Του Νίκου Τσούλια
Θεωρώ αυτονόητο το συστηματικό τεχνικό ενδιαφέρον προς τις βιβλιοθήκες από κάθε πνευματικό άνθρωπο. Η διαμόρφωση κάθε σπιτιού εμπεριέχει και την άποψη του ιδιοκτήτη για τα Γράμματα και το βιβλίο.
Έτσι, όταν δούμε σ’ ένα διαμέρισμα πολλές βιβλιοθήκες, βγάζουμε αβίαστα το συμπέρασμα περί της πνευματικής καλλιέργειας των ανθρώπων που διαμένουν σ’ αυτό. Αν δε προχωρήσουμε και πιο πέρα και εξετάσουμε το περιεχόμενο των βιβλίων, μπορούμε να διαμορφώσουμε και άποψη περί των αναζητήσεων και των ανησυχιών, των ενδιαφερόντων και των γνώσεων αυτών των ανθρώπων.
Μιλάμε για τις ιδιωτικές και μόνο βιβλιοθήκες και για σημεία που οι βιβλιοφάγοι τα θεωρούμε σημαντικά, αν και για τους υπόλοιπους θεωρούνται λεπτομέρειες ή και υπερβολές. Δεν μπορεί να μην υπάρχει θέση για την πιο καλή βιβλιοθήκη μας στο σαλόνι του σπιτιού, καλύτερη και από πλευράς επίπλου – γιατί η βιβλιοθήκη είναι το στέκι των πνευματικών / υλικών αγαθών μας και αξίζει ιδιαίτερης φροντίδας – και από πλευράς ποιότητας βιβλίων. Η θέση αυτή πρέπει να είναι περίοπτη και να συγκεντρώνει το βλέμμα μας ανά πάσα στιγμή. Η βιβλιοθήκη είναι η προβολή του εαυτού μας στον εξωτερικό κόσμο, είναι η υλική έκφραση των απόψεών μας και των αντιλήψεών μας για τη ζωή.
Βιβλιοθήκες πρέπει να έχουν όλα τα δωμάτια και αν δεν υπάρχουν χώροι, οφείλουμε να επινοήσουμε μικρές «φωλιές» – ακόμα και σ’ ένα κομοδίνο -, όπου θα φιλοξενούνται πάντα κάποια βιβλία, για παράδειγμα αυτά που διαβάζονται στο κρεβάτι. Όταν υπάρχουν βιβλία παντού, το σπίτι έχει άλλη θέαση στον κόσμο, ποτέ δεν πλήττεις από τις τετριμμένες εικόνες και τις στερεότυπες μορφές των δωματίων και νιώθεις πολύ ευχάριστα, γιατί η σχέση μας με τα βιβλία είναι μόνιμη και διαρκής, βαστάει μια ζωή και δεν οριοθετείται στις στιγμές που τα διαβάζουμε. Ένα “σπίτι βιβλιοθηκών” δεν αποπνέει μια ξεχωριστή ζεστασιά, μια αύρα ομορφιάς και γοητείας;
Οι βιβλιοθήκες πρέπει να είναι πάντα καθαρές, πιο καθαρές από τους υπόλοιπους χώρους για δύο λόγους α) γιατί με αυτό τον τρόπο αποτυπώνουμε την πολυσύνθετη και ξεχωριστή φροντίδα μας γι’ αυτά και β) γιατί η σκόνη – μαζί με το έντονο φως του ήλιου και την υγρασία – είναι οι υλικοί εχθροί των. Κάθε τόσο μάλιστα η καθαριότητα πρέπει να είναι απόλυτη με το βγάλσιμο των βιβλίων. Οι βιβλιοθήκες είναι συνήθως πολυφορτωμένες και αν διαπιστώνουμε μια κάμψη των ραφιών, τότε θα πρέπει να παίρνουμε κάποια μέτρα γιατί εύκολα μπορούν να καταρρεύσουν. Άλλωστε η βαρύτητα είναι η πανταχού παρούσα δύναμη της ύλης και ο παράγοντας συνεκτικότητάς της…
Η κατανομή των βιβλίων απαιτεί γνώση αλλά παράλληλα εκφράζει και τις δικές μας ιδιαίτερες προτιμήσεις. Στην κεντρική βιβλιοθήκη θεωρώ ότι έχουν θέση τα πιο κλασικά βιβλία, αυτά που έχουν ξεχωριστή βιβλιοδεσία και αυτά που συνδέονται με τις προσωπικές μας αδυναμίες και επιλογές. Τα βιβλία δεν είναι ίδια μεταξύ τους – διαφέρει το ένα με το άλλο όπως διαφέρουν και οι άνθρωποι. Στις άλλες βιβλιοθήκες η λογική κατάταξης των βιβλίων είναι περίπου αυτονόητη. Έτσι, στο γραφείο μας θα έχουμε βιβλία επιστημονικά, φιλοσοφικά και γενικότερα βιβλία δοκιμίων – βιβλία που απαιτούν συστηματικό διάβασμα, αποδελτιώσεις κλπ -, ενώ στην κρεβατοκάμαρα θα υπάρχουν μάλλον μυθιστορήματα.
Βεβαίως τα βιβλία θα αλλάζουν θέση και θα καταλαμβάνουν κεντρικό ή όχι στέκι ανάλογα με την εξέλιξη της ηλικίας μας, με την πορεία των επαγγελματικών μας πραγμάτων, με τις διακυμάνσεις του ψυχικού και του συναισθηματικού μας κόσμου κλπ. Άλλωστε, μέσα από τα αναγνώσματά μας δεν κατανοούμε με έναν μοναδικό τρόπο την όλη πορεία της ζωής μας; Για παράδειγμα, στο στάδιο της πρώιμης μεταπολίτευσης κυριαρχούσε το πολιτικό βιβλίο, ενώ στη συνέχεια μειώθηκε η παρουσία του στις βιβλιοθήκες και στις σκέψεις μας.
Κάθε άνθρωπο τον απασχολεί το τι θα κληρονομήσει στα παιδιά του και μέσα σ’ αυτό το σκηνικό περιλαμβάνονται συνήθως η περιουσία και τα υλικά αγαθά. Θεωρώ όμως ότι η καλύτερη κληρονομιά είναι η πνευματική καλλιέργεια – στην οποία έχουμε συμβάλλει άμεσα και έμμεσα – αλλά και τα βιβλία που είναι πλούτος με σταθερή αξία ανεξάρτητα από τις πρόσκαιρες “διακυμάνσεις” των εποχών. Τι πιο όμορφο από το να κληρονομείς μια βιβλιοθήκη, μέσα από την οποία θα “αποκωδικοποιήσεις” ανθρώπους και καιρούς; Σε κάθε περίπτωση όμως η δημιουργία των προσωπικών μας βιβλιοθηκών είναι έργο ζωής, είναι σημαντικό κομμάτι του εαυτού μας και του περάσματός μας από τον μικρό πλανήτη μας!
Τις βιβλιοθήκες πρέπει να τις κοιτάμε συστηματικά, να βλέπουμε τις ράχες των βιβλίων και να επαναφέρουμε στο νου μας το περιεχόμενό τους σε γενική «έκδοση», να στοχαζόμαστε επ’ αυτών που μας έχουν απομείνει ως παρακαταθήκη στη σκέψη μας, να μαντεύουμε το τι θέλουν να μας πουν αν είναι αδιάβαστα και, το πιο σημαντικό, να τα βάζουμε να επικοινωνούν και να συνδιαλέγονται μεταξύ τους. Και υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να συμβαίνει αυτό, με την σύναψή τους στη δική μας θεώρηση μέσα από το συνολικό διάβασμά τους.
Γιατί τα βιβλία δεν είναι ξεχωριστά αντικείμενα, όπως τα προσδιορίζει ο κόσμος των αισθήσεών μας. Είναι γραμμένα από τον ενιαίο κόσμο του πνεύματος και συνεκφράζουν από την απαρχή της δημιουργίας τους την ενότητα των ανθρώπων. Μέσα από τα βιβλία δεν συνδεόμαστε διαχρονικά και σταθερά με το παρελθόν μας και με το μέλλον μας και με όλους τους ανθρώπους, όπου γης και όπου χρόνου; Γιατί, όταν έχουμε διαβάσει τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη επικοινωνούμε και με το μεγαλύτερο “πνεύμα” όλων των εποχών αλλά και με όλους τους ανθρώπους που το έχουν διαβάσει και θα το διαβάσουν…
Αρθρογραφία: Κριτική θεώρηση
