Η συγγραφή του κειμένου αυτού είχε ξεκινήσει πριν από καιρό ως απάντηση, ας μου επιτραπεί, στη συνέντευξη της κυρίας Θάλειας Δραγώνα, πρώην Κοσμήτορος της Σχολής «Επιστημών της Αγωγής» ΕΚΠΑ (έτος ίδρυσης: 2013), για να είμαστε πιο ακριβείς, της Σχολής των Τμημάτων Δημοτικής Εκπαίδευσης και Εκπαίδευσης & Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, στις 20/2/2018 (www.alfavita.gr). Η συνέντευξη δόθηκε μετά τη σφοδρή αντιπαράθεσή της με την Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ, κυρία Ελένη Καραμαλέγκου και την Πρόεδρο του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ, κυρία Μαρία-Ζωή Φουντοπούλου, σε Συνεδρίαση της Συγκλήτου του ΕΚΠΑ. Ακολούθως, άλλες δηλώσεις πανεπιστημιακών και μη έρχονταν να τροφοδοτήσουν το παρόν κείμενο…
Ένα αρχικό, εύλογο ερώτημα θα μπορούσε να αποτελέσει το κατά πόσο είναι σωστό να γίνονται παρεμβάσεις πανεπιστημιακών στα ζητήματα και τα τεκταινόμενα άλλων Σχολών (εν προκειμένω της Φιλοσοφικής)… Και τοπρώτο σχόλιό μου μετά την ανάγνωση της συνέντευξης αυτής; Απορία! Απορία για τις ανακρίβειες που μπορεί να διαβάσει κανείς ειδικά σε μία τέτοια συνέντευξη. Ανακρίβειες σοβαρές που δημιουργούν εσφαλμένες εντυπώσεις ιδίως σε όσες και όσους δεν έχουν στοιχειώδη γνώση της ιστορίας της εκπαίδευσής μας. Τι ισχυρίζεται λοιπόν η κυρία Δραγώνα (ψυχολόγος, καθηγήτρια στο ΤΕΑΠΗ, δηλαδή στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ΕΚΠΑ);
Καταρχάς, ισχυρίζεται ότι το Τμήμα ΦΠΨ ιδρύθηκε, πριν δημιουργηθούν τα πανεπιστημιακά λεγόμενα «Παιδαγωγικά Τμήματα», δηλαδή των δασκάλων και νηπιαγωγών! Μήπως αγνοεί η κυρία Δραγώνα ότι τα αυτόνομα τμήματα ΦΠΨ στις Φιλοσοφικές Σχολές μας ξεκίνησαν να λειτουργούν την ίδια χρονιά, το 1984, με τα ΠΤΔΕ και ΠΤΝ;! Το γεγονός ότι Έδρες Παιδαγωγικής προϋπήρχαν στις Φιλοσοφικές Σχολές των πανεπιστημίων μας (ΕΚΠΑ, ΑΠΘ, Ιωαννίνων και Κρήτης) δηλώνει ότι η Παιδαγωγική Επιστήμη, όταν ακόμα δεν υπήρχαν ΠΤΔΕ και ΠΤΝ, αλλά Παιδαγωγικές Ακαδημίες διετούς και τριετούς φοίτησης, ανήκε στις Φιλοσοφικές Σχολές, δίπλα στις υπόλοιπες ανθρωπιστικές επιστήμες και αποδεικνύει ποια ήταν και η ακαδημαϊκή Έδρα της Επιστήμης αυτής, στην οποία μετέβαιναν για να μετεκπαιδευτούν και να λάβουν πανεπιστημιακή μόρφωση και οι τότε δάσκαλοι και νηπιαγωγοί… Ποιο αντικείμενο λοιπόν επικαλείται η ίδια (και οι συνάδελφοί της, της -άτυπης- Συνόδου που αναφέρεται στην αρχή της συνέντευξης) και επιχειρούν να οικειοποιηθούν; Για την ακρίβεια τα ΠΤΔΕ ιδρύθηκαν με το Νόμο 1268/82 (άρθρο 46), αλλά λειτούργησαν το 1984. Επομένως, ο ισχυρισμός της κυρίας Δραγώνα, είτε αποτελεί προϊόν άγνοιας είτε είναι ανακριβής, δικαιολογεί τη στάση που έχουν υιοθετήσει οι πολέμιοι των ΦΠΨ και ιδίως των Τομέων Παιδαγωγικής τους.
Επιπλέον, η άποψή της ότι «ητότε ιδέα να συγκολληθούν τα γνωστικά αντικείμενα της Φιλοσοφίας, της Παιδαγωγικής και της Ψυχολογίας ήταν μάλλον ατυχής»… είναι μάλλον ατυχής, γιατί αγνοεί ή αποκρύπτει και τους λόγους της συστέγασης των τριών αυτών επιστημονικών αντικειμένων. Τα συγγενικά λοιπόν αυτά επιστημονικά αντικείμενα αποτελούσαν ήδη κατευθύνσεις της ίδιας ενιαίας Σχολής, της Φιλοσοφικής, της σχολής δηλαδή των ανθρωπιστικών επιστημών, στις οποίες ανήκει και η Παιδαγωγική (στο ΕΚΠΑ από τα τέλη του 19ουαιώνα και τις αρχές του 20ου). «Δημιούργημα μιας εποχής περασμένης» το τμήμα, ίσως, όπως ισχύει και για άλλα λοιπόν ελληνικά τμήματα με μεγάλη παράδοση: Ιστορίας και Αρχαιολογίας, καθώς και Φιλολογίας που εμπεριέχουν και άλλες επιστήμες (Ιστορία της Τέχνης, Γλωσσολογία, Λαογραφία κλπ.). Η ιδέα της συνύπαρξης της Φιλοσοφίας, της Παιδαγωγικής και της Ψυχολογίας δεν είναι ελληνική πατέντα της δεκαετίας του ‘80… Σύμφωνα και με τον καθηγητή Παιδαγωγικής του ΦΠΨ ΕΚΠΑ, κύριο Αθανάσιο Βέρδη, ανήκει στον JohnDewey(τον σημαντικό φιλόσοφο, ψυχολόγο και παιδαγωγό, όπως όλοι γνωρίζουμε, ελπίζω…) το 1894 στο Σικάγο (“Dewey’sDream”, σελ. 15). «Μάλλον ατυχής» η ιδέα του Deweyλοιπόν κατά την κυρία Δραγώνα… Εξάλλου, τα τμήματα ΦΠΨ είχαν περάσει και προσφάτως από εξωτερική και εσωτερική αξιολόγηση, με επαινετικές κρίσεις.
Επίσης, αγνοεί η κυρία Δραγώνα ότι το θέμα της διάσπασης του ΦΠΨ δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Και παλαιότερα είχαν γίνει προσπάθειες, αποτυχημένες, που έβρισκαν αντίθετους τους φοιτητές, αλλά και αρκετούς καθηγητές. Το ορθό που ανέφερε στη συνέντευξή της είναι ένας από τους βασικούς λόγους της τωρινής κατάτμησης: «το μεγάλο ενδιαφέρον εκ μέρους της Φιλοσοφικής Σχολής και των πρυτανικών αρχών για τη δημιουργία Τμήματος Φιλοσοφίας», με άλλα λόγια τον πόθο των καθηγητών του Τομέα Φιλοσοφίας να αποκτήσουν κάποτε αυτόνομο τμήμα, οι οποίοι εδώ και καιρό είχαν θέσει ζήτημα διάσπασης του Τμήματος ΦΠΨ, για τους όποιους δικούς τους λόγους, ανοίγοντας όμως έτσι την «κερκόπορτα» στις σημερινές αρνητικές εξελίξεις που θα εξετάσουμε παρακάτω και επιβεβαιώνοντας όσους από την αρχή είχαμε ενστάσεις για αυτή τη διάσπαση… Δεν είναι τυχαία λοιπόν και η συμφωνία της κυρίας Δραγώνα (ενδεχομένως και η χαρά της) για τη δημιουργία αυτόνομου Τμήματος Φιλοσοφίας στην Αθήνα, αφού παρακάτω αναφέρει και το λόγο: έπειτα κι από την απορρόφηση του Τομέα Ψυχολογίας από το Τμήμα Ψυχολογίας, ο Τομέας Παιδαγωγικής θα μείνει «ορφανός», μετέωρος και δε θα χρειάζεται να υφίσταται ούτε βεβαίως και να μετεξελιχθεί σε Τμήμα Επιστημών Εκπαίδευσης (στις Ανθρωπιστικές Σπουδές) που είχε ψηφίσει η Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής και είχε εγκρίνει η Σύγκλητος του ΕΚΠΑ.
Και ερχόμαστε στον πυρήνα του προβλήματος: «Προτείνεται η ίδρυση ενός νέου Τμήματος με αντικείμενο την εκπαίδευση, αλλά αντί της ένταξής του στη Σχολή που θεραπεύει αυτό το αντικείμενο, δηλαδή τη Σχολή Επιστημών της Αγωγής, προτείνεται να ενταχθεί στη Φιλοσοφική Σχολή». Και αναφέρει λανθασμένα και την ονομασία του νέου τμήματος: «Εκπαίδευσης στις Ανθρωπιστικές Επιστήμες», ενώ η σωστή είναι «ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Εκπαίδευσης στις Ανθρωπιστικές Σπουδές»… Τι ενόχλησε λοιπόν την κυρία Δραγώνα και τους συναδέλφους της των τμημάτων Δημοτικής Εκπαίδευσης και Νηπιαγωγών (βλ. κείμενο Συνόδου); Μα φυσικά η ύπαρξη ενός Τομέα ή ακόμα… «χειρότερα» ενός Τμήματος με επιστημονικό αντικείμενο την εκπαίδευση. Διαγράφουν δηλαδή ή προσπαθούν να διαγράψουν την αφετηρία και την ακαδημαϊκή πορεία μιας πανεπιστημιακής Έδρας (πχ. στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας συγκεκριμένα από το 1896-1897) και πανεπιστημιακού Τομέα στη συνέχεια, για να οικειοποιηθούν όλη την Παιδαγωγική, την Επιστήμη της Αγωγής. Και φαίνεται από την παρακάτω τοποθέτησή της: «Η δημιουργία όμως ενός νέου Τμήματος με επιστημονικό αντικείμενο την εκπαίδευση δεν μπορεί παρά να βρίσκεται στη Σχολή Επιστημών της Αγωγής»…Και αν λάβουμε υπόψη ότι θέτει και το θέμα της παιδαγωγικής (και διδακτικής) επάρκειας, αντιλαμβανόμαστε ότι με τις αλλαγές που προωθούνται από το Υπουργείο ανοίγεται ο δρόμο της διεκδίκησης από τα τμήματα των δασκάλων και των νηπιαγωγών της παιδαγωγικής επάρκειας ΚΑΙ των εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, είτε προσφέροντας μαθήματα στα «καθηγητικά τμήματα» είτε απαρτίζοντας τις ειδικές Δομές που έχουν προταθεί από το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας & Θρησκευμάτων και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής… Ακόμα κι αν πιστέψουμε τον ισχυρισμό της ότι τα λεγόμενα «Παιδαγωγικά Τμήματα» δεν διεκδικούν την αποκλειστικότητα της παροχής του πιστοποιητικού της παιδαγωγικής επάρκειας, σίγουρα θα ζητήσουν, ώστε να βρίσκονται στον πυρήνα, να έχουν τον πρώτο λόγο στη διαδικασία αυτή με το πρόσχημα της αποκλειστικότητας της Παιδαγωγικής επιστήμης.
Πώς λοιπόν τα τμήματα που έχουν ως αποστολή την εκπαίδευση των λειτουργών της Πρωτοβάθμιας και μόνο να διεκδικούν όλο το φάσμα της Εκπαίδευσης; Όσοι έχουμε γνώση των πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών μπορούμε να διακρίνουμε τις διαφορές μεταξύ τους ως προς τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές και μαθησιακές ανάγκες, με βάση τη βαθμίδα εκπαίδευσης, την ηλικιακή ομάδα που απευθύνονται και τα ΑΠ. Υπάρχουν διαφορές και ως προς τις διδακτικές μεθόδους και τεχνικές αναλόγως τη βαθμίδα, αφού και οι διδακτικοί στόχοι και σκοποί διαφέρουν. Εξάλλου, ας αναρωτηθούμε: διδάσκονται οι δάσκαλοι κατά τη φοίτησή τους μάθημα Αρχαίων Ελληνικών ή Διδακτικής τους, αφού δεν καλούνται να διδάξουν Αρχαία Ελληνικά στο δημοτικό σχολείο; Σαφώς και όχι. Πώς μπορούν τα τμήματα αυτά να αναλάβουν την παιδαγωγική κατάρτιση πχ. των φιλολόγων, αφού δεν συμπεριλαμβάνονται στο πρόγραμμα σπουδών των ΠΤΔΕ και ΠΤΝ βασικά μαθήματα των φιλολόγων ΠΕ02;
Και συνεχίζει η κυρία Δραγώνα στη συνέντευξή της, που αποκαλύπτει μία περαιτέρω άγνοια αφενός και αφετέρου αναδίδει μία αρνητική στάση προς τα ΦΠΨ. «Το ακόμη πιο παράδοξο είναι ότι το νέο αυτό Τμήμα θα παράγει φιλολόγους όταν υπάρχει ήδη εξειδικευμένο Τμήμα Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή. Δηλαδή να συνεχίζεται το μέχρι σήμερα παράδοξο ένα Τμήμα που ασχολείται με τη Φιλοσοφία την Ψυχολογία και την Παιδαγωγική να προετοιμάζει φιλολόγους»… Φιλολόγους ΠΕ02 παράγουν και τα τμήματα Ιστορίας και Αρχαιολογίας («συγκολλήθηκαν» και συστεγάζονται και αυτές οι δύο επιστήμες…). Είναι παράδοξο και αυτό για την κυρία Δραγώνα; Γνωρίζει τα προγράμματα σπουδών των τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής και την αποστολή τους; Μάλλον όχι. Παρόλα αυτά προβαίνει σε κρίσεις. Γνωρίζει την ιστορία των Φιλοσοφικών Σχολών, που έως το 1982 ήταν ενιαίες, ενώ τη διετία 1982-1984 είχε ιδρυθεί το Φιλοσοφικό Τμήμα με τις κατευθύνσεις και των τριών σημερινών μας Τμημάτων; Γνωρίζει ποια μαθήματα διδάσκουν οι ΠΕ02 φιλόλογοι στην εκπαίδευση; Μάλλον όχι. Στα φιλολογικά μαθήματα ανήκουν και η Ιστορία και η Φιλοσοφία και η Έκθεση και παλαιότερα και η Ψυχολογία, που δεν αποτελούν αντικείμενα των εξειδικευμένων τμημάτων Φιλολογίας, αλλά των άλλων δύο ελληνόφωνων τμημάτων της Φιλοσοφικής. Κι όμως! Αγνοώντας τα παραπάνω στοιχεία, «επιτίθεται» τρόπον τινά σε ένα τμήμα με αξιόλογη πορεία και προσφορά στην επιστήμη και στην εκπαίδευση. Πόσοι καθηγητές των ΠΤΔΕ και ΠΤΝ (αλλά και άλλων τμημάτων) έχουν λάβει τους μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς τίτλους τους (ακόμα και τα πτυχία τους) από τα ΦΠΨ; Τα βιογραφικά των πανεπιστημιακών είναι αναρτημένα στο διαδίκτυο και μπορεί οποιοσδήποτε να τα μελετήσει…
Και καταλήγει η κυρία Δραγώνα στη σκέψη ότι «εάν η Φιλοσοφική Σχολή ενδιαφέρεται να διατηρήσει ένα Τμήμα για να προσφέρει παιδαγωγική επάρκεια, θα έπρεπε (αφού πρώτα ακούσουμε την τοποθέτηση του Υπουργείου, εφόσον η πολιτεία αποφασίζει τι είδους εκπαιδευτικούς επιθυμεί για τα σχολεία της χώρας), να ονομάσει το Τμήμα “Παροχή διδακτικής και παιδαγωγικής επάρκειας στα Τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής” και βέβαια να μην αναγράφεται στο μηχανογραφικό και να μη δέχεται φοιτητές». Τυχαίο είναι ότι στα Ιωάννινα κάτι παρόμοιο (της ίδρυσης δηλαδή ενός «Γενικού Τμήματος» στη θέση του Τομέα Παιδαγωγικής) είχε προταθεί και υποστηριχθεί μεταξύ άλλων και από τον Πρόεδρο του τμήματος ΦΠΨ και καθηγητή του Τομέα Παιδαγωγικής του, κύριο Χάρη Αθανασιάδη (απόφοιτο της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Κρήτης, κοινωνιολόγο και κάτοχο διδακτορικού διπλώματος από τον Τομέα Παιδαγωγικής του ΦΠΨ Ιωαννίνων με τίτλο διατριβής «Η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος στο μεσοπόλεμο (1818-1936)»), ο οποίος είχε διατελέσει και σύμβουλος του Υπουργού, κυρίου Κώστα Γαβρόγλου, με αποτέλεσμα να μετονομαστεί τελικά το Τμήμα ΦΠΨ -με απόφαση του Υπουργού, παρά τις διαφωνίες της Κοσμητείας και της Συγκλήτου, καθώς και των μελών ΔΕΠ του Τομέα Παιδαγωγικής που μιλούσαν για σαφή υποτίμηση και στοχοποίηση της Παιδαγωγικής επιστήμης- σε Τμήμα Φιλοσοφίας (σκέτο) από το 2019; Το άκρως παράδοξο και αντιφατικό της τελικής απόφασης είναι η προβλεπόμενη διατήρηση του Τομέα Παιδαγωγικής μέσα στο νέο Τμήμα Φιλοσοφίας, χωρίς όμως να αναφέρεται στην ονομασία του τμήματος, παρόλο που είχε υποστηριχθεί ότι αποτελούν διακριτά επιστημονικά αντικείμενα και γνωρίζοντας βεβαίως ότι η Παιδαγωγική δεν αποτελεί κλάδο της Φιλοσοφίας! Κάτι τέτοιο σημαίνει την κατάργηση στην ουσία του Τομέα / της Κατεύθυνσης Παιδαγωγικής. Η τοποθέτηση – απάντηση του κυρίου Αθανασιάδη στις αντιδράσεις συναδέλφων του, η οποία δυστυχώς έχει «ερμηνείες αυθαίρετες», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Διευθυντής του Τομέα Παιδαγωγικής ΦΠΨ Ιωαννίνων, κύριος Ντίνος Σιάκαρης σε σχετική απάντησή του, αποτέλεσε και τη δεύτερη αφορμή του δικού μου κειμένου, ιδίως και μετά την ψήφιση του νόμου που αφορούσε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Όχι, αξιότιμες κυρίες και αξιότιμοι κύριοι, κυρία Δραγώνα, κύριε Αθανασιάδη και λοιποί. Οι Τομείς Παιδαγωγικής των ΦΠΨ δεν έχουν σκοπό μόνο να προσφέρουν την παιδαγωγική επάρκεια στους φοιτητές των Φιλοσοφικών και άλλων καθηγητικών Σχολών. Οι Τομείς Παιδαγωγικής προσφέρουν και πτυχίο Ειδίκευσης Παιδαγωγικής και μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς τίτλους στις Επιστήμες της Αγωγής. Αν ο λόγος ύπαρξής τους ήταν να προσφέρουν μόνο την παιδαγωγική επάρκεια, γιατί διαθέτουν εργαστήρια (πχ. το Εργαστήριο Πειραματικής Παιδαγωγικής του ΦΠΨ ΕΚΠΑ, που ίδρυσε ο καθηγητής Νικόλαος Εξαρχόπουλος το 1922-1923 και λειτουργεί μέχρι σήμερα, του οποίου σκοπός μεταξύ άλλων ήταν «η θεραπεία και διάδοσις της επιστημονικής παιδαγωγικής εν Ελλάδι»…),ερευνητικά κέντρα, αρχεία, σπουδαστήρια, προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών; Πώς παράγουν επιστήμονες, ερευνητές και διδάκτορες της Παιδαγωγικής; Οι Τομείς Παιδαγωγικής ΦΠΨ θεραπεύουν ανέκαθεν το αντικείμενο της Παιδαγωγικής επιστήμης, όσο και αν ενοχλεί κάποιες και κάποιους. Εξάλλου, αφού η κυρία Δραγώνα πιστεύει ότι τα ΦΠΨ ήταν ένα «λάθος» που έπρεπε να διορθωθεί, γιατί δέχτηκε να γίνει επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα ΦΠΨ Ιωαννίνων κατά τα έτη 1988-1990 και ειδική επιστήμων στο ίδιο τμήμα την περίοδο 1985-1988; Απορίας άξιο…
Και ποιο το αποτέλεσμα, περιέργως; Μετά την αδιανόητη εξέλιξη στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ήρθε και το Σχέδιο Νόμου για την κατάτμηση του Τμήματος ΦΠΨ ΕΚΠΑ… Σύμφωνα με το Σχέδιο Νόμου, ο Τομέας Παιδαγωγικής θα μετεξελιχθεί (αν και, δυστυχώς, η κατεύθυνση Παιδαγωγικής με το ισχύον πρόγραμμα σπουδών της και τα κεκτημένα επαγγελματικά δικαιώματα καταργείται!) στο νέο Τμήμα Εκπαίδευσης Ενηλίκων (!), όχι όμως Επιστημών Εκπαίδευσης στις Ανθρωπιστικές Σπουδές που ανέφερε το κείμενο της απόφασης της Κοσμητείας της Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ, εγκεκριμένο από τη Σύγκλητο του ΕΚΠΑ, κι επομένως με αρκετά περιορισμένο αντικείμενο. Πρόκειται δηλαδή περί μιας τροποποίησης – απόφασης του Υπουργείου που μερικώς θα ικανοποιήσει ίσως την κυρία Δραγώνα και τους συναδέλφους της, της Συνόδου Κοσμητόρων και Προέδρων ΠΤΔΕ και ΠΤΝ ή άλλους… Η προσεκτική μελέτη πάντως του άρθρου 12 δημιουργεί εύλογες απορίες και ερωτηματικά που προκύπτουν από αστοχίες και αδικίες σχετικά με τη ρύθμιση των ακαδημαϊκών, επιστημολογικών, φοιτητικών κλπ. θεμάτων.
Ο Υπουργός της Παιδείας, κύριος Γαβρόγλου (φυσικός, με διδακτορικό τίτλο στη Θεωρητική Φυσική και ομότιμος καθηγητής Ιστορίας των Επιστημών στο πρώην Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης -ΜΙΘΕ- και νυν Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης), ο οποίος -σημειωτέον- κατά τις διεργασίες συγχώνευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με το ΤΕΙ Ηπείρου είχε δηλώσει ότι «θα πρέπει να διερευνηθούν άμεσα οι δυνατότητες να αλλάξει το ΦΠΨ και να δημιουργηθούν Τμήματα που θα ανταποκρίνονται σε επιστημολογικά και διεθνώς αποδεκτά γνωσιακά πεδία», παρόλο που περιέργως παραβλέπει την ύπαρξη Τμημάτων στο εξωτερικό, που ανήκουν σε Σχολές Ανθρωπιστικών Σπουδών (και όχι «Επιστημών Αγωγής»…), όπως ενδεικτικά του Τμήματος Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας του περίφημου Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης (Department of Linguistics and Philosophy. MIT) ή του Τμήματος Φιλοσοφίας, Κοινωνιολογίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Εφαρμοσμένης του ιστορικού Πανεπιστημίου της Πάντοβας (Dipartimento di Filosofia, Sociologia, Pedagogia e Psicologia Applicata. Università di Padova) ή ακόμα και του Τμήματος Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας και Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Κάλιαρι (Dipartimento di Pedagogia, Psicologia, Filosofia. Università di Cagliari), στα οποία επιστήμες αυτόνομες συστεγάζονται (ιδίως το τρίτο είναι ακριβώς ίδιο με τα δικά μας ΦΠΨ) και αποτελούν ακαδημαϊκές οντότητες με διεθνώς αποδεκτά γνωσιακά πεδία…
Στην περίπτωση λοιπόν του ΦΠΨ ΕΚΠΑ ο Υπουργός «παραβλέποντας τις αποφάσεις συλλογικών οργάνων και χωρίς παράλληλη κοινοποίηση της επιστημονικής τεκμηρίωσης», με το Σχέδιο Νόμου του «δεν προτείνει με πνεύμα ισονομίας και ισοτιμίας την ένταξη των φοιτούντων στα προτεινόμενα προς ίδρυση Τμήματα και στο Τμήμα Ψυχολογίας αλλά μεροληπτεί σαφώς κατά του Τμήματος που προκύπτει από τον Τομέα Παιδαγωγικής». Επίσης, «με τρόπο επιδεικτικό διασφαλίζει τα επαγγελματικά δικαιώματα των μελλοντικών πτυχιούχων του Τμήματος Φιλοσοφίας και αγνοεί την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων στους μελλοντικούς πτυχιούχους του Τμήματος που προκύπτει από τον Τομέα Παιδαγωγικής, παραβλέποντας ακόμα και τη συνταγματική υποχρέωση της διασφάλισης των επαγγελματικών δικαιωμάτων του Πανεπιστημιακού Τμήματος εισαγωγής σε περίπτωση τροποποίησης, μετεξέλιξης, κατάργησης ή όποιας διαφοροποίησής του». Έτσι, «η πρόταση που το Σχέδιο Νόμου περιέχει για την κατάτμηση του ΦΠΨ του ΕΚΠΑ καταργεί τις αρχές της δημοκρατικής λήψης αποφάσεων μέσω συλλογικών οργάνων, υποβαθμίζει εμφανώς το επιστημονικό πεδίο που άπτεται των Επιστημών Εκπαίδευσης και υιοθετεί τακτικές μη ισόνομης και μη ισότιμης αντιμετώπισης των φοιτητών» (Από το “Ψήφισμα της Συνέλευσης του Τμήματος ΦΠΨ για την πρόταση του Υπουργού Παιδείας σχετικά με την κατάτμηση του Τμήματος”, 29/9/2018). Μα και η Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ σε σχετική ανακοίνωσή της (1/10/2018) «κρίνει ότι πρέπει να επανεξεταστεί η προτεινόμενη ονομασία του ενός εκ των δύο νέων Τμημάτων ως “Τμήμα Εκπαίδευσης Ενηλίκων”», αφού συν τοις άλλοις «δυσχεραίνει την παροχή των παιδαγωγικών μαθημάτων από το υπό δημιουργία Τμήμα στους φοιτητές όλων των Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής για την διασφάλιση της παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας των Τμημάτων». Και η Σύγκλητος του ΕΚΠΑ σε Ανακοίνωσή της κατόπιν Συνέλευσής της (2/10/2018) «κρίνει ότι πρέπει να επανεξεταστεί το θέμα της ονομασίας του Τμήματος, το οποίο προκύπτει από τον Τομέα Παιδαγωγικής, σύμφωνα με την επιστημονική και εκπαιδευτική του παράδοση και την τεχνογνωσία των μελών του και να εξασφαλιστούν τα δικαιώματα των αποφοίτων του Τμήματος αυτού». Άμεση ήταν και η απάντηση (3/10/2018) από το ΔΣ του Συλλόγου μελών ΔΕΠ της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, που τονίζει ότι «είχε εκφράσει τις επιφυλάξεις του τόσο για την κατάτμηση του Τμήματος όσο και για τον τρόπο με τον οποίο το Υπουργείο θα χρησιμοποιούσε τις προτάσεις του Τμήματος, της Κοσμητείας και της Συγκλήτου», νιώθοντας πλέον και εκείνο δικαιωμένο και συνεχίζει λέγοντας ότι το νέο Τμήμα που προτείνεται στο Σχέδιο Νόμου ως μετεξέλιξη του Τομέα Παιδαγωγικής δεν έχει καμία σχέση με αυτό που ψήφισαν τα συλλογικά όργανα και «η πρόταση δεν συνοδεύεται, όπως όφειλε, από αιτιολογική έκθεση με επιστημονική τεκμηρίωση», καταλήγοντας ότι «επιβεβαιώνεται η προσπάθεια του Υπουργείου να αφαιρέσει από τη Φιλοσοφική Σχολή τη δυνατότητα να χορηγεί στους αποφοίτους της Διδακτική και Παιδαγωγική Επάρκεια ενταγμένη στο πτυχίο». Επομένως, γιατί ο κύριος Γαβρόγλου και το επιτελείο του και στην περίπτωση των Τμημάτων ΦΠΨ Ιωαννίνων και ΕΚΠΑ υιοθετούν τέτοια στάση και τακτική κυρίως προς τους Τομείς Παιδαγωγικής; Μήπως όντως η απάντηση, εκτός βεβαίως από τη διεκδίκηση της Παιδαγωγικής επιστήμης που τέθηκε εξαρχής, είναι η μεροληπτική, ευνοϊκή μεταχείριση συγκεκριμένων τομέων και τμημάτων, ακόμα και με όρους όχι επιστημονικής -ίσως- φύσης ή / και το ζήτημα της παροχής του πολυπόθητου πιστοποιητικού παιδαγωγικής επάρκειας (αναγκαίο κριτήριο διορισμού);
Και φτάνουμε στη βασική ψηφίδα που ολοκληρώνει το «μωσαϊκό» όλων αυτών των θέσεων και διεργασιών, προκειμένου να λάβουμε επαρκείς εξηγήσεις. Το ζήτημα της πιστοποίησης της παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας των μελλοντικών εκπαιδευτικών μας είχε απασχολήσει πριν από περίπου δυόμισι χρόνια την Επιτροπή Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία, στην οποία ανήκε και η κυρία Δραγώνα και ο κύριος Αθανασιάδης και ο κύριος Γαβρόγλου (ο σημερινός Υπουργός) και ο κύριος Γεράσιμος Κουζέλης (Πρόεδρος του ΙΕΠ, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Δημόσιας Διοίκησης ΕΚΠΑ) κ.ά., με επικεφαλής τον κύριο Αντώνη Λιάκο (καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ)… Στα Πορίσματά της (27/5/2016), που περιέχουν αρκετές ανακρίβειες και φανερώνουν άγνοια βασικών παραμέτρων, η Επιτροπή προτείνει «τη δημιουργία Σχολών Εκπαίδευσης που θα εστιάζουν στην προετοιμασία αυτών που επιθυμούν να εργαστούν στην εκπαίδευση. Οι Σχολές θα αποτελούνται από τα τρέχοντα Τμήματα Προσχολικής και Δημοτικής Εκπαίδευσης και τους Τομείς Παιδαγωγικής (στα πανεπιστήμια που υπάρχουν)», αφού προηγουμένως είχε επισημάνει ότι «τα τμήματα προσχολικής, δημοτικής εκπαίδευσης και ειδικής αγωγής έχουν την επάρκεια ενσωματωμένη στο πτυχίο τους. […] Δεν υπάρχει παντού επαρκής πρακτική άσκηση σε σχολικό περιβάλλον και υπάρχουν περιπτώσεις που λείπει η σε βάθος εκπαίδευση στη διδακτική των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων» και «το τοπίο απόκτησης της διδακτικής και παιδαγωγικής επάρκειας των εκπαιδευτικών ειδικοτήτων στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια είναι άναρχο. Ενίοτε απαιτείται η παρακολούθηση πολύ μικρού αριθμού μαθημάτων παιδαγωγικής και ψυχολογίας τα οποία δεν είναι σχεδιασμένα σε συνάρτηση με το συγκεκριμένο αντικείμενο διδασκαλίας, ενώ υπάρχουν τμήματα που δεν θεωρούν ότι οι φοιτητές τους χρήζουν διδακτικής και παιδαγωγικής επάρκειας», με αποκορύφωμα το εξής: «Λίγες είναι οι περιπτώσεις τμημάτων που προσφέρουν στους φοιτητές τους επιστημονική εξειδίκευση, γνώσεις παιδαγωγικής και ειδικής διδακτικής του γνωστικού αντικειμένου. Πρόκειται κυρίως για τα τμήματα ξένων γλωσσών και φιλολογιών»… Ενώ λοιπόν στην πρόταση της Επιτροπής αναφέρονται οι Τομείς Παιδαγωγικής των ΦΠΨ / ΦΠ, στην επισκόπηση της κατάστασης απουσιάζουν παντελώς τα τμήματα ΦΠΨ / ΦΠ και ιδίως οι Τομείς Παιδαγωγικής τους, παρόλο που παρέχουν στους φοιτητές τους παιδαγωγική μόρφωση (όπως είναι λογικό, αφού αποτελεί επιστημονικό τους αντικείμενο), με αποτέλεσμα αυτοί να έχουν την παιδαγωγική επάρκεια ενσωματωμένη στο πτυχίο τους (σύμφωνα και με το Νόμο), αλλά και τα απαραίτητα (υποχρεωτικά) παιδαγωγικά μαθήματα στους φοιτητές των υπολοίπων «καθηγητικών τμημάτων»…
Ένα χρόνο μετά, το ΙΕΠ στην Πρότασή του (26/5/2017) για τη ρύθμιση της διδακτικής και παιδαγωγικής επάρκειας μεταξύ άλλων αναφέρει ότι «τα μαθήματα παιδαγωγικού και διδακτικού χαρακτήρα προσφέρονται ή (1) από τα Τμήματα Προπτυχιακών Σπουδών (όπου αυτό είναι δυνατό) ή κυρίως (2) από: (α) την προς ίδρυση ειδική Δομή υπό την ευθύνη της Συγκλήτου ή (β) το ειδικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης εντός των Σχολών στις οποίες εντάσσονται τα Παιδαγωγικά Τμήματα. […]Το σύνολο των γνώσεων των σχετικών με το επιστημονικό αντικείμενο, τη γενικότερη επιστημονική ενότητα, την παιδαγωγική, διδακτική και εκπαιδευτική ικανότητα πιστοποιείται, βάσει ελέγχου των μαθημάτων που έχει επιτυχώς παρακολουθήσει κάθε φοιτητής και φοιτήτρια, από την παραπάνω ειδική Δομή ή το ειδικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τα οποία παρέχουν και το αντίστοιχο πιστοποιητικό. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ζητήσουν τον έλεγχο και την πιστοποίηση αυτή με την ολοκλήρωση των προπτυχιακών ή κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους σπουδών ή και μετά το πέρας των σπουδών τους». Με την πρόταση για ίδρυση ειδικών Δομών ή ειδικού Τμήματος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης εντός των Σχολών, στις οποίες εντάσσονται τα «Παιδαγωγικά Τμήματα» (των ΠΤΔΕ και ΠΤΝ; Για αυτό το λόγο οι Τομείς Παιδαγωγικής ΦΠΨ σταδιακά… εξαφανίζονται;!), που θα προσφέρουν τα παιδαγωγικά μαθήματα στους μελλοντικούς εκπαιδευτικούς, αφαιρείται από τα «καθηγητικά τμήματα» η μέχρι πρότινος παιδαγωγική και διδακτική επάρκεια και επηρεάζονται τα επαγγελματικά-εκπαιδευτικά δικαιώματα των αποφοίτων τους.
Οι αντιδράσεις στα Πορίσματα της Επιτροπής και στην Πρόταση του ΙΕΠ ήταν άμεσες και οξείες. Για παράδειγμα, η Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ με κείμενο-Παρέμβαση (28/6/2016), ο Σύλλογος Διδακτικού Προσωπικού της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (15/11/2017), καθώς και η Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ με υπόμνημά της (16/10/2017) αντέκρουσαν τις παραπάνω θέσεις και προτάσεις. Οι Τομείς Παιδαγωγικής τους, αν και ανέκαθεν αρμόδιοι για την παιδαγωγική κατάρτιση όχι μόνο των υπολοίπων φοιτητών των Φιλοσοφικών Σχολών, αλλά και των Σχολών (Θεολογικών, Θετικών Επιστημών) που προετοιμάζουν εκπαιδευτικούς της Μέσης, αποκλείστηκαν defactoαπό τις σχετικές διαβουλεύσεις… Ήταν το «αγκάθι» και για αυτό το λόγο έπρεπε να φύγουν τελείως από το… «προσκήνιο».
Οι πρόσφατες απαράδεκτες ενέργειες αποτελούν στοχευμένη και μεθοδευμένη επίθεση προς τα τμήματα ΦΠΨ (προβλέπω πως θα ακολουθήσουν και για το Τμήμα ΦΠ ΑΠΘ και το Τμήμα ΦΚΣ Κρήτης) και ιδίως προς τους Τομείς Παιδαγωγικής τους από το Υπουργείο, με τις… «ευλογίες» κάποιων, δυστυχώς, ακόμα και μέσα στους κόλπους των συναδέλφων φιλολόγων (κλασικών στην πλειοψηφία τους), αλλά και θεολόγων και κοινωνιολόγων, που έχουν αποστείλει και επιστολές στον Υπουργό. Ένας αθέμιτος «επιστημονικός πόλεμος» χωρίς απαραιτήτως επιστημονικά κριτήρια… Πολύ σωστά είχε γράψει σε κείμενό του ο καθηγητής Παιδαγωγικής και Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ, κύριος Δημήτρης Μαυροσκούφης, ότι αν όλες οι σκέψεις και ενέργειες των Κοσμητόρων και Προέδρων των ΠΤΔΕ και ΠΤΝ θα ήταν δυνατό να εκληφθούν ως δείγμα «παιδαγωγικού ιμπεριαλισμού» ή «ακαδημαϊκής υστεροβουλίας», «η πρότασή τους για ενσωμάτωση στους κόλπους τους των Τομέων Παιδαγωγικής, που ανήκουν στις Φιλοσοφικές Σχολές ή σε άλλες ομοειδείς, μόνον οδυνηρή κατάπληξη προκαλεί, μια και η σχετική πρόταση […] παραβιάζει κάθε έννοια ακαδημαϊκής δεοντολογίας και συνιστά σοβαρή προσβολή»… Εύχομαι να πρυτανεύσει η λογική και ο σεβασμός σε πανεπιστημιακά τμήματα και κυρίως στο έμψυχο δυναμικό τους, με προτεραιότητα στα όνειρα και στις σπουδές των φοιτητών τους, και να γίνουν οι απαιτούμενες τροποποιήσεις, ώστε η Παιδαγωγική επιστήμη στο πλαίσιο είτε πανεπιστημιακού Τομέα είτε αυτόνομου Τμήματος, εντός όμως των Φιλοσοφικών Σχολών, να συνεχίσει το βαρυσήμαντο έργο της.
16/10/2018
Γ.Μ.Γ.
Φιλόλογος, Παιδαγωγός (ΜΑEd), Ερευνητής Ιστορικός της Εκπαίδευσης.
