Του Νίκου Τσούλια
Το διάβασμα δεν είναι μια ουδέτερη πράξη. Δεν γίνεται για να περάσει η ώρα ούτε για να σκοτώσουμε το χρόνο μας. Δεν είναι κατάσταση ηρεμίας και αδιαφορίας.
Το διάβασμα, που αντιστοιχεί σε μια σύνθετη: προσωπική, κοινωνική και πολιτιστική λειτουργία, κουβαλάει την ψυχοσυναισθηματική και πνευματική ανάγκη της και το αξιακό της στερέωμα, το ιστορικό της φορτίο και την «υπόσχεσή» της για ένα μέλλον δημιουργικό και ελπιδοφόρο. Όλους τους ανθρώπους όπου γης και όπου χρόνου συνδέει το πιο ισχυρό νήμα, εκείνο του διαβάσματος και της γνώσης.
Το διάβασμα είναι πόθος κραταιός, επιθυμία σφοδρή, θέληση ακλόνητη, της ζωής αγώνας και ομορφιά. Είναι ανάγκη ψυχική, φούντωση συναισθήματος, έκσταση πνεύματος, διέγερση της ύπαρξής μας. Είναι ο γενέθλιος τόπος του εξανθρωπισμού μας, της κοινωνικοποίησής μας, της εισαγωγής μας στον κόσμο των Γραμμάτων αλλά και ο τόπος της διαβίου άσκησης του πνεύματός μας.
Στα πρώτα μας βήματα έρχεται αθώα και ήσυχα μέσα από τις πηγές των διαβασμάτων από άλλους (από τα παραμύθια και από της μικρές αφηγήσεις των μεγάλων), είναι το θερμοκήπιο που θα καλλιεργηθεί γόνιμο έδαφος και θα πέσουν οι πρώτοι σπόροι του διαβάσματος στον κόσμο των παιδιών. Μετά θα έλθει το σχολείο και θα αρχίσει το πεδίο του εγγραμματισμού και θα συστηματοποιήσει το διάβασμα ως μια κοινωνική θέσπιση και ως θεμελίωση της έννοιας του πολίτη. Και θα είναι το διάβασμα και παίδεμα και υποχρέωση αλλά και απελευθέρωση από τα σκοτάδια της αμάθειας και η πιο οργανωμένη προσπάθεια για την ενεργητική συμμετοχή μας στον κόσμο.
Το διάβασμα στο πανεπιστήμιο αποκτά και νέα χαρακτηριστικά. Εδώ επωάζεται η μεγάλη ιδέα της έρευνας, της παραγωγής όλο και πιο νέας γνώσης, της δημιουργικότητας του ατόμου μέσα από τον αγώνα του για μετασχηματισμό της κοινωνίας και του περιβάλλοντός του. Και ακόμα, θα θέσει τις βάσεις για την επαγγελματική ζωή των νέων και την ένταξή τους στην κοινωνία, για την παραγωγική τους εξέλιξη και την πνευματική τους καλλιέργεια.
Αλλά και πέραν των θεσμικών και υποχρεωτικών πλευρών του διαβάσματος, στο υποτιθέμενο προαιρετικό αλλά και αναγκαίο διάβασμα για την ψυχαγωγία μας και την πνευματική μας ανάταση ισχύει η ίδια αρχή που διατυπώθηκε στον τίτλο του παρόντος άρθρου. Έτσι, για παράδειγμα, το διάβασμα ενός ερωτικού μυθιστορήματος για να έχει νόημα και αξία πραγματική, για να βρεις τον πυρήνα του και να γευθείς τους χυμούς του πρέπει να βιώνεις ή να έχεις βιώσει τον έρωτα, να έχεις δοκιμαστεί στα πάθη του και στους πόθους του. Αλλιώς, θα μείνεις στην επιφάνεια των πραγμάτων και θα νομίσεις ότι διαβάζεις…
Βλέποντας τι βιβλία διαβάζει ένας άγνωστός σου ξέρεις τι άποψη για τη ζωή έχει, ποιες είναι οι αξίες του και τα πιστεύω του, ξέρεις ακόμα αν τον αγαπάς χωρίς καν να γνωρίζεις το όνομά του. Γιατί οι σχέσεις μας με τα βιβλία που επιλέγουμε και το συνακόλουθο διάβασμά τους είναι σχέσεις ζωής, δηλώνουν τον χαρακτήρα μας και την κοσμοθεωρία μας. Αρκεί να στοχαστούμε στο πόσο διαφορετική εικόνα πρόσληψης περί της ταυτότητας δύο ανθρώπων αποκομίζουμε αν ο ένας κρατάει την «Ιλιάδα» ή τους «Δαιμονισμένους» και ο άλλος ένα λαϊκίστικο βιβλίο τύπου βίπερ ή κάτι σχετικό.
Παίρνοντας ένα βιβλίο στα χέρια σου δεν σημαίνει ότι κρατάς ένα αντικείμενο. Υπάρχει μια σχέση που σε έχει παρακινήσει συνειδητά ή ασυνείδητα για να το κρατήσεις. Ανοίγοντας ένα βιβλίο δηλώνεις μια έντονη επιθυμία. Διαβάζοντας ένα βιβλίο επιβεβαιώνεις μια στάση ζωής, έχεις ανησυχίες, θέλεις να βρεις εικόνες του εαυτού σου, είσαι αφοσιωμένος στη δημιουργία ενός φωτεινού μέλλοντός σου.
