2.Ο Ηράκλειο και η δυναστεία του (610-717)
Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης
Ποια ήταν η κατάσταση στο Βυζάντιο το δεύτερο μισό 6ου και τις αρχές του 7ου αιώνα;
α. Το Βυζάντιο σε κρίση
- Το Βυζάντιο βρισκόταν σε πολύπλευρη κρίση
- Λοιμοί, κακές σοδειές, σεισμοί, εισβολές σε εδάφη αυτοκρατορίας
- Αποτέλεσμα:
α. εγκατάλειψη ή παρακμή πόλεων
β. μείωση πληθυσμού
γ. υποχώρηση εμπορίου & νομισματικής κυκλοφορίας
δ. παραμέληση του στρατού
Ποιοι επωφελούνται;
Σλάβοι: κατακλύζουν ευρωπαϊκές επαρχίες
Πέρσες: έφτασαν στις ακτές Βοσπόρου
Ποια ανάγκη προκύπτει για την αποτροπή της καταστροφής;
α. κινητοποίηση όλων των δυνάμεων του κράτους
β. μεταρρύθμιση
β. Η αντεπίθεση του Ηρακλείου
Τι αντιπροσωπεύει ο Ηράκλειος;
Ο Ηράκλειος αντιπροσωπεύει τον τύπο του στρατηγού-αυτοκράτορα
Τι έκανε;
α. αναδιοργάνωση στρατεύματος με βοήθεια εκκλησίας
β. συνεχείς εκστρατείες κατά Περσών
γ. ανάκτηση βυζαντινών επαρχιών στην Εγγύς Ανατολή (627)
Πολιορκία Κωνσταντινούπολης από Αβάρους & Σλάβους
- Πότε έγινε; Το 626 σε συνεννόηση με Πέρσες
- Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Ήττα Αβάρων & Σλάβων
- Γιατί οι εκστρατείες του Ηράκλειου προσέλαβαν θρησκευτικό χαρακτήρα;
Γιατί οι Πέρσες είχαν αρπάξει τον Τίμιο Σταυρό
- Πώς εξύψωσε το φρόνημα των στρατιωτών;
Με φλογερές ομιλίες κατά των εχθρών του χριστιανισμού και της Ρωμανίας
- Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;
Οι στρατιώτες αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση και σημείωσαν μεγάλες επιτυχίες
Όμως και πάλι οι στρατιωτικές επιτυχίες ήταν πρόσκαιρες
γ. Θέματα και εξελληνισμός του κράτους
Νέο διοικητικό σύστημα(θέματα)
Γιατί;
α. αραβικές κατακτήσεις
β. αμυντικές ανάγκες
Τι ήταν τα θέματα;
Διοικητικές περιφέρειες με δικό τους στρατό
Ποιοι υπηρετούσαν στον θεματικό στρατό;
Ελεύθεροι αγρότες που λάμβαναν από το κράτος τα στρατιωτικά κτήματα ή στρατιωτόπια (= στρατιωτικά κτήματα)
Ποια ήταν η εξέλιξη των θεμάτων;
Προς τα τέλη του 7ου αι. το σύστημα των θεμάτων σταθεροποιήθηκε και άρχισε να εξαπλώνεται και στις ευρωπαϊκές επαρχίες του κράτους.
Πώς αξιοποιούσαν τα έσοδα από τα στρατοτόπια;
α. Συντηρούσαν τις οικογένειές τους
β. Αγόραζαν τον οπλισμό τους
γ. Κάλυπταν τα έξοδα της εκστρατείας
Ποιος ήταν ο ρόλος του θεματικού στρατού;
α. Αντικατέστησε τους παλιούς μισθοφορικούς στρατούς
β. Αποτέλεσε ένα είδος εθνικού στρατού που αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικός για την άμυνα της αυτοκρατορίας
Τι άλλο αλλάζει στη διοίκηση;
Η στρατιωτική και πολιτική διοίκηση των επαρχιών ενώθηκαν τώρα στο πρόσωπο του στρατηγού: συγκεντρώνει και ασκεί την ανώτατη εξουσία μέσα στα όρια του θέματος
Χαρακτηριστικά διοίκησης
- Εξελληνισμός κρατικής διοίκησης
- Επίσημη γλώσσα: η ελληνική και ελληνικοί τίτλοι(αντικατέστησαν ρωμαϊκούς), π.χ. βασιλεύς
Ποιον τίτλο υιοθέτησε ο Ηράκλειος;
Βασιλεύς με τη χριστιανική προσθήκη «πιστός ἐν Χριστῷ»
Τι σηματοδοτεί αυτή εξέλιξη;
Σηματοδοτεί το τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την αρχή της μεσαιωνικής ελληνικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
| ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ |
1.Να επισημάνεις παράγοντες που συνέβαλαν στη νίκη του Ηρακλείου κατά των Περσών.
Ως παράγοντες που συνέβαλαν στη νίκη του Ηρακλείου κατά των Περσών θεωρούνται η προσωπικότητα, η αποφασιστικότητα και η τακτική του Ηρακλείου, η υλική συνδρομή της εκκλησίας και ο θρησκευτικός και πατριωτικός ενθουσιασμός που κυριάρχησε στις τάξεις του βυζαντινού στρατού.
2.Ποια ανάγκη υπαγόρευσε την καθιέρωση των θεμάτων, όπως προκύπτει έμμεσα από το σχετικό απόσπασμα του έργου Περί θεμάτων;
Σύμφωνα με το παρατιθέμενο απόσπασμα, η καθιέρωση των θεμάτων υπαγορεύτηκε από τον ακρωτηριασμό, δηλ. την εδαφική συρρίκνωση του Βυζαντίου στα χρόνια του Ηρακλείου του Λίβυου και των διαδόχων του σ’ Ανατολή και Δύση εξαιτίας της αραβικής επέκτασης και της εγκατά- στασης των Σλάβων στα Βαλκάνια (ίσως και της ίδρυσης του Βουλγαρικού Κράτους) και η ανάγκη οργάνωσης της άμυνας και της απόκρουσης των συγκεκριμένων εχθρών με μεταβίβαση μέρους της κεντρικής εξουσίας στους επαρχιακούς διοικητές (στρατηγοί θεμάτων). Τη μεταβίβαση και α- ποκέντρωση της αυτοκρατορικής εξουσίας καθώς και τον κατακερματισμό και υποδιαίρεση των μεγάλων διοικήσεων του παρελθόντος θεωρούμε ότι υπαινίσσεται η λέξη κατέτεμεν του πρωτότυπου κειμένου που μεταφράζεται κατέτμησε.
3.Ποιες διοικητικές περιφέρειες (εξαρχάτα και θέματα) περιλάμβανε και ποια στρατιωτικά σώματα διέθετε το Βυζάντιο στα τέλη του 7ου αι. σύμφωνα με το τελευταίο παράθεμα; Αφού μελετήσεις προσεκτικά τον χάρτη, να επισημάνεις ποια νέα θέματα και με ποιο τρόπο ιδρύθηκαν μεταξύ 7ου και 9ου αι. στη Μ. Ασία.
Στα τέλη του 7ου αι. είχαν ήδη ιδρυθεί τα εξαρχάτα της Ιταλίας (με πρωτεύουσα τη Ραβέννα) και της Αφρικής (με πρωτεύουσα την Καρχηδόνα), τα θέματα Θράκης (στο ευρωπαϊκό τμήμα της αυτοκρατορίας), Καραβησιάνων (το μοναδικό ναυτικό θέμα με πρωτεύουσα τη νήσο Κέω), Οψικίου, Ανατολικών και Αρμενιακών στη Μ. Ασία. Επίσης το στρατηγικής σημασίας λιμάνι και φρούριο Septem/Ceuta απέναντι από το Στενό του Γιβραλτάρ είχε διοικητική αυτοτέλεια και φυλασσόταν από το σώμα των λεγόμενων Septensiani. Εκτός από τα στρατεύματα που προστάτευαν τα θέματα και τα εξαρχάτα, υπήρχαν οι σχολές και οι εξκουβίτορες του Ιερού Παλατίου. Η κατάσταση αυτή είχε αλλάξει ριζικά κατά τον 9ο αι. Ως τότε ιδρύθηκαν πολλά νέα θέματα, ενώ τα παλαιά είχαν διαιρεθεί και πολλαπλασιαστεί.
4.Μπορείς να εξηγήσεις γιατί ο Ηράκλειος απεικονίζεται ως Δαυίδ; Τι γνωρίζεις από την Παλαιά Διαθήκη που θα μπορούσε να στηρίξει τον παραλληλισμό;
Ο Δαβίδ νίκησε χάρη στην πίστη του στο Θεό το φοβερό και ακαταμάχητο γίγαντα Γολιάθ. Κάτι παρόμοιο συνέβη και με τον Ηράκλειο που με πολύ μικρά μέσα, χάρη στην ακράδαντη πίστη του, νίκησε το πανίσχυρο Περσικό Κράτος.
| Σχεδιαγράμματα |
| Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη |
| Ο Ιουστινιανός και το έργο του |
| Ο Ηράκλειο και η δυναστεία του (610-717) |
| Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο |
