Κριτήριο αξιολόγησης για ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις στο μάθημα της Λογοτεχνίας Β ́ Γυμνασίου
Από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ.
Κόρη του Γερμανοεβραίου επιχειρηματία Ότο Φρανκ, η Άννα Φρανκ (1929-1944) γεννήθηκε στη Φρανκφούρτη και πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης της ναζιστικής Γερμανίας, σε ηλικία 16 ετών. Μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ναζί, οι Φρανκ μετανάστευσαν στο Άμστερνταμ, όπου και έζησαν κρυμμένοι στην αποθήκη του εμπορικού τους καταστήματος μέχρι τον Αύγουστο του 1944. Τότε τους συνέλαβε η γερμανική αστυνομία και τους οδήγησε στο Άουσβιτς. Από την οικογένεια επέζησε μόνο ο πατέρας, ο οποίος παρέλαβε το ημερολόγιο που είχε μαζί της η κόρη του στο κρησφύγετό τους, από Ολλανδούς φίλους της οικογένειας. Το ημερολόγιο εκδόθηκε το 1947 και, με τη μεγάλη διεθνή απήχηση που είχε, έκανε γνωστή τη δοκιμασία του νεαρού κοριτσιού.
Σάββατο, 7 Νοεμβρίου 1942
Αγαπητή Κίτυ,
Η μητέρα είναι τρομερά εκνευρισμένη, πράγμα που με εκθέτει σε κίνδυνο. Είναι τάχα τυχαίο που πάντα εγώ τα πληρώνω και ποτέ η Μαργκότ; Χθες βράδυ, για παράδειγμα, η Μαργκότ διάβαζε ένα βιβλίο εικονογραφημένο με υπέροχα σκίτσα · κάποια στιγμή σηκώθηκε και βγήκε από το δωμάτιο, αφήνοντας το βιβλίο της ανοιχτό, για να συνεχίσει το διάβασμα μόλις θα ξαναγύριζε. Δεν είχα τίποτα το ιδιαίτερο να κάνω εκείνη την ώρα και το πήρα για να χαζέψω τις εικόνες. Μόλις γύρισε η Μαργκότ, με είδε με το βιβλίο στα χέρια, ζάρωσε τα φρύδια της και με παρακάλεσε να της το δώσω. Θέλησα να το κρατήσω ακόμα μια στιγμή. Η Μαργκότ θύμωσε για τα καλά και τότε μπήκε στη μέση η μητέρα λέγοντας:
– Η Μαργκότ είχε και διάβαζε αυτό το βιβλίο · πρέπει λοιπόν να της το δώσεις. Μπαίνοντας στο δωμάτιο και αγνοώντας όμως για τι πράγμα επρόκειτο, ο πατέρας είδε το μισοκακόμοιρο ύφος της Μαργκότ και ξέσπασε:
– Θα ήθελα πολύ να δω τι θα έκανες αν η Μαργκότ άρχιζε να ξεφυλλίζει ένα από τα βιβλία σου!
Υποχώρησα στη στιγμή και, αφού άφησα το βιβλίο, βγήκα από το δωμάτιο – πειραγμένη, κατά τα λεγόμενα του πατέρα. Δεν ήμουν ούτε πειραγμένη ούτε στενοχωρημένη. Απλώς, ήμουν λυπημένη.
Η δικαιοσύνη επέβαλλε να μη με μαλώσει ο πατέρας δίχως να ρωτήσει την αιτία της φιλονικίας μας. Θα έδινα μόνη μου το βιβλίο στη Μαργκότ, και μάλιστα πολύ πιο γρήγορα, αν ο πατέρας και η μητέρα δεν είχαν ανακατευτεί · αντί γι’ αυτό, πήραν άπρεπα το μέρος της αδερφής μου, σαν να την είχα αδικήσει.
Η μητέρα προστατεύει τη Μαργκότ, αυτό είναι ολοφάνερο · προστατεύουν πάντα η μια την άλλη. Έχω τόσο πολύ συνηθίσει αυτή την κατάσταση, ώστε έχω γίνει εντελώς αδιάφορη στις μομφές της μητέρας και στην γκρινιάρικη διάθεση της Μαργκότ.
Δεν τις αγαπώ, παρά μόνο γιατί είναι μητέρα μου και αδερφή μου. Για τον πατέρα, το πράγμα είναι διαφορετικό. Πληγώνομαι κάθε φορά που δείχνει την προτίμησή του για τη
Μαργκότ, που επιδοκιμάζει τις πράξεις της, που τη γεμίζει μ’ επαίνους και χάδια, γιατί αγαπώ τρελά τον Πιμ. Είναι το μεγάλο μου ιδεώδες. Δεν αγαπώ κανέναν στον κόσμο όσο τον πατέρα.
Δεν καταλαβαίνει ότι στη Μαργκότ δε φέρεται με τον ίδιο τρόπο που φέρεται σε μένα. Η Μαργκότ είναι αναμφισβήτητα η πιο έξυπνη, η πιο ευγενική, η πιο όμορφη και η πιο καλή! Παρ’ όλ’ αυτά έχω κι εγώ λίγο δικαίωμα να με παίρνουν στα σοβαρά. Υπήρξα πάντα ο κλόουν της οικογένειας, πάντα με χαρακτηρίζουν ανυπόφορη και πάντα είμαι ο αποδιοπομπαίος τράγος · εγώ πάντα πληρώνω τα σπασμένα, πότε εισπράττοντας επιπλήξεις και πότε πνίγοντας μέσα μου την απελπισία μου. Τα φαινομενικά κανακέματα δε μ’ ευχαριστούν πια, ούτε και οι λεγόμενες σοβαρές συζητήσεις. Περιμένω από τον πατέρα κάτι που δεν είναι ικανός να μου δώσει.
Δε ζηλεύω τη Μαργκότ, δεν τη ζήλεψα ποτέ, δε φθόνησα ουδέποτε, ούτε την ομορφιά της ούτε την εξυπνάδα της · το μόνο που ζητώ είναι την αγάπη του πατέρα, την αληθινή στοργή του, όχι μόνο για το παιδί του, αλλά για την Άννα, αυτή που είναι.
Γαντζώνομαι στον πατέρα, γιατί είναι ο μόνος που διατηρεί σε μένα τα τελευταία υπολείμματα του οικογενειακού αισθήματος. Ο πατέρας δε θέλει να καταλάβει ότι μερικές φορές έχω μια ακατανίκητη ανάγκη να ανακουφιστώ, να του μιλήσω για τη μητέρα· αρνείται να με ακούσει και αποφεύγει καθετί που έχει σχέση με τα ελαττώματά της.
Περισσότερο απ’ όλους τους άλλους, η μητέρα, με το χαρακτήρα της και τα ελαττώματά της, μου πλακώνει την καρδιά. Δεν ξέρω πια τι στάση να κρατήσω · δε θέλω να της πω βάναυσα πως είναι παράλογη, σαρκαστική και σκληρή · από την άλλη, όμως, δεν μπορώ να είμαι πάντα κατηγορούμενη.
Όπως και να το κάνεις, είμαστε τα δυο άκρα αντίθετα και, μοιραία, συγκρουόμαστε. Δεν κρίνω το χαρακτήρα της μητέρας, γιατί δεν είμαι αρμόδια να τον κρίνω· τη συγκρίνω μόνο με την εικόνα της μητέρας που είχα πλάσει με τη σκέψη μου. Για μένα, η μητέρα μου δεν είναι πάντα «η μητέρα» · κι έτσι αναγκάζομαι να εκπληρώσω αυτόν το ρόλο μόνη μου.
Είμαι ξεκομμένη από τους γονείς μου, έχω χάσει λίγο τα νερά μου και δεν ξέρω σε ποιο λιμάνι ν’ αράξω. Όλ’ αυτά γιατί έχω στο νου μου ένα ιδεώδες παράδειγμα: το ιδεώδες της γυναίκας που είναι μητέρα, και το οποίο δε βρίσκω καθόλου σ’ εκείνη που είμαι υποχρεωμένη να ονομάζω μητέρα μου.
Έχω πάντα την πρόθεση να παραβλέπω τα ελαττώματα της μαμάς, να μη δω παρά μόνο τις αρετές της, και να προσπαθήσω να βρω στον εαυτό μου αυτό που μάταια αναζητώ σ’ εκείνη. Αλλά δεν τα καταφέρνω, και το απελπιστικό είναι πως ούτε ο πατέρας ούτε η μητέρα υποπτεύονται ότι μου λείπουν στη ζωή κι ότι τους αποδοκιμάζω γι’ αυτόν το λόγο. Υπάρχουν τάχα γονείς ικανοί να δώσουν πλήρη ικανοποίηση στα παιδιά τους; Μερικές φορές μού περνά η σκέψη ότι ο Θεός θέλει να με δοκιμάσει, όχι μόνο τώρα αλλά και αργότερα· το κυριότερο είναι να γίνω συνετή, χωρίς παραδείγματα και ανώφελα λόγια, για να είμαι αργότερα πιο δυνατή. Ποιος άλλος θα διαβάσει ποτέ αυτές τις επιστολές, εκτός από μένα;
Ποιος άλλος θα με παρηγορήσει, γιατί συχνά έχω ανάγκη παρηγοριάς · πολύ συχνά μου λείπει η δύναμη, ό,τι κάνω δεν είναι αρκετό και δεν αποτελειώνω τίποτε. Δεν το αγνοώ · προσπαθώ να διορθωθώ, και κάθε μέρα χρειάζεται να ξαναρχίσω από την αρχή. Με μεταχειρίζονται με τον πιο αναπάντεχο τρόπο. Τη μια μέρα, η Άννα είναι πανέξυπνη και μπορεί κανείς να μιλά μπροστά της για οποιοδήποτε θέμα · την επομένη, η Άννα είναι μια χαζούλα που δεν καταλαβαίνει τίποτ’ απολύτως και φαντάζεται πως έχει αντλήσει από τα βιβλία σπουδαία πράγματα.
Ωστόσο, δεν είμαι πια μωρό και η χαϊδεμένη μικρούλα που γελάνε καλοσυνάτα μαζί της σε κάθε περίπτωση. Έχω το ιδανικό μου, έχω μάλιστα πολλά ιδανικά· έχω τις ιδέες μου και τα σχέδιά μου, μόλο που δεν μπορώ ακόμη να τα εκφράσω.
Α, πόσα πράγματα δεν παρουσιάζονται στο μυαλό μου το βράδυ, όταν είμαι μόνη, ακόμη και την ημέρα, όταν είμαι αναγκασμένη να υπομένω εκείνους που μ’ ενοχλούν κι εκείνους που παρεξηγούν ό,τι θέλω να πω!
Τελικά ξαναγυρίζω πάντα αυτόματα στο Ημερολόγιό μου, που είναι για μένα η αρχή και το τέλος, γιατί από την Κίτυ δε λείπει ποτέ η υπομονή · της υπόσχομαι πως σε πείσμα όλων θ’ αντέξω το χτύπημα, θα τραβήξω το δρόμο μου και θα καταπιώ τα δάκρυά μου. Μόνο που θα ‘θελα πολύ να δω ένα αποτέλεσμα, θα ‘θελα πολύ να έχω μια ενθάρρυνση, έστω για μία φορά, από κάποιον που μ’ αγαπά.
Μη με κρίνεις αυστηρά, μα φρόντισε να με βλέπεις απλώς και μόνο σαν ένα πλάσμα που μερικές φορές αισθάνεται ότι το ποτήρι ξεχειλίζει.
Δική σου, Άννα
1ο Θέμα (Κατανόηση κειμένου, 6 μονάδες)
1.«Η μητέρα προστατεύει τη Μαργκότ… Αυτή που είναι». Να εντοπίσετε στο κείμενο και να καταγράψετε δύο σημεία που δείχνουν πώς αντιλαμβάνεται η Άννα τη σχέση της με τη μητέρα και την αδερφή της.
Ή (δεύτερη επιλογή για τον/την εκπαιδευτικό)
«Αγαπητή Κίτυ… Μαργκότ». Να παρουσιάσετε με δικά σας λόγια, πώς περιγράφει η Άννα τη σχέση ανάμεσα στη μητέρα και την αδελφή της, στο απόσπασμα.
Ή (τρίτη επιλογή για τον/την εκπαιδευτικό)
«Αγαπητή Κίτυ…. Σαν να την είχα αδικήσει.» Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το κύριο πρόβλημα που απασχολεί την αφηγήτρια σε σχέση με τα άλλα πρόσωπα της οικογένειάς της, στο συγκεκριμένο απόσπασμα; Να περιγράψετε με συντομία το πρόβλημα και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με ένα χαρακτηριστικό σημείο του κειμένου.
Ή (τέταρτη επιλογή για τον/την εκπαιδευτικό)
Στο κείμενο η Άννα παρουσιάζει πώς βλέπει η ίδια τον εαυτό της, αλλά και πώς νομίζει ότι την βλέπουν οι άλλοι. Να διαβάσετε προσεκτικά το κείμενο και να καταγράψετε τρία σχετικά σημεία στην κατάλληλη στήλη.
| Κριτήρια Αξιολόγησης ΙΕΠ |
| Πώς βλέπει η Άννα το εαυτό της | Πώς νομίζει η Άννα ότι την βλέπουν οι άλλοι |
2ο θέμα (Γλώσσα του κειμένου, 6 μονάδες)
2. «Είμαι ξεκομμένη από τους γονείς μου, έχω χάσει λίγο τα νερά μου και δεν ξέρω σε ποιο λιμάνι να αράξω.» Να εντοπίσετε και να καταγράψετε στο παραπάνω απόσπασμα δύο σημεία όπου η γλώσσα χρησιμοποιείται μεταφορικά. Να παρουσιάσετε με δικά σας λόγια τα συναισθήματα της ηρωίδας που νομίζετε ότι εκφράζονται με αυτόν τον τρόπο.
Ή (δεύτερη επιλογή για τον/την εκπαιδευτικό)
Η Άννα Φρανκ εκμυστηρεύεται τις σκέψεις της σε ένα ημερολόγιο έχοντας επιπλέον επινοήσει σ’ αυτό τη μορφή μιας φανταστικής φίλης, της Κίτυ, στην οποία απευθύνεται. Να εντοπίσετε στο κείμενο και να καταγράψετε δύο σημεία στα οποία απευθύνεται στην Κίτυ. Τι νομίζετε ότι πετυχαίνει με τον τρόπο αυτό, ως προς το ύφος του κειμένου;
Ή (τρίτη επιλογή για τον/την εκπαιδευτικό)
«Μη με κρίνεις αυστηρά, μα φρόντισε να με βλέπεις απλώς και μόνο σαν ένα πλάσμα που μερικές φορές αισθάνεται ότι το ποτήρι ξεχειλίζει.» Σε ποιον ή ποιαν απευθύνεται η Άννα στο σημείο αυτό; Να εντοπίσετε ένα σημείο μεταφορικής χρήσης της γλώσσας. Να παρουσιάσετε με δικά σας λόγια τα συναισθήματα της αφηγήτριας σε ολόκληρο το παράθεμα.
3ο θέμα (Παραγωγή λόγου, 8 μονάδες)
Μπορείτε να επιλέξετε ένα από τα δύο παρακάτω θέματα: (Οδηγία προς τους/τις μαθητές/τριες)
Δραστηριότητα αναγνωστικής ανταπόκρισης
α. Συχνά οι έφηβοι θεωρούν ότι οι μεγαλύτεροι δεν τους καταλαβαίνουν και νιώθουν απομονωμένοι. Τα συναισθήματα που περιγράφει η Άννα νομίζετε ότι δικαιολογούνται από το γεγονός ότι βρίσκεται στην εφηβική ηλικία; Να απαντήσετε σε 100-120 λέξεις, αφού λάβετε υπόψη και όσα αναφέρονται στο εισαγωγικό σημείωμα για τις συνθήκες ζωής της Άννας.
Ή (δεύτερη επιλογή για τον/την εκπαιδευτικό)
α. Στο ημερολόγιό της, η Άννα φαίνεται να θεωρεί ότι οι μεγαλύτεροι δεν την καταλαβαίνουν και νιώθει μοναξιά. Νομίζετε ότι οι σημερινοί έφηβοι βιώνουν ανάλογα συναισθήματα; Να αναπτύξετε την άποψή σας σε 100-120 λέξεις.
Ή
Δραστηριότητα δημιουργικής γραφής (δεύτερη επιλογή για τους/τις μαθητές/τριες)
β. “Η μητέρα είναι τρομερά εκνευρισμένη … αδικήσει.” Να αναδιηγηθείτε το περιστατικό σε 100 -120 λέξεις με την οπτική γωνία της μεγάλης αδερφής.
Ή (δεύτερη επιλογή για τον/την εκπαιδευτικό)
β.“Η μητέρα είναι τρομερά εκνευρισμένη… αδικήσει.” Να συνεχίσετε την αφήγηση της ιστορίας, κατασκευάζοντας έναν υποθετικό διάλογο 100-120 λέξεων, ανάμεσα στην Άννα και τον πατέρα της, με τον οποίο θα λύνεται η μεταξύ τους παρεξήγηση.
