αποφάσεις τους επηρεάζονταν από την παρέμβαση της θείας βούλησης. Ο Ηρόδοτος, δηλαδή, ισχυρίζεται ότι στην πραγματικότητα η απόφαση για πόλεμο δεν ανήκε στους Έλληνες, αλλά στους θεούς.

3. Με ποιο κίνητρο παρεμβαίνει το θεῖον στη διαμάχη Ελλήνων και Τρώων σύμφωνα με τον Ηρόδοτο;

Οι θεοί, σύμφωνα με τον ιστορικό, δεν παρεμβαίνουν στη διαμάχη των θνητών με σκοπό να υποστηρίξουν τη μία ή την άλλη πλευρά. Το κίνητρο για την παρέμβασή τους ήταν ο σωφρονισμός των ανθρώπων. Ένας θνητός (ο Πάρης) διέπραξε ύβρη και έπρεπε να τιμωρηθεί. Οι θεοί, λοιπόν, παρεμβαίνουν προ- κειμένου να αποκαταστήσουν την ηθική τάξη στη ζωή των θνητών. Έτσι θα καταλάβουν όλοι ότι ποτέ τα αμαρτήματα δε μένουν ατιμώρητα.

4. Να αναζητήσετε στην Ὀδύσσεια περιπτώσεις τιμωρίας θνητών από θεούς. Διακρίνετε διαφορές μεταξύ Ομήρου και Ηροδότου στον τρόπο παρέμβασης του θείου;

Στον Όμηρο ισχύει ένας σχεδόν απόλυτος ανθρωπομορφισμός και οι σχέσεις θεών και ανθρώπων κινούνται μεταξύ δυο αντίθετων πόλων: της φιλίας και της εχθρότητας, της καλοσύνης και της σκληρότητας, της αυθαιρεσίας και της δικαιοσύνης. Εν γένει, στον Όμηρο δεν υπάρχει ένα πάγιο σχήμα ερμηνείας και πρόβλεψης της συμπεριφοράς των θεών έναντι συγκεκριμένων θνητών. Οι θεοί ανταμείβουν, βοηθούν, τιμωρούν ή εξοντώνουν ανάλογα με τις συμπάθειες και τις αντιπάθειές τους συμπεριφερόμενοι σχεδόν σαν κοινοί θνητοί. Μπορούμε ενδεικτικά να αναφέρουμε το παράδειγμα της διαμετρικά αντίθετης συμπεριφοράς της Αθηνάς προς τον Οδυσσέα και τον Έκτορα. Αντίθετα, ο Ηρόδοτος εφαρμόζει ένα σταθερό σχήμα ανάλυσης της θεϊκής συμπεριφοράς και της ανθρώπινης μοίρας: Εάν ο θνητός ξεπεράσει τα όρια, προκαλεί το θείον, το οποίο μεριμνά αφενός για την τιμωρία του θνητού και αφετέρου για την αποκατάσταση της τάξης. Το «φθονερόν θεῖον» αποτελεί βασική αντίληψη του Ηροδότου, η οποία αφορά στον άνθρωπο που ξεπερνά κάποια όρια.

5. Πώς αντιμετωπίζονται τα ανθρώπινα σφάλματα από τον Θεό σύμφωνα με τη διδασκαλία του Χριστού;

Ο Θεός της Καινής Διαθήκης είναι είναι φιλεύσπλαχνος, αντιμετωπίζει με αγάπη όλους τους ανθρώπους και συγχωρεί εκείνους που αμαρτάνουν και μετανοούν.