Του Νίκου Τσούλια
Αν θελήσουμε να βρούμε τον ενδότερο πυρήνα της καταστατικής σύστασης του σχολείου, ως του θεμελιακού για κάθε κοινωνία και κάθε εποχή θεσμού αγωγής και μάθησης, αν αναζητήσουμε ποιο είναι το όραμά του και τι Κόσμο θέλει να δημιουργήσει, θα καταλήγαμε με τον πιο απόλυτο τρόπο στο δίδυμο αστερισμό, της αγάπης και της γνώσης, στην προαγωγή μιας κοινωνίας καθολικής αλληλεγγύης και μιας δημοκρατίας των Γραμμάτων.
Έκφραση και αδιαχώριστο στοιχείο της αγάπης και της δημιουργίας ανθρώπινων και κοινωνικών σχέσεων είναι ο σεβασμός στον άλλο. Δεν υπάρχει αγάπη χωρίς σεβασμό ούτε σεβασμός χωρίς αγάπη. Αλλά και η γνώση και η καλλιέργεια του πνεύματος είναι και αυτοσκοπός αλλά και κρίσιμοι συντελεστές της αγάπης.
Κάθε κίνηση του σχολείου (πρέπει να) ξεκινάει και καταλήγει στην προαγωγή του σεβασμού. Ο σεβασμός στο σχολείο ή θα είναι ένα απόλυτα καθολικό σύμπαν προς κάθε κατεύθυνση ή απλά δεν θα υπάρχει. Ωστόσο, ο σεβασμός έχει δύο βασικές πηγές. Η μία εκρέει από την οικογένεια και αφορά την ουσία της διαπαιδαγώγησης των γονέων προς τα παιδιά τους. Η δεύτερη και αυτή ξεκινάει από τον κόσμο των μεγάλων και είναι υπόθεση του σχολείου, είναι ο σεβασμός των εκπαιδευτικών προς τους μαθητές ως απτό και καθημερινό δείγμα της παιδαγωγικής αγάπης. Αν ο εκπαιδευτικός δεν σέβεται το μαθητή, δεν έχει κανένα δικαίωμα να ζητήσει σεβασμό από το μαθητή προς την αφεντιά του! Τον σεβασμό τον κερδίζεις εμπνέοντας τον και όχι απαιτώντας τον. Η έννοια και το σχήμα του εκπαιδευτικού υπάρχουν με προϋπόθεση την ύπαρξη και την «παιδαγωγική αναγνώριση» του μαθητή.
Συμπερασματικά, το παιδί (οφείλει να) γνωρίζει και (να) βιώνει τους δύο βασικούς θεσμούς της αγωγής, οικογένεια και σχολείο, μέσα από ένα κλίμα αγάπης και σεβασμού προς το πρόσωπό του. Μόνο έτσι καλλιεργείται ως πρώτιστη αξία, ως γεύση και πρόταγμα ζωής ο σεβασμός και όχι ως θεωρητικό τσιτάτο και ως υπονομευτική προσταγή. Φυσικά, πέραν της έμπρακτης έκφρασης του σεβασμού οφείλουμε να ερμηνεύουμε και να αιτιολογούμε το γιατί ο σεβασμός είναι το αλάτι της ζωής και ο συνεκτικός ιστός κάθε κοινωνίας. Ο σεβασμός προς τον άλλον είναι πρώτα απ’ όλα σεβασμός προς το πρόσωπο του ανθρώπου γενικά και προς το πρόσωπο το δικό μας ειδικά. Σεβόμαστε τους άλλους, γιατί είναι απότοκος του όμορφου συναισθήματος της αγάπης και γιατί επιστρέφει αυτή η ομορφιά πολλαπλασιασμένη στον εαυτό μας. Και νιώθουμε συναισθηματική πληρότητα και πνευματική έκσταση από την όλη «κίνηση» του σεβασμού.
Το παιδί πρέπει να ξεκινάει την πρωτόλεια ερμηνεία του Κόσμου μέσα από το βαθύ σεβασμό προς ό,τι το περιβάλλει και ό,τι το εμπεριέχει. Θα πρέπει να τον γευτεί στην οικογένεια και στο σχολείο αλλά θα το καταλάβει και μόνο του από τα πρώτα δικά του σκιρτήματα ανάπτυξης του συναισθήματός του στη δημιουργία της φιλίας. Ωστόσο, το παιδί είναι παιδί και ο παρορμητισμός του είναι πάντα ενεργός και χαοτικός και στη συνέχεια ως έφηβος θα περάσει από τα πεδία της αμφισβήτησης των πάντων και επομένως απαιτείται η διαρκής και συστηματική καλλιέργεια του σεβασμού.
Αν ο μαθητής δεν σέβεται το δάσκαλο και τον καθηγητή του, δεν μπορεί να λειτουργήσει δημιουργικά στο σχολείο, δεν μπορεί να έχει την ιερή εικόνα του μαθητή. Δεν μπορεί να διαπαιδαγωγηθεί και να αγαπήσει τον άνθρωπο ούτε και να εκπαιδευτεί και να μορφωθεί. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να διαπαιδαγωγεί τον μαθητή στο σεβασμό σε όλους τους μαθητές και σε κάθε μαθητή ξεχωριστά. Αν υπάρχουν σκιές εχθρότητας μέσα στους κόλπους των μαθητών, η οποιαδήποτε απόπειρα αγωγής και μάθησης είναι υπονομευμένη. Ο μαθητής οφείλει να σέβεται τη λειτουργία της σχολικής αίθουσας και το σχολείο ως πνευματικό θεσμό αλλά και ως υλικό κτήριο.
Η καλλιέργεια του σεβασμού στους νέους είναι το καλύτερο προγεφύρωμα που μπορεί να δώσει το σχολείο για τη μετέπειτα ζωή τους. Η κατάκτηση μιας κουλτούρας σεβασμού είναι το καλύτερο εφόδιο για μια δημιουργική ζωή. Πού δεν εκτιμάται ως πρώτο των πρώτων προτερημάτων ο σεβασμός; Δεν είναι στην επαγγελματική μας καριέρα, στον εργασιακό μας χώρο, στις παρέες και σ’ όλες τις κοινωνικές μας λειτουργίες ένας θεμελιακός παράγοντας αξιολόγησής μας; Αλλά, και το πιο σημαντικό, δεν αισθανόμαστε την ομορφιά του εαυτού μας με έναν μοναδικά ξεχωριστό τρόπο όταν σεβόμαστε κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα από κοινωνική θέση και από οικονομική δυνατότητα;
Μια κουλτούρα σεβασμού καταδεικνύει τη βαθιά πίστη μας στον άνθρωπο και εκφράζει αυθεντικά το πράγματι ουμανιστικό αξιακό στερέωμά μας, είναι κατάφαση στην ίδια τη ζωή και άποψη για τη ζωή!
| Αρθρογραφία: Κριτική θεώρηση |
