Συντακτικό Αρχαίων Ελληνικών: Ρηματικά επίθετα σε -τεος, -τος

• Τα ρηματικά επίθετα σε –τος (όπως και στα νέα ελληνικά) σημαίνουν:

α) ό,τι και η μετοχή του παθητικού παρακειμένου του ρήματος από το οποίο παράγονται. Παράδειγμα: γραπτός (γεγραμμένος = αυτός που έχει γραφτεί).

Στα νέα ελληνικά κλειστή (πόρτα) = κλεισμένη ( πόρτα).

β) εκείνον που (δεν)  μπορεί να πάθει ό, τι φανερώνει το ρήμα. Παράδειγμα: ὁρατός (ο δυνάμενος ὁρᾶσθαι = αυτός που μπορεί να τον δει κάποιος).

Στα νέα ελληνικά κατορθωτός, αόρατος ( αυτός που δενμπορεί να δει κάποιος).

γ) εκείνον που αξίζει να πάθει ό, τι φανερώνει το ρήμα. Παράδειγμα: θαυμαστός (ο άξιος να θαυμάζεται), επαινετός ( ο άξιος να επαινείται).        

δ) σπανιότερα ό, τι και η μετοχή του ενεστώτα ή αορίστου. Παράδειγμα: θνητός(ὁ θνήσκων) , ἄπρακτος (ὁ μή πράξας), ἀστράτευτος (ὁ μη στρατευσάμενος = αυτός που δεν στρατεύτηκε).

Στα νέα ελληνικά καυτός = αυτός που καίει, αδιάβαστος (μαθητής) = (ο μαθητής)  που δεν διάβασε, αδιάβαστο (βιβλίο) = βιβλίο που δε διαβάστηκε.

Τα ουδέτερα των ρηματικών επιθέτων σε –τος με το ρήμα ἐστί λαμβάνονται ως απρόσωπες εκφράσεις και σημαίνουν κάτι που μπορεί ή αξίζει να γίνει.

Παραδείγματα: βιωτόν ἐστιν ἡμῖν = αξίζει να ζούμε.

• Τα ρηματικά επίθετα σε –τεος σημαίνουν ότι πρέπει να γίνει ό, τι φανερώνει το ρήμα από το οποίο παράγονται.

Στα νέα ελληνικά διδακτέα (ύλη), εξεταστέα (ύλη).

Με τα ρηματικά επίθετα σε –τεος  παρατηρούνται δύο συντάξεις:

α)απρόσωπη σύνταξη με τα ρηματικά επίθετα σε ουδέτερογένος, όπου εξαίρεται κυρίως (=δίνεται έμφαση, τονίζεται) η πράξηπου πρέπεινα γίνει. Παράδειγμα:

Ὡφελητέον σοι την πόλιν ἐστί ( απρόσωπη σύνταξη) = Δεῖ ὡφελεῖν σε τήν πόλιν

β)προσωπική σύνταξη, όταν εξαίρεται κυρίως το πρόσωπο ή το πράγμα που πρέπει να πάθει ό, τι φανερώνει το ρήμα. Παράδειγμα:

     Ὡφελητέα σοι ἡ πόλις ἐστί (προσωπική σύνταξη) = Δεῖ ὡφελεῖσθαι την πόλιν ὑπό σοῦ.

Με τα ρηματικά επίθετα σε –τος και –τέος το πρόσωπο που ενεργεί μπαίνει σε δοτική.

Παράδειγμα: Ὁ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτός ἀνθρώπῳ(ἐστί) = δεν αξίζει να ζει ο άνθρωπος μια ζωή χωρίς να σκέφτεται και να ερευνά.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ: να συμπληρωθούν τα κενά:

Απρόσωπη σύνταξη ρηματικών επιθέτων σε -τεος

Προσωπική σύνταξη ρηματικών επιθέτων σε –τέος