Του Νίκου Τσούλια
Απέραντος ο κόσμος του βιβλίου. Ένα ατέλειωτο συνεχές αφηγήσεων και αναζητήσεων συνδέει όλα τα αξιόλογα βιβλία· χάντρες σε κομπολόι που η κλωστή του δεν είναι τίποτα άλλο παρά η περιπέτεια του όμορφου ταξιδιού του πνεύματος του ανθρώπου.
Και ποιος δεν επιθυμεί διακαώς, δεν φιλοδοξεί και δεν ονειρεύεται να καταθέσει κι αυτός τη δική του ξεχωριστή ιστορία σ’ αυτό το διαχρονικό ταξίδι αποκτώντας μια ιδιότυπη μορφή αθανασίας; Και αν δεν μπορεί αυτό να συμβεί, υπάρχει κανένας πάνω στη Γη που δεν θέλει να γίνει κοινωνός του περιεχομένου και του νοήματος της ζωής και του ανθρώπου; Γιατί πώς αλλιώς θα του χαριστεί τόσο εύκολα και τόσο γενναιόδωρα η συμμετοχή του στην ιστορία της ανθρωπότητας – παρά μόνο με το διάβασμα των αθάνατων γραφών;
Έχουμε αναλογιστεί τι κουβαλάει κάθε κλασικό βιβλίο στα βάθη των αιώνων και πώς γίνεται να αγγίξουμε όλα τα σημάδια του παρελθόντος που αποκτά το αρχικό περιεχόμενό του με τα τόσα και τόσα διαβάσματα και με τα άπειρα διαφορετικά μηνύματα των καιρών; Αλλά αναρωτιόμαστε και πόσο ξεχωριστό είναι κάθε τέτοιο βιβλίο που συμμετέχει στο υφάδι του πολιτισμού, ότι κάθε βιβλίο είναι απόλυτα ξεχωριστό και ανεπανάληπτα μοναδικό, ότι έχει μια ιδιαίτερη προσωπικότητα;
Ναι, το βιβλίο έχει προσωπικότητα και καλείται κάθε φορά ο αναγνώστης όχι μόνο να την ανακαλύψει αλλά να τη συνδιαμορφώσει, γιατί κάθε διάβασμα δεν είναι απλά και μόνο και μια νέα ερμηνεία του βιβλίου, αλλά και μια μορφή συνδημιουργίας του! Και ανάλογα με το πόσο πολυδιαβασμένο και πολυμελετημένο είναι έχει και τη σχετική ακτινοβολία, γιατί κάθε διάβασμα ανάβει και μια νέα φλόγα στις φωτιές των διαχρονικών βιβλίων που καίνε ασταμάτητα. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, για παράδειγμα, δεν έχουν την ίδια εικόνα στο διάβα των εποχών· και αυτό όχι μόνο γιατί αλλάζουν οι καιροί και οι άνθρωποι αλλά γιατί κάθε διάβασμα προσθέτει και μια δική του ιστορία και αθροίζονται και αλληλεπιδρούν όλες αυτές οι ιστορίες μαζί με την κυρίαρχη πρωτογενή ιστορία.
Κάθε βιβλίο και ένας ολόκληρος και μοναδικός κόσμος, ένα φωτεινό στερέωμα για να ακτινοβολεί στα σκοτάδια όχι μόνο του αφιλόξενου Σύμπαντος αλλά και στα αδιερεύνητα πεδία της ίδιας της ψυχής μας και του πάντα άγνωστου υποσυνείδητού μας και ασυνείδητού μας. Γιατί μπορούν να βλέπουν οι αστροναύτες μας από το Διάστημα τον όλο και πιο εκτεταμένο και πιο έντονο φωτισμό του πλανήτη μας αλλά υπάρχει και ο άλλος φωτισμός – αυτός που δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να θέτει ερωτήματα και να αναζητά ερμηνείες για καθετί που αντιλαμβάνεται, να δημιουργεί και να μεγαλουργεί, να εκπολιτίζεται και να τολμά να κάνει βήματα έξω από τη Γη, να σκέφτεται και να σχεδιάζει τον αποικισμό του στου χωροχρόνου τις μακρινές γωνιές.
Αλλά και τα πιο ασήμαντα βιβλία πάντα κάτι έχουν να πουν, να ψιθυρίσουν την ταπεινή άποψή τους. Στον κόσμο της ανάγνωσης όλα είναι ευπρόσδεκτα – αρκεί να έχουν μια ιστορία να αφηγηθούν, ένα μέλλον να ονειρευτούν, μια αγωνία να μοιραστούν με τους ανθρώπους. Γιατί η ζωή είναι μικρή και όλοι θέλουν να υπερβούν τα άκαμπτα όριά της και τις φυσικές δεσμεύσεις της, να ζει το πνεύμα τους και πέραν αυτής – και ποιος ξέρει ίσως κάτι να γεύονται και οι συγγραφείς, ίσως μια αίσθηση μακάριας διαχρονικότητας και γλυκιάς αιωνιότητας.
«Πολύχρωμος» ο κόσμος του βιβλίου. Κάθε φορά που ο αναγνώστης πιάνει ένα βιβλίο στο χέρι του, η σκέψη του ταξιδεύει πριν ακόμα το διαβάσει. Προσπαθεί να διερευνήσει το ποια είναι η αφήγησή του και ποια η βασική του ιδέα, αν θα τον συγκινήσει θρέφοντας το συναίσθημά του και αν θα τον συνεπάρει είτε με ψυχής αγαλλίαση είτε με πνεύματος έκσταση, το πού θα τον πάει και αν θα έχει κάτι ουσιαστικό να του πει που θα του μείνει στο διάβα του χρόνου.
Η αισθητική και το περιεχόμενο κάθε βιβλίου παραπέμπει και σε έναν ξεχωριστό τόπο και χρόνο. Μπορεί να σε πάει στις βαθιές προκαταλήψεις του Μεσαίωνα ή στο μέλλον της επιστημονικής φαντασίας, στην επιστημονική θαυματολογία που όλο και επιταχύνει τη δημιουργία νέων κόσμων ή στον πιο βαθύ στοχασμό που έρχεται από τα βάθη του παρελθόντος και παραμένει ακμαίος και ισχυρός σε ένα αιώνιο παρόν για να συνενώνει των ανθρώπων τις αναζητήσεις στα μεγάλα αναπάντητα ερωτήματα.
Όταν μπαίνουμε σε μια δημόσια βιβλιοθήκη, νιώθουμε απόλυτα την πολυχρωμία του βιβλιόκοσμων. Διαισθανόμαστε πολύ καλά την απεραντοσύνη των ξεχωριστών χώρων και χρόνων των αφηγήσεών τους. Ξέρουμε ότι αυτή η κατοικία του πνεύματος είναι ιερός τόπος, γιατί κρύβει μια πολύ όμορφη μορφή αθανασίας. Βιώνουμε τη γοητεία μιας τελετουργίας με την περιδιάβαση από εποχή σε εποχή, από πολιτισμό σε πολιτισμό, από συγγραφέα σε συγγραφέα. Γευόμαστε την καλλιέργεια του πνεύματός μας, το σκίρτημα της ζωής μας που γίνεται γοητευτική αισθητική της πραγματικότητας και της φαντασίας μας.
