ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ – ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ-ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλάτων, Πρωταγόρας
Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας͵ πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῴων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν͵ καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν· ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ͵ καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις καὶ στρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο. οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ΄ ἀρχὰς ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην͵ πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν· ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι͵ καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν͵ πρὸς δὲ τὸν τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεής -πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον͵ ἧς μέρος πολεμική- ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῴζεσθαι κτίζοντες πόλεις· ὅτ΄ οὖν ἁθροισθεῖεν͵ ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην͵ ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο.
Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν͵ Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην͵ ἵν΄ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις· Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται͵ οὕτω καὶ ταύτας νείμω; νενέμηνται δὲ ὧδε· εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις͵ καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί· καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις͵ ἢ ἐπὶ πάντας νείμω; Ἐπὶ πάντας͵ ἔφη ὁ Ζεύς͵ καὶ πάντες μετεχόντων· οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις͵ εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν· καὶ νόμον γε θὲς παρ΄ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως.
Ἵνα δὲ μὴ οἴῃ ἀπατᾶσθαι ὡς τῷ ὄντι ἡγοῦνται πάντες ἄνθρωποι πάντα ἄνδρα μετέχειν δικαιοσύνης τε καὶ τῆς ἄλλης πολιτικῆς ἀρετῆς, τόδε αὖ λαβὲ τεκμήριον. Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς, ὥσπερ σὺ λέγεις, ἐάν τις φῇ ἀγαθὸς αὐλητὴς εἶναι, ἢ ἄλλην ἡντινοῦν τέχνην ἣν μή ἐστιν, ἢ καταγελῶσιν ἢ χαλεπαίνουσιν, καὶ οἱ οἰκεῖοι προσιόντες νουθετοῦσιν ὡς μαινόμενον˙ ἐν δὲ δικαιοσύνῃ καὶ ἐν τῇ ἄλλῃ πολιτικῇ ἀρετῇ, ἐάν τινα καὶ εἰδῶσιν ὅτι ἄδικός ἐστιν, ἐὰν οὗτος αὐτὸς καθ’ αὑτοῦ τἀληθῆ λέγῃ ἐναντίον πολλῶν, ὃ ἐκεῖ σωφροσύνην ἡγοῦντο εἶναι, τἀληθῆ λέγειν, ἐνταῦθα μανίαν, καί φασιν πάντας δεῖν φάναι εἶναι δικαίους, ἐάντε ὦσιν ἐάντε μή, ἢ μαίνεσθαι τὸν μὴ προσποιούμενον [δικαιοσύνην]˙ ὡς ἀναγκαῖον οὐδένα ὅντιν’ οὐχὶ ἁμῶς γέ πως μετέχειν αὐτῆς, ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις. Ὅτι μὲν οὖν πάντ’ ἄνδρα εἰκότως ἀποδέχονται περὶ ταύτης τῆς ἀρετῆς σύμβουλον διὰ τὸ ἡγεῖσθαι παντὶ μετεῖναι αὐτῆς, ταῦτα λέγω˙
ΘΕΜΑ Α1
α. Ποια ανθρώπινα επιτεύγματα περιγράφονται στο κείμενο πριν από την απόπειρα ίδρυσης πόλεων; Γιατί αυτά δεν διασφάλισαν τη σωτηρία του γένους των ανθρώπων;
(μονάδες 7)
β. Σε ποια ενέργεια προέβη ο Δίας, όταν ανησύχησε για τη δυσοίωνη τύχη του ανθρώπου; Ποια απάντηση έδωσε στον Ερμή ως προς τον τρόπο διανομής της αὶδοῦς και της δίκης;
(μονάδες 3)
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
ΘΕΜΑ Α2
νόμον γε θὲς παρ΄ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως: να αναφερθείτε στο περιεχόμενο της παραπάνω φράσης, να εξηγήσετε τη σημασία που έχει για το κοινωνία των ανθρώπων όπως την παρουσιάζει ο μύθος.
(μονάδες 4)
«ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοὶ»: να ερμηνευθεί η φράση και να συνδεθεί με τα δώρα του Δία.
(μονάδες 6)
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
ΘΕΜΑ Α3
α. Ο Πρωταγόρας προσκομίζει μια εμπειρική απόδειξη για την καθολικότητα της πολιτικής αρετής. Ποια είναι αυτή και γιατί θεωρείται τρελός όποιος δέχεται ότι δεν κατέχει τη δικαιοσύνη και την άλλη πολιτική αρετή;
(μονάδες 7)
β. Να αξιολογήσετε την εμπειρική απόδειξη του Πρωταγόρα για την καθολικότητα της αρετής. Τη βρίσκετε πειστική;
(μονάδες 3)
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
ΘΕΜΑ Β1
|
1. Ο Σωκράτης αμφισβητώντας τις παραδοσιακές ιδέες και αρχές |
Α. αναζητά τη βαθύτερη αλήθεια των πραγμάτων. Β. θεωρεί ότι η αλήθεια δεν υπάρχει. Γ. καταλήγει ότι η αλήθεια επηρεάζεται από τις εξωτερικές συνθήκες |
|
2. Ο Σωκράτης καταδικάστηκε |
Α. για θρησκευτικούς λόγους με πρόσχημα πολιτικούς. Β. για λιποταξία. Γ. για πολιτικούς λόγους με πρόσχημα θρησκευτικούς. |
|
3. Στην είσοδο της Ακαδημίας λέγεται ότι υπήρχε η επιγραφή |
Α. «ἀγεωμέτρητος μηδεὶς εἰσίτω». Β. «μηδὲν ἄγαν». Γ. «χρόνου φείδου». |
|
4.Στον διάλογο Πρωταγόρας επιλέγεται ως εισαγωγή |
Α. η παρουσίαση του φιλοσοφικού ερωτήματος του διαλόγου. Β. η παρουσίαση των προσώπων του διαλόγου. Γ. ο διάλογος του Σωκράτη με έναν φίλο του έξω από το σπίτι του Καλλία. |
|
5. Η διάλεξη ως σοφιστική μέθοδος |
Α. δεν είναι κατάλληλη για τα δικαστήρια. Β. είναι αξιόπιστη, κατά τον Σωκράτη. Γ. είναι μέθοδος πειθούς, όχι μέθοδος κατάκτησης της αλήθειας. |
ΘΕΜΑ Β2
Να αναζητήσετε στο απόσπασμα λέξεις ομόρριζες με τις ακόλουθες: χειροκροτώ, δέμα, εργάτης, ερμηνεία, σχέση.Αναφέρετε ποιες διατηρούν τη σημασία τους στα Νέα Ελληνικά.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
ΘΕΜΑ Γ1
Στο παρακάτω απόσπασμα από τα Ἠθικὰ Μεγάλα, πραγματεία που αποδίδεται στον Αριστοτέλη, ο φιλόσοφος ορίζει και περιγράφει τη δικαιοσύνη. Ποια χαρακτηριστικά της δικαιοσύνης νομίζετε ότι εξυπηρετούν τη δημιουργία και συντήρηση πολιτικών κοινοτήτων όπως αυτή επιζητείται για το ανθρώπινο γένος στο μύθο του Πρωταγόρα;
Το δίκαιο στις σχέσεις με τους άλλους, λοιπόν, είναι με ένα λόγο η ισότητα, αφού το άδικο είναι η ανισότητα· διότι, όταν κάποιοι κρατούν για τον εαυτό τους από μεν τα αγαθά το μεγαλύτερο μερίδιο από δε τα κακά το μικρότερο, αυτό είναι η ανισότητα, και αυτό -έτσι το βλέπουν οι άνθρωποι- είναι το να διαπράττεις ή να 4 υφίστασαι την αδικία. Κατά συνέπεια προφανώς, εφόσον η αδικία έχει να κάνει με τις άνισες συναλλαγές, η δικαιοσύνη και το δίκαιο έχουν να κάνουν με την ισότητα στις συναλλαγές. Ώστε είναι φανερό ότι η δικαιοσύνη είναι μια μορφή μεσότητας ανάμεσα σε μια υπερβολή και μια έλλειψη· είναι το μέσο ανάμεσα στο πολύ και το λίγο. Διότι από τη μία ο άδικος, εξαιτίας του γεγονότος ότι αδικεί, απολαμβάνει περισσότερα· ο αδικούμενος από την άλλη, εξαιτίας του γεγονότος ότι αδικείται, απολαμβάνει λιγότερα. Ενώ ακριβώς το μέσον ανάμεσα στο περισσότερο και το λιγότερο είναι το δίκαιο. Και το μέσον είναι η ισότητα· συμπέρασμα: η δικαιοσύνη πρέπει να είναι η ισότητα ανάμεσα στο περισσότερο και το λιγότερο, και αντίστοιχα ο δίκαιος είναι αυτός που θέλει να έχει την ισότητα. Και η ισότητα συναντάται στις σχέσεις των ανθρώπων, και προϋποθέτει τουλάχιστον δύο όρους. Άρα, δικαιοσύνη είναι η ισότητα στις σχέσεις με τους άλλους, και δίκαιος θα είναι ένας άνθρωπος που έχει την ισότητα σε αυτές τις σχέσεις. Μετάφραση Β. Μπετσάκος, εκδ. Ζήτρος
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ο Ξενοφών στο έργο του «Ἀπομνημονεύματα»προσπαθεί να αποκαταστήσει τη φήμη του δασκάλου του, που είχε κατηγορηθεί και θανατωθεί άδικα, και παρουσιάζει συζητήσεις του Σωκράτη με διάφορα πρόσωπα για θέματα σχετικά με την αρετή. Στο απόσπασμα παρουσιάζεται η θέση του Σωκράτη για τον σοφό και σώφρονα και η άποψη του για τη δικαιοσύνη και κάθε αρετή.
Σοφίαν δὲ καὶ σωφροσύνην οὐ διώριζεν, ἀλλὰ τὸν τὰ μὲν καλά τε κἀγαθὰ γιγνώσκοντα χρῆσθαι αὐτοῖς καὶ τὸν τὰ αἰσχρὰ εἰδότα εὐλαβεῖσθαι σοφόν τε καὶσώφροναἔκρινε. προσερωτώμενος δὲ εἰ τοὺς ἐπισταμένους μὲν ἃ δεῖ πράττειν, ποιοῦντας δὲ τἀναντία σοφούς τε καὶ ἀκρατεῖς εἶναι νομίζοι, οὐδέν γε μᾶλλον, ἔφη, ἢ ἀσόφους τε καὶ ἀκρατεῖς·πάντας γὰρ οἶμαι προαιρουμένους ἐκ τῶν ἐνδεχομένων ἃ οἴονται συμφορώτατα αὑτοῖςεἶναι, ταῦτα πράττειν· νομίζω οὖν τοὺς μὴ ὀρθῶς πράττονταςοὔτε σοφοὺς οὔτε σώφρονας εἶναι. ἔφη δὲ καὶ τὴν δικαιοσύνην καὶ τὴν ἄλλην πᾶσαν ἀρετὴν σοφίαν εἶναι. τά τε γὰρ δίκαια καὶ πάντα ὅσα ἀρετῇ πράττεται καλά τε κἀγαθὰ εἶναι· καὶ οὔτ᾽ ἂν τοὺς ταῦτα εἰδότας ἄλλο ἀντὶ τούτων οὐδὲν προελέσθαι οὔτε τοὺς μὴ ἐπισταμένους δύνασθαι πράττειν, ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἐγχειρῶσιν, ἁμαρτάνειν· οὕτω [καὶ] τὰ καλά τε κἀγαθὰ τοὺς μὲν σοφοὺςπράττειν, τοὺς δὲ μὴ σοφοὺς οὐ δύνασθαι, ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἐγχειρῶσιν, ἁμαρτάνειν. ἐπεὶ οὖν τά τε δίκαια καὶ τἆλλα καλά τε κἀγαθὰ πάντα ἀρετῇ πράττεται, δῆλον εἶναι ὅτι καὶ δικαιοσύνη καὶ ἡ ἄλλη πᾶσα ἀρετὴ σοφία ἐστί.
Ξενοφῶντος, Ἀπομνημονεύματα, 3,9,4-5
οὐ διώριζε: δεν ξεχώριζε
ὁ, ἡ ἀκρατής, τὸ ἀκρατές: ο ανίσχυρος
ἐκ τῶν ἐνδεχομένων: από όσα απολαμβάνουν, από όσα μπορούν
Δ1. Να μεταφράσετε στα νέα ελληνικά το απόσπασμα:«τά τε γὰρ δίκαια καὶ πάντα ὅσα ἀρετῇ … ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἐγχειρῶσιν, ἁμαρτάνειν».
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Δ2. Πώς ορίζει ο Σωκράτης τον σοφό και τη δικαιοσύνη με βάση το κείμενο;
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Δ3.α. «καὶ οὔτ᾽ ἂν τοὺς ταῦτα εἰδότας ἄλλο ἀντὶ τούτων οὐδὲν προελέσθαι οὔτε τοὺς μὴ ἐπισταμένους δύνασθαι πράττειν, ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἐγχειρῶσιν, ἁμαρτάνειν·»:
στο συγκεκριμένο απόσπασμα να βρείτε τους τύπους που έχουν στους αρχικούς χρόνους τους αόριστο β΄ (μονάδες 3) και να γράψετε το β΄ ενικό της ευκτικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή (μονάδες 3).
β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται (μονάδες 4) :
σοφούς:τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό.
ἃ: τη δοτική στον ίδιο αριθμό και γένος.
σώφρονα:τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος.
μᾶλλον:τον ίδιο τύπο στον θετικό βαθμό.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Δ4. α. «ἐπεὶ οὖν τά τε δίκαια καὶ τἆλλα καλά τε κἀγαθὰ πάντα ἀρετῇ πράττεται, δῆλον εἶναι ὅτι καὶ δικαιοσύνη καὶ ἡ ἄλλη πᾶσα ἀρετὴ σοφία ἐστί»:
Να βρείτε τις δευτερεύουσες προτάσεις του αποσπάσματος (μονάδα 1) και να δηλώσετε το είδος (μονάδες 2) και τη συντακτική τους λειτουργία (μονάδες 1).
β. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους υπογραμμισμένους όρους του κειμένου.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Κατεβάστε το αρχείο σε μορφή pdf
