Του Νίκου Τσούλια
Υποψήφιου Ευρωβουλευτή του ΚΙΝ.ΑΛ.
Έχουμε αρχιμήδεια σημεία στις πολιτικές μας αναλύσεις· βεβαιότητες της ζωής και της ιστορίας. Ο ορθολογισμός εδραιώνεται σε σταθερά σημεία, για να αναζητήσει τις πτυχές της πραγματικότητας αλλά και για να διαμορφώσει την προσωπική και την κοινωνική μας πορεία.
α) Δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνικό κράτος στο νεοφιλελευθερισμό και στη συντηρητική πολιτική, χωρίς προοδευτικά και δημοκρατικά προτάγματα, χωρίς κοινωνικά κινήματα και αγώνες των εργαζόμενων. β) Δεν μπορεί να υπάρξει Δημόσια και Δωρεάν Παιδεία χωρίς κοινωνικό κράτος, χωρίς ευρύτερο μορφωτικό κίνημα και μεταρρυθμιστικό πολιτικό ρεύμα.
Και είναι σήμερα η πολιτική εικόνα της χώρας μας και της Ευρώπης συντηρητική με πολλαπλά ρεύματα λαϊκισμού, που ουσιαστικά τροφοδοτούν τις συντηρητικές αλλά και τις αντιδραστικές και ακροδεξιές στρατηγικές επιλογές.
Τι κάνουμε λοιπόν στην εκπαίδευση, αφού το γενικό πολιτικό σκηνικό επικαθορίζει τα επιμέρους στοιχεία του; Πώς πορευόμαστε, όταν οι θεωρίες αναπαραγωγής ισχυρίζονται ότι μόνο με γενική ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος μπορεί να υπάρξει ουσιαστική παιδεία και ότι το σχολείο αναπαράγει την κυρίαρχη ιδεολογία;
Κι όμως, μπορεί να ισχύουν αυτά, αλλά υπάρχει γόνιμο έδαφος για τις προοδευτικές εκπαιδευτικές ιδέες. Και αυτό για πολύ ισχυρούς λόγους. α) Το σχολείο δεν είναι μόνο αναπαραγωγός της κρατούσας κατάστασης. Είναι και σταθερή πηγή έρευνας και αναζήτησης, αμφισβήτησης και δημιουργίας. Η ίδια η συνολική και πολιτιστική λειτουργία του αναφέρεται στο «όλον» του πολίτη και του ανθρώπου και ανοίγει τη συζήτηση της μεγάλης εικόνας της πραγματικότητας.
β) Ο παιδαγωγικός λόγος και ο παιδαγωγικός διάλογος είναι κατεξοχήν στοιχεία δημοκρατίας. Ευδοκιμούν και ανθοφορούν σε κλίμα ανθρωπιστικών και προοδευτικών αξιών: της αλληλεγγύης, της ανοχής, της κατανόησης, της διαφορετικότητας, της αξιοπρέπειας. Όταν στη σχολική αίθουσα αρχίζει η γιορτή της μάθησης και της γνώσης, η μικρή κοινότητα εκπαιδευτικού, μαθητών και μαθητριών μιλάει για τη ζωή, για την κοινωνία και τον κόσμο.
γ) Η ευρωπαϊκή διανόηση έχει μεγάλα αποθέματα προοδευτικού στοχασμού, που τροφοδοτούν κάθε πνοή των ανήσυχων πολιτών. Η ιστορία της Ευρώπης δεν κουβαλάει μόνο μαύρες σελίδες (αποικιοκρατία, πολέμους, ναζισμό, φασισμό…) μα και φως, πολύ φως: από τους διαφωτισμούς της (αρχαιοελληνικό και αναγεννησιακό) μέχρι το κοινωνικό κράτος και το κράτος δικαίου της εποχής που κυριαρχούσε η σοσιαλδημοκρατία. Γιατί η Ευρώπη παραμένει η μόνη παγκόσμιας εκδοχής ενότητα, που υπάρχουν συλλογικά πολιτικά υποκείμενα για να δημιουργήσουν ένα φωτεινό μέλλον, που είναι κοινωνικό εργαστήρι και οι κοινωνικές δυνάμεις έχουν μαγιά για να αγωνιστούν για τα δικαιώματα του κόσμου της εργασίας.
Ο Καμύ στο κλασικό του έργο «Γράμματα σε έναν φίλο Γερμανό» είναι εκπληκτικά εύστοχος. «Η δική μας Ευρώπη είναι μια κοινή περιπέτεια που θα τη συνεχίσουμε, παρά τη θέλησή σας, μέσα στον άνεμο της διανόησης… Είναι μια θαυμαστή γη καμωμένη από μόχθο και ιστορία… Όλα αυτά τα λουλούδια κι αυτές οι πέτρες, αυτοί οι λόφοι και αυτά τα τοπία, όπου ο χρόνος των ανθρώπων κι ο χρόνος του κόσμου έσμιξαν τα γέρικα δέντρα με τα μνημεία. Η θύμησή μου έλιωσε αυτές τις απανωτές εικόνες για να φτιάξει μ’ αυτές ένα μόνο πρόσωπο, το πρόσωπο της πιο μεγάλης μου πατρίδας».
δ) Στη χώρα μας υπάρχει η μεγάλη παρακαταθήκη των αξιών και των αγώνων του εκπαιδευτικού κινήματος. Μπορεί σήμερα να είναι σε ύφεση αλλά υπάρχουν δημιουργικές συλλογικές δυνάμεις, που καλλιεργούν και σπέρνουν σπόρους πνευματικής και μορφωτικής καλλιέργειας και κοινωνικής δράσης.
ε) Υπάρχει ο εκπαιδευτικός της αίθουσας, της διδασκαλίας, των πολιτιστικών πρωτοβουλιών, ο εκπαιδευτικός – παιδαγωγός, που ξέρει ότι αν δεν μιλήσει για δίκαιη κοινωνία, για αξιοπρέπεια και για χειραφέτηση των νέων και των πολιτών, για τον αγώνα και για την ομορφιά της ζωής, θα υπονομεύσει την ίδια του την εκπαιδευτική εικόνα, την καταστατική του πράξη που τον νομιμοποιεί στα μάτια και στις συνειδήσεις των μαθητών και των μαθητριών του.
Ναι, υπάρχει η ουμανιστική εκπαίδευση που έχει βαθιές ρίζες στη γη της Ευρώπης, που θα φυτρώνει ακόμα και στα πιο άγονα και πετρώδη εδάφη, γιατί είναι συνυφασμένη με την ουσία της ζωής, με την αυταξία και την ομορφιά του ανθρώπου και της δίκαιης κοινωνίας.
