Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ´ Γυμνασίου: Θεωρία στις Δευτερεύουσες προτάσεις
| ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ | |||||
| I. ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ | |||||
| 1. ΕΙΔΙΚΕΣ(άρνηση οὐ) | |||||
| Εισαγωγή | ὅτι[1](αντικειμενική κρίση), ὡς(υποκειμενική κρίση) | ||||
| Εκφορά | 1. Οριστική (πραγματικό)2. Δυνητική οριστική(μη πραγματικό)
3. Δυνητική ευκτική (δυνατό-πιθανό στο παρόν μέλλον) 4. Ευκτική πλάγιου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο/υποκειμενική γνώμη) |
||||
| Συντακτική θέση | α) Αντικείμενο (σε λεκτικά, γνωστικά, αισθητικά, δεικτικά ρήματα)β) Υποκείμενο(σε απρόσωπα ρήματα-εκφράσεις)
γ) Επεξήγηση(τοῦτο, ἐκεῖνο, τόδε, λόγος κλπ.) |
||||
| 2. ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ[2] (άρνηση οὐ) | |||||
| Εισαγωγή | μὴ (φόβος μήπως γίνει κάτι)μὴ οὐ (φόβος μήπως δε γίνει κάτι)
ὅπως μή(φόβος μήπως γίνει κάτι) |
||||
| Εκφορά | 1. Οριστική(πραγματικός φόβος)2. Δυνητική ευκτική (δυνατό-πιθανό στο παρόν μέλλον)
3. Υποτακτική(προσδοκώμενος φόβος) 4. Ευκτική πλάγιου λόγου(εξάρτηση από ιστορικό χρόνο/υποκειμενική γνώμη) |
||||
| Συντακτική θέση | α) Αντικείμενο (σε ρήματα φόβου, διασταγμού)β) Υποκείμενο(σε απρόσωπα ρήματα-εκφράσεις)
γ) Επεξήγηση(τοῦτο, ἐκεῖνο, τόδε, φόβος κλπ.) |
||||
| 3. ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ(άρνηση οὐ ή μὴ) | |||||
| Εισαγωγή | Ολικής άγνοιας® Μονομελείς: εἰ(μή, οὐ), ἐάν, ἄν, ἤν//Διμελείς: εἰ-ἤ, εἴτε-εἴτε, πότερον…ἤ, πότερα…ἤΜερικής άγνοιας®τίς, πόσος, ποῖος, ὅς, ὅστις, ὅσπερ, ὅσος, ὁπόσος, οἷος, ὁποῖος, πότερος, ποῖος, πηλίκος, ἡλίκος, ὁπηλίκος, ὁποδαπός, ποσταῖος, ποῦ, πόθεν, πότε, πηνίκα, ποσάκις, ποῖ, πῇ, πῶς, ὅπου, ὡς, ὅπως κ.α. | ||||
| Εκφορά | 1. Οριστική(πραγματικό)2. ὅπως μή + οριστική μέλλοντα(εξαίρουν τον τρόπο με τον οποίο γίνεται μια πράξη-φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι, προνοῶ, σκοπῶ, ὁρῶ, παρασκευάζομαι//έντονη προτροπή-χωρίς ρήμα εξάρτησης:ενν. ὅρα, ὁρᾶτε, σκόπει, σκοπεῖτε)
3. Δυνητική οριστική(μη πραγματικό) 4. Δυνητική ευκτική (δυνατό-πιθανό στο παρόν μέλλον) 5. Απορηματική υποτακτική +/- ἄν (απορία) 6. Ευκτική πλάγιου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο/υποκειμενική γνώμη) |
||||
| Συντακτική θέση | α) Αντικείμενο(σε ρήματα ερωτηματικά, απορίας, γνώσης, άγνοιας, απόπειρας, φροντίδας, σκέψης, προσοχής, δείξης, ανακοίνωσης)β) Υποκείμενο(σε απρόσωπα ρήματα-εκφράσεις)
γ) Επεξήγηση (τοῦτο, ἐκεῖνο, τόδε κλπ.) |
||||
| II. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ | |||||
| 1. ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ(άρνηση οὐ) | |||||
| Εισαγωγή | ὅτι(αντικειμενική αιτία), διότι, ὡς(υποκειμενική αιτία), ἐπεί, ἐπειδὴ, εἰ(υποθετική αιτιολογία), ὅτε-ὁπότε(σπάνια/γνωστή αιτιολογία) | ||||
| Εκφορά | 1. Οριστική(πραγματικό)2. Δυνητική οριστική(μη πραγματικό)
3. Δυνητική ευκτική(δυνατό-πιθανό στο παρόν μέλλον) 4. Ευκτική πλάγιου λόγου(εξάρτηση από ιστορικό χρόνο/υποκειμενική γνώμη) |
||||
| Συντακτική θέση | α)Επιρρηματικός προσδιορισμό αιτίαςβ)Επεξήγηση(σε εμπρόθετο προσδιορισμό αιτίας)
γ)Υποκείμενο, σε ρήματα ψυχικού πάθους, όταν εισάγονται με εἰ |
||||
| 2. ΤΕΛΙΚΕΣ(άρνηση μὴ) | |||||
| Εισαγωγή | ἵνα, ὅπως, ὡς | ||||
| Εκφορά | 1. Οριστική ιστορικού χρόνου(προηγείται ανεκπλήρωτη ευχή-κάτι που δεν έγινε)2. Οριστική μέλλοντα(σκοπό βέβαιο)
3. Δυνητική ευκτική(ως απόδοση λανθάνουσας υπόθεσης) 4. Υποτακτική(σκοπό προσδοκώμενο) 5. Υποτακτική + ἄν(σκοπό προσδοκώμενο με προϋπόθεση) 6. Ευκτική πλάγιου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο/υποκειμενική γνώμη) 7. Ευκτική(χωρίς εξάρτηση από ιστορικό χρόνο:έλξη//υποκειμενικός σκοπός) |
||||
| Συντακτική θέση | α)Επιρρηματικός προσδιορισμό σκοπούβ)Επεξήγηση(στα διὰ τοῦτο, τούτου ἕνεκα κ.α.) | ||||
| 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ(άρνηση μὴ ή οὐ[3]) | |||||
| Εισαγωγή | ὥστε[4], ὡς | ||||
| Εκφορά | 1. Οριστική(πραγματικό)2. Δυνητική οριστική(μη πραγματικό)
3. Δυνητική ευκτική(δυνατό-πιθανό στο παρόν μέλλον) 4. Ευκτική(έλξη) 5. Ευκτική πλάγιου λόγου(εξάρτηση από ιστορικό χρόνο/υποκειμενική γνώμη) 6. ὥστε, ὡς + απαρέμφατο[5] (αποτέλεσμα ενδεχόμενο/αποτέλεσμα επιδιωκόμενο) 7. ἐφ᾽ ᾧ, ἐφ᾽ ᾧτε + απαρέμφατο ή οριστική μέλλοντα (Όρο, συμφωνία, προϋπόθεση) |
||||
| Συντακτική θέση | α)Επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματοςβ)Επεξήγηση
γ)Όρο, συμφωνία, προϋπόθεση δ)Β´ όρος σύγκρισης(προηγείται επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού) |
||||
| 4. ΧΡΟΝΙΚΕΣ(άρνηση οὐ ή μὴ) | |||||
| Εισαγωγή | Σύγχρονο: ὅτε, ὁπότε, ἕως, ἔστε, ἄχρι, μέχρι, ἡνίκα, ὁπηνίκα, ὁσάκις, ὁποσάκις, ἐν ᾧ, ἐν ὅσῳ, ὅσον χρόνονΠροτερόχρονο: ὡς, ἐπεί, ἐπειδή, ἐπεί(ἐπειδή) πρῶτον, ἐπεί(ἐπειδή) τάχιστα, ἐπειδάν, πρίν + έγκλιση, ἐξ οὗ, ἐξ ὅτου, ἀφ οὗ, ἀφ ὅτου
Υστερόχρονο:ἕως, ἔστε, ἄχρι, μέχρι, πρίν + απαρέμφατο, μέχρι οὗ, μέχρι ὅτου, ἄχρι οὗ, ἄχρι ὅτου |
||||
| Εκφορά | 1. Οριστική(πραγματικό)2. Υποτακτική(προσδοκώμενο/αόριστη επανάληψη στο παρόν-μέλλον)
3. Ευκτική(απλή σκέψη-αόριστη επανάληψη στο παρελθόν) 4. Ευκτική πλάγιου λόγου 5. Απαρέμφατο (πρίν + απαρέμφατο) |
||||
| Συντακτική θέση | Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου | ||||
| 5. ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ(μὴ) | |||||
| Εισαγωγή | εἰ, ἐάν, ἄν, ἤν. | ||||
| 1ο είδος: πραγματικό | εἰ + οριστική οποιουδήποτε χρόνου®κάθε έγκλιση | ||||
| 2ο είδος: μη πραγματικό | εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου®δυνητική οριστική[6] | ||||
| 3ο είδος: απλή σκέψη | εἰ + ευκτική®δυνητική ευκτική ή οριστική αρκτικού χρόνου | ||||
| 4ο είδος: προσδοκώμενο | ἐάν, ἄν, ἤν + υποτακτική® οριστική μέλλοντα/μελλοντική έκφραση[7] | ||||
| 5ο είδος: επαναλαμβανόμενο στο παρόν μέλλον | ἐάν, ἄν, ἤν+ υποτακτική®οριστική ενεστώτα ή γνωμικός αόριστος | ||||
| 6ο είδος: επαναλαμβανόμενο στο παρελθόν | εἰ + επαναληπτική ευκτική®οριστική παρατατικού ή αορίστου +/-ἂν, οριστική υπερσυντελίκου | ||||
| 6. ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ-ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ[8](άρνηση μὴ) | |||||
| Εισαγωγή | Εναντιωματικές: εἰ καί, ἐάν καί, ἄν καί, ἤν καί[9] (εναντίωση προς κάτι πραγματικό)Παραχωρητικές:
· καί εἰ, καί ἐάν, καί [10]ἄν(ύστερα από καταφατική πρόταση) · καί ἤν, οὐδ’ εἰ, μήδ’ εἰ, οὐδ’ ἐάν, μήδ’ ἐάν, μηδ’ ἄν, κἄν(ύστερα από αρνητική πρόταση και δηλώνουν παραχώρηση προς κάτι αδύνατο ή απίθανο) |
||||
| Εκφορά | 1. Οριστική2. Υποτακτική
3. Ευκτική |
||||
| Συντακτική θέση | Επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσηςΕπιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης | ||||
| ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ | |||||
| Εισαγωγή | ὅς, ἥ, ὅ, ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ, ὅστις, ἥτις, ὅ,τι ὅσος, ὅση, ὅσον, ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον, οἷος, οἵα, οἷον, ὁποῖος, ὁποία, ὁποῖον, ὅπου, ὡς, ὥσπερ, ὅπως. | ||||
| Ονοματικές | Συντακτική θέση | Εκφορά | |||
| 1. Υποκείμενο2. Αντικείμενο
3. Κατηγορούμενο 4. Ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί 5. Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί |
1. Οριστική(οὐ)2. Δυνητική οριστική(οὐ)
3. Δυνητική ευκτική(οὐ) 4. Ευκτική πλάγιου λόγου(οὐ) 5. Υποτακτική(μὴ) 6. Ευχετική ευκτική(μὴ) 7. Προστακτική(μὴ) |
||||
| Επιρρηματικές | 1. Αιτιολογικές(ὅς, ὅστις, ὅσος, οἷος//εξάρτηση από ρήματα ψυχικού πάθους)2. Τελικές (ὅς, ὅστις + οριστική μέλλοντα)
3. Συμπερασματικές (ὅς, ὅστις, ὅσος, οἷος/προηγούνται: οὕτως, τοιοῦτος, τοσοῦτος, τηλικοῦτος) 4. Υποθετικές 5. Τόπο 6. Τρόπο |
||||
| Παραβολικές | 1. Ποσό(ὅσος, ὁπόσος, ἡλίκος, ὁπηλίκος, ὅσον, ὅσῳ)2. Ποιόν(οἷος, ὁποῖος)
3. Τρόπο(ὡς, ὥσπερ, ὅπως, καθάπερ, ᾗπερ, ᾗ, οἷον, οἷα)[11] |
||||
| Εκφορά | Συντακτική θέση | ||||
| 1. Οριστική2. Υποτακτική (+/- ἄν)
3. Ευκτική(+/- ἄν) |
Επιρρηματικοί προσδιορισμοί σύγκρισης ή παρομοίωσης | ||||
[1] (εὖ) οἶδ᾽ ὅτι, (εὖ) ἴσθ᾽ ὅτι, ἴστε ὅτι, δῆλον ὅτι= βέβαια, βεβαιώτατα, προφανώς (όταν δεν ακολουθεί ρήμα)
[2] Όταν εμφανίζονται στο λόγο ανεξάρτητες τότε εννοείται: σκόπει, σκοπεῖτε, ὅρα, ὁρᾶτε
[3] Όταν εκφάρονται με απαρέμφατο
[4] Μετά από τελεία ή άνω τελεία εισάγει κύρια πρόταση.
[5] ὥστε(πλεοναστικός)+απαρέμφατο®υποκείμενο, αντικείμενο, αναφορά
[6] α)Απρόσωπο ρήμα-έκφραση σε Παρατατικό + απαρέμφατο, β) ἐβουλόμην, ἔμελλον, ἐκινδύνευσα + απαρέμφατο.
[7] Υποτακτική, προστακτική, δυνητική ή ευχετική ευκτική, απρόσωπο ρήμα + τελικό απαρέμφατο, ρηματικό επίθετο + -τος, -τεος, οριστική ΕΝΣ, ΑΟΡ, ΠΡΚ με μελλοντική σημασία, συντελεσμένος μέλλοντας.
[8] Σχηματίζουν όλα τα είδη υποθετικών λόγων
[9] Όταν ο καὶ είναι προσθετικός εισάγουν υποθετική πρόταση
[10] Όταν ο καὶ είναι συμπλεκτικός, μεταβατικός ή προσθετικός εισάγουν υποθετική πρόταση
[11] Παραβολικά ζεύγη: τοιοῦτος-οἷος, τοιοῦτος-ὁποῖος, τοσοῦτος-ὅσος, τόσον-ὅσον, τοσούτῳ-ὅσῳ, οὕτως-ὡς κλπ.
Θεωρία στις Δευτερεύουσες προτάσεις
