Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ´ Λυκείου: Το φαινόμενο της μαζοποίησης (Κριτήριο αξιολόγησης)
KEIMENO 1
Το φαινόμενο της μαζοποίησης
Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ένας Ιταλός κοινωνιολόγος, καθηγητής του πανεπιστημίου της Ρώμης, για να αποδείξει ότι ο απλός κόσμος συμπεριφέρεται σαν μάζα και συνεπώς είναι εύκολο να χειραγωγηθεί, σκέφτηκε και πραγματοποίησε το εξής κοινωνικό πείραμα. Αφού ήρθε σε συνεννόηση με τις αρμόδιες αρχές, δημοσίευσε σε εφημερίδες της χώρας την ακόλουθη αγγελία: στείλτε μου 50 λεπτά της λιρέτας στη διεύθυνση της εφημερίδας και δεν θα χάσετε. Το αποτέλεσμα αιφνιδίασε ακόμη και τον ίδιο. Αρκετές χιλιάδες άνθρωποι που διάβασαν την αγγελία, στην υπόνοια ότι κάτι μεγάλο θα κέρδιζαν καταβάλλοντας κάτι ασήμαντο, έστειλαν το ποσό. Συγκεντρώθηκαν αρκετά χρήματα, με τα οποία ο καθηγητής έκανε μια εκδήλωση- πάρτι στον χώρο του πανεπιστημίου, στην υγειά του Ρωμαίου πολίτη.
Με τον όρο μάζα εννοούμε ένα μικρό ή μεγάλο σύνολο ατόμων που καθώς δέχεται επιδράσεις και επιρροές κυρίως συναισθηματικής φύσεως, προσαρμόζει ανάλογα τη συμπεριφορά του. Η μαζοποίηση που είναι φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου, περιγράφει την τάση των ανθρώπων να εξομοιωθούν με τους άλλους. Αυτό οδηγεί σε απώλεια της προσωπικότητας και εκείνων των ιδιαίτερων πνευματικών – ψυχικών γνωρισμάτων που κάνουν τον άνθρωπο ξεχωριστό και μοναδικό.
Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της μάζας-όχλου είναι η υπακοή στις υποβολές και ο σταθερός προσανατολισμός ιδεών και συναισθημάτων. Μέσα στον όχλο συχνά ξεχωρίζει ο ανόητος και όχι ο έξυπνος, ενώ κυριαρχούν τα κατώτερα ένστικτα. Ο πατέρας της ψυχολογίας, Ζίγκμουντ Φρόιντ στο έργο του «Η ψυχολογία των μαζών και η ανάλυση του Εγώ» είχε υποστηρίξει ότι ο όχλος μπορεί να χειραγωγηθεί αν καταφέρουμε να επηρεάσουμε τις επιθυμίες και τους φόβους του. Ο μαθητής του και ανιψιός του Έντουαρντ Μπερνέζ ήταν ο πρώτος που δίδαξε ότι ο κόσμος γίνεται «ευτυχισμένος» και υπάκουος όταν του ικανοποιούνται ασυνείδητες επιθυμίες και συνέδεσε για πρώτη φορά την ικανοποίηση αυτών των αναγκών με τα υλικά αγαθά.
Για να γίνουν περισσότερο κατανοητά τα παραπάνω, αρκεί να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας. Πόσες φορές δεν έχουμε αγοράσει προϊόντα που δεν τα χρειαζόμαστε; Μια ολόκληρη βιομηχανία που χρησιμοποιεί αστέρες κινηματογράφου, μοντέλα, εικόνες ευτυχισμένων χαρούμενων ανθρώπων, μας κάνουν να επιθυμούμε το προϊόν. Ζούμε σε μια εποχή που οι επιθυμίες έχουν ξεπεράσει τις ανάγκες μας. Δεν έχει σημασία αν το χρειαζόμαστε το προϊόν, σημασία έχει να το επιθυμούμε και μάλιστα να το επιθυμούμε πριν καν χαλάσει εκείνο το προϊόν που ήδη έχουμε. Μέσα μας έχει εδραιωθεί η ψευδαίσθηση ότι το προϊόν μας προσφέρει ασφάλεια και σιγουριά. Πόσες φορές όταν είμαστε χάλια ψυχολογικά, δεν έχουμε πάει για ψώνια στην αγορά προσπαθώντας να νιώσουμε καλύτερα, κάνοντας αυτό που έχει επικρατήσει να λέγεται στα αγγλικά shopping therapy;
Στις μέρες μας η ευρεία διάδοση των κινητών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ευνοούν τη χειραγώγηση της μάζας. Πόσες φορές δεν έχουν αναρτηθεί και δεν έχουν αναπαραχθεί με πολύ μεγάλη ευκολία, ειδήσεις που συχνά αγγίζουν τα όρια της γελοιότητας; Και όμως, αναπαράγονται, διαδίδονται και συχνά θεωρούνται αληθινές. Ειδικά σήμερα είναι τόσο δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς το πραγματικό από το ψεύτικο, το ουσιαστικό από το ανόητο. Μέσα σε τέτοιες συνθήκες και μην έχοντας ανεπτυγμένη κριτική σκέψη, εύκολα ασπαζόμαστε ιδέες, απόψεις, αντιλήψεις και εύκολα χειραγωγούμαστε.
Ειδικότερα, όταν μιλάμε για ηθικές αξίες, για κριτική σκέψη, για πραγματική ελευθερία, υπάρχει τέτοια σύγχυση και η μαζοποίηση είναι τόσο έντονη. Έχουμε φτάσει σε μια κατάσταση που πολύ εύστοχα την περιέγραψε ο Τσάρλς Μπουκόφσκι (1920-1994) στο γνωστό του απόφθεγμα: το πρόβλημα με τον κόσμο είναι ότι οι έξυπνοι άνθρωποι είναι γεμάτοι αμφιβολίες, ενώ οι ηλίθιοι είναι γεμάτοι αυτοπεποίθηση.
Ο κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική και ξεχωριστή προσωπικότητα. Η ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας είναι εκείνο το χαρακτηριστικό που επιβάλλεται να αναπτύξουμε προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε τη μοναδικότητά μας και να διαχωρίσουμε τις ανάγκες από τις επιθυμίες. Μόνο όταν βρούμε τη χαμένη ατομικότητά μας θα μπορέσουμε να αντισταθούμε στη μαζοποίηση και στους μηχανισμούς της.
Ν. Τάχατος, φιλόλογος, www.eleftheria.gr(διασκευή)
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Gunduz Aghayev
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Εισαγωγικό σημείωμα
Το μοναδικό ποιητικό έργο του Ι. Γρυπάρη είναι η γραμμένη στη δημοτική συλλογή του Σκαραβαίοι και Τερρακότες (1919), στην οποία συγκέντρωσε ποιήματα που είχε νωρίτερα (1893 – 1909) δημοσιεύσει σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες, και για την οποία τιμήθηκε με το Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών. Στα ποιήματα του Γρυπάρη διακρίνονται επιδράσεις από τα ρεύματα του γαλλικού συμβολισμού και του παρνασσισμού.
Δικό μου φῶς
Μεσουρανὶς ἡ ὁλόφεγγη ἡ Σελήνη
λαμποκοπᾷ κι ἀστράφτει πέρα ὡς πέρα
τὸ φῶς τῆς μὲς στὸν ἔρημον αἰθέρα
τῆς νύχτας ὅλα τἆλλα φῶτα σβύνει.
Μὰ ἐκεῖ βαθιὰ ποὺ ροδοφέγγει ἡ μέρα
ὅταν μικρὴ ζωὴ στὴ νύχτα μείνη,
ἕν᾿ ἄστρο λίγο μὰ δικό του χύνει
φῶς τρέμιο ἀπὸ τὴν ἄγνωστή του σφαῖρα.
K᾿ εἶπα: τέτοιο καλὸ μακριὰ ῾πό μένα,
ἀφοῦ κοντὰ σὲ μεγαλεῖα ξένα
ὅ,τι σιμώνει τὸ δικό του χάνει,
Καλύτερα μακριὰ καὶ μοναχός μου!
σὲ μιὰ ἄγνωστη κρυφὴ γωνιὰ τοῦ κόσμου
λίγο μὰ καὶ δικό μου φῶς μὲ φτάνει.
Ι. Γρυπάρης, Σκαραβαίοι και Τερρακότες,
Αθήνα, Εστία, 1928, σ. σ. 65−66
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Σε ένα κείμενο 80-90 λέξεων να αποδώσετε περιληπτικά το νόημα της δεύτερης, τρίτης και τέταρτης παραγράφου («Με τον όρο … shopping therapy;») του κειμένου 1.
[Μονάδες 20]
Β1. α) Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις/ πληροφορίες ως ΣΩΣΤΗ ή ΛΑΘΟΣ, σύμφωνα με το κείμενο 1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας με συγκεκριμένη αναφορά σε αυτό.
|
Πληροφορία
|
Σωστή/ Λάθος
|
Αιτιολόγηση με αναφορά στο κείμενο |
|
α) Το πλήθος χειραγωγείται ευκολότερα όταν επηρεάζεται συναισθηματικά. |
|
|
|
β) Η ικανοποίηση των συνειδητών επιθυμιών καθιστά το πλήθος πειθήνιο. |
|
|
|
γ) Τα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα συμβάλλουν στη χειραγώγηση. |
|
|
|
δ) Ο άνθρωπος σήμερα δεν μπορεί να ξεχωρίσει τις αληθινές από τις ψεύτικες ειδήσεις. |
|
|
|
ε) Οι άνθρωποι θα πρέπει να ανακτήσουν την προσωπικότητά τους για να αντισταθούν στη μαζοποίηση. |
|
|
[Μονάδες 15]
Β2.α) «Η ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας είναι εκείνο το χαρακτηριστικό που επιβάλλεται να αναπτύξουμε προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε τη μοναδικότητά μας και να διαχωρίσουμε τις ανάγκες από τις επιθυμίες. Μόνο όταν βρούμε τη χαμένη ατομικότητά μας θα μπορέσουμε να αντισταθούμε στη μαζοποίηση και στους μηχανισμούς της.»
Στο παραπάνω απόσπασμα χρησιμοποιεί ο συγγραφέας το α´ πληθυντικό πρόσωπο. Να μετασχηματίσετε το κείμενο χρησιμοποιώντας το γ´ πληθυντικό πρόσωπο. Τι αλλάζει ως προς το ύφος;
β) Τι πετυχαίνει ο αρθρογράφος με τη χρήση των ερωτημάτων στην τέταρτη παράγραφο («Για να γίνουν… shopping therapy;») ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;
[Μονάδες 10]
Β3. Ποιο είναι το θέμα του σκίτσου (κείμενο 2); Να το αποδώσετε σε 1-2 σύντομες προτάσεις. Με ποιον τρόπο επιτυγχάνει ο καλλιτέχνης να αποδώσει το θέμα του;
[Μονάδες 10]
Γ. Αξιοποιώντας τους κειμενικούς δείκτες του ποιήματος (κείμενο 3) να σχολιάσετε το θέμα που πιστεύετε ότι τίθεται σε αυτό. Να γράψετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο 100-200 λέξεων.
[Μονάδες 15]
Δ. Ο συντάκτης του κειμένου 1 υποστηρίζει ότι «Η μαζοποίηση που είναι φαινόμενο του σύγχρονου κόσμου, περιγράφει την τάση των ανθρώπων να εξομοιωθούν με τους άλλους. Αυτό οδηγεί σε απώλεια της προσωπικότητας και εκείνων των ιδιαίτερων πνευματικών – ψυχικών γνωρισμάτων που κάνουν τον άνθρωπο ξεχωριστό και μοναδικό.» Συμφωνείτε με τη θέση του αυτή ή διαφωνείτε; Με ποιους τρόπους θα μπορέσουν οι νέοι να αντισταθούν στους μηχανισμούς εξομοίωσης και να αναδείξουν τη δική τους ιδιαιτερότητα; Αξιοποιώντας δημιουργικά και τις πληροφορίες (π.χ. επιχειρήματα, ιδέες, εκφράσεις κ.ά.) από το κείμενο, να αναπτύξετε τις σκέψεις σας σε ένα άρθρο 300-400 λέξεων, το οποίο θα δημοσιεύσετε στον διαδικτυακό ιστότοπο του σχολείου σας.
[Μονάδες 30]
