Του Νίκου Τσούλια
Έχει νόημα η ερώτηση; Προφανώς και έχει – κι αυτό όχι μόνο γιατί ό,τι γεννιέται ως απορία στη σκέψη μας έχει νόημα και αξία, όχι μόνο επίσης γιατί εμείς οι εκπαιδευτικοί μάθαμε να ζούμε με τις ερωτήσεις αλλά και γιατί αυτοπροσδιοριζόμενα ως βιβλιοφάγος έχω και τις «παραξενιές» μου περί των βιβλίων.
Άλλωστε, αν μπορούσαμε να αναλογιστούμε το όλο σύμπαν των βιβλίων και τη δράση τους στην ιστορία του ανθρώπου, θα μας έπιανε δέος, γιατί πέραν από τα πεδία της γνώσης μάς εισάγει σε έναν κόσμο γεμάτο μυστικά, ανεξερεύνητες περιοχές και άγνωστα και αδιάβαστα συναισθήματα συγγραφέων και αναγνωστών, που μόνο με ψυχανεμίσματα μπορείς να ψηλαφίσεις και πάλι…
Σκέφτηκα το εξής. Τόσα και τόσα χρόνια βιβλία ομοειδή ή και διαφορετικά μεταξύ τους είναι δίπλα – δίπλα στις βιβλιοθήκες μας. Είναι δυνατόν να μην επικοινωνούν μεταξύ τους; Όχι, αυτό δεν το σκέφτηκα τώρα. Το είχα σκεφτεί, όταν πήγαινα στο Δημοτικό σχολείο και έβαζα τα σχολικά βιβλία σε χαρτόκουτα – που πολυτέλειες για βιβλιοθήκες στις μικρές χωμάτινες χαμοκέλες… – και αναρωτιόμουνα «μήπως η φυσική ιστορία επικοινωνεί με την ιστορία», μήπως η γειτνίαση στο χώρο γίνεται και γειτνίαση στο χρόνο, γιατί είχα επηρεαστεί αυθόρμητα από το γεγονός ότι η «ορθογραφία» έκανε παρέα με την «καλλιγραφία» (ναι υπήρχε κάποτε αυτή), αφού ο δάσκαλος τις συνεξέταζε.
|
Διαβάστε επίσης: Η σχέση του αναγνώστη με το συγγραφέα |
Ας έλθουμε όμως στο παρόν, αφού το παιδικό ριζοπιάσιμο έδωσε τροφή στο τώρα. Και βέβαια συνομιλούν τα βιβλία μεταξύ τους για πολύ απλούς και συγκεκριμένους λόγους. Όλοι οι συγγραφείς είναι αναγνώστες, φανατικοί αναγνώστες. Έχουν εντρυφήσει σε στοχασμούς και σε προβληματισμούς άλλων ομότεχνών τους. Καθετί που γράφουν από κάπου έχει τους σπόρους του – ακόμα και η εκμάθηση της γλώσσας από κάποιον άλλον έχει γίνει. Είναι επομένως ένας ατέλειωτος διάλογος μεταξύ των συγγραφέων που ποτέ δεν θα στομώνει – αντίθετα όλο και θα θεριεύει.
Α, και μην νομίζετε ότι μόνο οι μεταγενέστεροι διαβάζουν τους προηγούμενούς τους χρονικά υπάρξαντες. Όχι, μπορεί ένας προγενέστερος να έχει συνομιλήσει έμμεσα με έναν μεταγενέστερο – και αυτό είναι σύνηθες και όχι τυχαίο. Έτσι, για παράδειγμα, ο Νεύτωνας έχει επικοινωνήσει έμμεσα με τον Αϊνστάιν, γιατί και οι δύο είχαν μελετήσει τους προσωκρατικούς φιλοσόφους και τον Αριστοτέλη.
Αλλά υπάρχει και άλλη μορφή επικοινωνίας, διαμεσολαβημένη αλλά και φοβερά όμορφη. Εννοώ την μεταξύ των αναγνωστών τους επικοινωνία των συγγραφέων, η οποία έχει και διαμεσολάβηση όχι μόνο εκείνη των προσώπων – αναγνωστών αλλά και των σχετικών εποχών τους και κοσμοθεωριών τους και κοινωνικοπολιτικών συνθηκών τους. Και έτσι, συνυπάρχουν εποχές και εποχές, κοινωνίες και κοινωνίες, λαοί και λαοί, πολίτες και πολίτες σε έναν κοινό διαχρονικό διάλογο, που ταξιδεύει μαζί με την ιστορία και τη ζωή πάνω στον όμορφο γαλάζιο πλανήτη μας.
Μη βιάζεστε. Υπάρχει και συνέχεια. Ο διάλογος μεταξύ των συγγραφέων γίνεται μόνο στη σκέψη των αναγνωστών τους; Όχι βέβαια, παίζει ρόλο στην ευρύτερη πνευματική και συναισθηματική καλλιέργειά μας, στη διαμόρφωση των χαρακτήρων μας. Γιατί, δεν είναι μόνο το τι διαβάζεις, αλλά και ποιες σκέψεις σου πλημμυρίζουν την ψυχή, που σε ταξιδεύουν, πώς σε μετασχηματίζουν…
Και έτσι, έκανα και τις συμβολικές μου κινήσεις παίζοντας με τη διάταξη των βιβλίων και των βιβλιοθηκών μου. Άλλαζα τη διευθέτησή τους ανάλογα με τη θεματική τους αλλά και τη σπουδαιότητά τους. Έτσι οι κλασικοί έκαναν παρέα με τους ομόλογούς τους αλλά οι αγαπημένοι μου (Όμηρος, Αριστοτέλης, Θερβάντες, Καμύ, Ντοστογιέφσκι, Παπαδιαμάντης) ήταν μαζί σαν εικονοστάσι στη μεγάλη βιβλιοθήκη μου.
Κάνω και κάτι άλλο. Οργανώνω κατά καιρούς ένα παιχνίδι συζητήσεων μεταξύ διάφορων συγγραφέων – με τη βοήθεια σχετικών αποδελτιώσεων από τα βιβλία τους – και το σκηνοθετώ με τη δική μου συμμετοχή. Και οι άπειροι συνδυασμοί κάνουν το παιχνίδι της μάθησης να μην έχει τελειωμό. Καταλήγω. Τα βιβλία θέλουν συνεχώς παιχνίδια στοχασμού. Αν τα έχετε αράξει, έχουν παύσει να είναι βιβλία – είναι υλικά αντικείμενα!
