Του Νίκου Τσούλια
Συνηθισμένοι από τον κόσμο των αισθήσεών μας να αντιλαμβανόμαστε την όλη πραγματικότητα μέσα από τις μορφές των προσώπων και των αντικειμένων δύσκολα στρέφουμε τη σκέψη μας στις λειτουργίες και στις σχέσεις της φύσης και της κοινωνίας. Ωστόσο, η ροή της ενέργειας είναι το βασικό στοιχείο στην ίδια την ύπαρξη του Σύμπαντος, είναι το καταστατικό νήμα της ζωής που συνδέει όλους τους έμβιους οργανισμούς.
Η ροή ενέργειας για τη δική μας γειτονιά, του ηλιακού συστήματος, έχει ως πηγή της το Άστρο της Ημέρας, τον Ήλιο. Απ’ εδώ ξεκινάει κάθε σκίρτημα ύπαρξης, κάθε ικμάδα ζωής. Σ’ όλο το Σύμπαν η ενέργεια είναι παντού παρούσα πρωτίστως με τη μορφή των ακτινοβολιών ποικίλων συχνοτήτων. Στη Γη η ροή αυτή είναι μεταμφιεσμένη σε μεγάλο βαθμό ως τροφική σχέση μέσω των τροφικών πλεγμάτων. Η τροφή δεν είναι τίποτα άλλο από ποσότητες ενέργειας που είναι απαραίτητες για την ύπαρξη και την εξέλιξη κάθε μορφής ζωής. Έτσι παρατηρούμε τη διαδοχή της ενεργειακής ροής να απλώνεται σα μικρά, άπειρα και ασταμάτητα ποταμάκιατροφοδοσίας σε κάθε έμβιο οργανισμό, σε κάθε κύτταρο, σε κάθε χημική λειτουργία του κυττάρου.
Το ξεκίνημα της ζωής οφείλεται κατά πρώτο λόγο στη δυνατότητα κάποιων δομών να «παγιδεύουν» την ηλιακή ακτινοβολία και στη συνέχεια να τη μετασχηματίζουν σε χημική και κυρίως σε μορφή χημικών δεσμών -, να επινοούν συστήματα εξοικονόμησης της ενέργειας και έτσι να αυξάνεται η πολυπλοκότητά τους και να αναδύονται όλο και πιο νέες και πιο σύνθετες μορφές ζωής. Σημαντικός συντελεστής υπήρξε φυσικά και η δυνατότητα αυτοαναπαραγωγής τους μέσω του μακρομορίου του DNA. «Εν αρχή ην» οι φωτοσυνθέτοντες οργανισμοί. Είναι οι μόνοι που μπορούν και μετασχηματίζουν την ηλιακή ενέργεια σε αντίστοιχη χημική, η οποία απλώνεται στη συνέχεια μέσω των τροφικών πλεγμάτων σε κάθε έμβια δομή. Δεν υπάρχουν ζωντανοί οργανισμοί που δεν τρέφονται από άλλους οργανισμούς – πλην των φωτοσυνθετικών φυσικά – και τελικά η πιο ισχυρή σχέση μεταξύ των έμβιων μορφών είναι η τροφική αλληλεξάρτηση, η συνεχής ροή της ενέργειας.
Όσο αναγκαία είναι η ενέργεια στο εσωτερικό της φύσης άλλο τόσο είναι αναγκαία και στο εσωτερικό της κοινωνίας και πολύ περισσότερο στη σχέση κοινωνίας – φύσης. Όλες οι κοινωνίες των ανθρώπων, όπου γης και όπου χρόνου, αναπτύχθηκαν και ευδοκίμησαν έχοντας ως πρώτη και βασική συνθήκη την εξασφάλιση ικανοποιητικής ενέργειας από τη φύση. Μάλιστα η ίδια η ανάπτυξη και η εξέλιξη των πολιτισμών συναρτήθηκε πάντα από τη δυνατότητά τους να εκμεταλλεύονται με αποτελεσματικό τρόπο τους φυσικούς πόρους.
Έτσι, αρχικά η Μεσόγειος θα γίνει το κέντρο της ιστορίας της ανθρωπότητας λόγω της μαζικής παραγωγής των σιτηρών, ενώ πολύ αργότερα το κέντρο αυτό θα μετακινηθεί προς τη Δυτική Ευρώπη αρχικά λόγω της Βιομηχανικής Επανάστασης και της χρήσης του ατμού και του γαιάνθρακα και στην άλλη όχθη του Ατλαντικού στη συνέχεια λόγω του ελέγχου των Η.Π.Α. επί της ροής του πετρελαίου. Οι «εφτά αδελφές» της αξιοποίησης και της εμπορίας του «μαύρου χρυσού» θα γίνουν το «κυκλοφορικό σύστημα» σχεδόν όλης της ανθρωπότητας και θα είναι ένα βασικό εργαλείο της επικράτησης των Η.Π.Α. στη διεθνή σκηνή. Η Μέση Ανατολή, οι αραβικές χώρες και οι άλλες πετρελαιοπαραγωγικές περιοχές του πλανήτη μας θα βρεθούν σε ευνοϊκή θέση λόγω των μεγάλων κοιτασμάτων του πετρελαίου και άλλες θα το γευθούν ως «θείο δώρο» και άλλες θα γνωρίζουν πολέμους και ξένες επεμβάσεις.
Υπάρχει μια απόλυτα καθολική πεποίθηση ότι το μέγιστο των προβλημάτων της ανθρωπότητας και τώρα και διαχρονικά είναι η πείνα, η έλλειψη τροφής. Πρόκειται για την έλλειψη ενέργειας! Η ανισοκατανομή των φυσικών πόρων δεν έχει κυρίως «φυσική προέλευση»˙είναι απόρροια της ληστρικής εκμετάλλευσης των ιδίων πόρων των χωρών του Τρίτου Κόσμου από τις χώρες της Δύσης μέσω της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού αλλά και των καπιταλιστικών μοντέλων ανάπτυξης που επιβλήθηκαν από τον καπιταλισμό.
Το κύριο πρόβλημα των οικονομικών ανισοτήτων και των εκτεταμένων κοινωνικών αδικιών οφείλεται στην άνιση κατανομή και χρήση των φυσικών πόρων της Γης δηλαδή στην άνιση ροή και εκμετάλλευση της ενέργειας. Η ενέργεια είναι μια δωρεά της φύσης˙ είναι άφθονη και συνεχής. Ο άνθρωπος έχει κάθε δυνατότητα να επιλέξει τις ήπιες και ανανεώσιμες μορφές ενέργειας – ηλιακή, αιολική, γεωθερμική, βιοτεχνολογική κλπ – αποφεύγοντας τη γκρίζα απειλή της οικολογικής κρίσης.
Σε κάθε περίπτωση, οι κοινωνικές δυνάμεις και τα κοινωνικά κινήματα πρέπει να έχουν ως βασικό στοιχείο των αγώνων τους την αντίθεσή τους στη ληστρική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, της ενέργειας, από το διεθνές κεφάλαιο και να υπερασπιστούν τη δίκαιη κατανομή τους, γιατί κοινό είναι το μέλλον όλων των ανθρώπων και δεν μπορεί να συνεχίζεται η γραφή της ιστορίας με κάποιες νησίδες φωτεινότητας, ενώ το μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας να βρίσκεται στη μαύρη σκιά της πείνας και της ανέχειας.
