Επίκουρος, Επιστολή στον Μενοικέα, 122 (Κριτήριο αξιολόγησης)

Επίκουρος, Επιστολή στον Μενοικέα, 122

Μήτε νέος τις ὢν μελλέτω φιλοσοφεῖν, μήτε γέρων ὑπάρχων κοπιάτω φιλοσοφῶν· οὔτε γὰρ ἄωρος οὐδείς ἐστιν οὔτε πάρωρος πρὸς τὸ κατὰ ψυχὴν ὑγιαῖνον. Ὁ δὲ λέγων ἢ μήπω τοῦ φιλοσοφεῖν ὑπάρχειν ὥραν ἢ παρεληλυθέναι τὴν ὥραν, ὅμοιός ἐστιν τῷ λέγοντι πρὸς εὐδαιμονίαν ἢ μήπω παρεῖναι τὴν ὥραν ἢ μηκέτι εἶναι. Ὥστε φιλοσοφητέον καὶ νέῳ καὶ γέροντι, τῷ μὲν ὅπως γηράσκων νεάζῃ τοῖς  ἀγαθοῖς διὰ τὴν χάριν τῶν γεγονότων, τῷ δὲ ὅπως νέος ἅμα καὶ παλαιὸς ᾖ διὰ τὴν  ἀφοβίαν τῶν μελλόντων. Μελετᾶν οὖν χρὴ τὰ ποιοῦντα τὴν εὐδαιμονίαν, εἴπερ παρούσης μὲν αὐτῆς πάντα ἔχομεν,  ἀπούσης δὲ πάντα πράττομεν εἰς τὸ ταύτην ἔχειν.

Α1. Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε το χαρακτηρισμό «Σωστό» ή «Λάθος», ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.

1. Ο Επίκουρος καλεί όλους τους νέους να αναλογιστούν τον ύψιστο καρπό της φιλοσοφίας και να αρχίσουν να φιλοσοφούν αμέσως, χωρίς ενδοιασμούς.
2. Ο άνθρωπος θα πρέπει να στοχάζεται να πράγματα που του φέρνουν ευτυχία.
3. Ο γέροντας θα παραμένει νέος γιατί θα έχει τη δυνατότητα να ανατρέχει στα όμορφα πράγματα που έζησε την περίοδο της νεότητάς του.
4. Ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την αξία της ευτυχίας μόνο όταν την έχει.
5. Ο Επίκουρος θεωρεί ότι η ευτυχία αποτελεί τον απώτερο σκοπό της ανθρώπινης ζωής.

B1. Μελετᾶν οὖν χρὴ τὰ ποιοῦντα τὴν εὐδαιμονίαν. Ποια είναι η θέση της συγκεκριμένης φράσης του Επίκουρου και ποιο το νόημα της προτροπής που εμπεριέχεται σ᾽ αυτή (100-150 λέξεις);

B2. Ποιο περιεχόμενο αποδίδει ο Επίκτητος στην ηδονή σύμφωνα με το κείμενο αναφοράς (100-150 λέξεις);

Β3. Να γράψετε το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτό τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος» εάν είναι λανθασμένη:

α) Ο Αριστοτέλης πέθανε το τρίτο έτος της εκατοστής δέκατης τέταρτης Ολυμπιάδας σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Απολλόδωρου.

β) Ο Πλάτωνας έλεγε για τον Αριστοτέλη: “Λείπει ο Νους, άρα σήμερα το ακροατήριό μου είναι τυφλό”.

γ) Στη Μακεδονία ο Αριστοτέλης έμεινε ως το 353.

δ) Η διδασκαλία του στην Ακαδημία και οι ιδέες που με αυτήν μετέδιδε στους μαθητές του έφεραν συχνά τον Αριστοτέλη αντιμέτωπο με τους συναδέλφους του στην Ακαδημία, τον Ηράκλειτο, τον Σπεύσιππο, τον Ξενοκράτη.

ε) Χρησιμοποιώντας στίχους από την Ιλιάδα έκανε έναν δριμύ υπαινιγμό στους συκοφάντες, που δεν ήταν μόνο πολλοί στην Αθήνα.

Β4. α) Εὐδαιμονία: Να γράψετε έξι διαφορετικές σύνθετες λέξεις της ν.ε. με την παραγωγική κατάληξη –ος αξιοποιώντας το πρώτο συνθετικό της λέξης.

β) Να γράψετε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: λέγων, χρή, ὑπάρχειν, τὰ ποιοῦντα.

Β5. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Δεκαπέντε χρόνια, είπα. Κι όταν γίνουν πενήντα χρόνων, όσοι θα έχουν βγει σώοι από όλα αυτά και θα έχουν αποδειχτεί άριστοι από κάθε άποψη, στα πρακτικά ζητήματα και στις επιστήμες, πρέπει να οδηγηθούν πια στον τελευταίο αναβαθμό και να αναγκαστούν, σηκώνοντας ψηλά τα μάτια τα λαμπερά της ψυχής τους να τα κατευθύνουν σ’ αυτό που χαρίζει σε όλους και σε όλα το φως και να αντικρύσουν το Αγαθό στην καθεαυτότητά του, κι έχοντας εκείνο ως υπόδειγμα στην υπόλοιπη ζωή τους, να στολίσουν την πόλη, τους πολίτες και τον εαυτό τους, καθένας με τη σειρά του. Τον περισσότερο χρόνο τους θα τον αφιερώνουν στη φιλοσοφία, όταν όμως έρθει η σειρά τους, θα κοπιάζουν και για τα ζητήματα του κράτους και θα αναλαμβάνουν αξιώματα για χάρη της πόλης θεωρώντας αυτή τη δραστηριότητα τους όχι κάτι όμορφο αλλά κάτι αναγκαίο —και εκπαιδεύοντας συνεχώς κατά τον ίδιο τρόπο άλλους, για να τους αφήσουν στη δική τους θέση ως φύλακες τής πόλης, θα φύγουν να πάνε να μείνουν στα νησιά των μακάρων. Η πόλη θα φτιάξει γι’ αυτούς μνημεία και θα καθιερώσει θυσίες με δημόσια δαπάνη, θεωρώντας τους, αν το επιτρέψει και η Πυθία, ημίθεους, διαφορετικά ευτυχισμένους και θεϊκούς.

Μτφρ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος

Λαμβάνοντας υπόψη σας το κείμενο αναφοράς και το μεταφρασμένο απόσπασμα από την Πολιτεία (540a-541c) του Πλάτωνα, να αναφερθείτε στο πώς αντιλαμβάνονται τη φιλοσοφία ο Επίκουρος και πώς ο Πλάτωνας (350 λέξεις);

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα 1.2.21.1 -1.2.23.7

Στο πρώτο βιβλίο των Απομνημονευμάτων του ο Ξενοφώντας προσπαθεί, αξιοποιώντας τις προσωπικές του αναμνήσεις αλλά και πληροφορίες από διάφορα συγγράμματα, να ανασκευάσει τη διπλή κατηγορία εναντίον του Σωκράτη για ασέβεια και διαφθορά των νέων με σκοπό να αποτρέψει τη βεβήλωση της μνήμης του δασκάλου του. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα γίνεται αναφορά στις φροντίδες και στους κόπους που απαιτεί η δύσκολη και έντιμη οδός των καλών και σπουδαίων έργων που φέρουν αληθινή ευχαρίστηση και ωφέλεια.

Κἀγὼ δὲ μαρτυρῶ τούτοις· ὁρῶ γὰρ ὥσπερ τῶν ἐν μέτρῳ πεποιημένων ἐπῶν τοὺς μὴ μελετῶντας ἐπιλανθανομένους, οὕτω καὶ τῶν διδασκαλικῶν λόγων τοῖς ἀμελοῦσι λήθην ἐγγιγνομένην. Ὅταν δὲ τῶν νουθετικῶν λόγων ἐπιλάθηταί τις, ἐπιλέλησται καὶ ὧν ἡ ψυχὴ πάσχουσα τῆς σωφροσύνης ἐπεθύμει· τούτων δ’ ἐπιλαθόμενον οὐδὲν θαυμαστὸν καὶ τῆς σωφροσύνης ἐπιλαθέσθαι. Ὁρῶ δὲ καὶ τοὺς εἰς φιλοποσίαν προαχθέντας καὶ τοὺς εἰς ἔρωτας ἐγκυλισθέντας ἧττον δυναμένους τῶν τε δεόντων ἐπιμελεῖσθαι καὶ τῶν μὴ δεόντων ἀπέχεσθαι. Πολλοὶ γὰρ καὶ χρημάτων δυνάμενοι φείδεσθαι, πρὶν ἐρᾶν, ἐρασθέντες οὐκέτι δύνανται· καὶ τὰ χρήματα καταναλώσαντες, ὧν πρόσθεν ἀπείχοντο κερδῶν, αἰσχρὰ νομίζοντες εἶναι, τούτων οὐκ ἀπέχονται. Πῶς οὖν οὐκ ἐνδέχεται σωφρονήσαντα πρόσθεν αὖθις μὴ σωφρονεῖν καὶ δίκαια δυνηθέντα πράττειν αὖθις ἀδυνατεῖν; πάντα μὲν οὖν ἔμοιγε δοκεῖ τὰ καλὰ καὶ τἀγαθὰ ἀσκητὰ εἶναι, οὐχ ἥκιστα δὲ σωφροσύνη. Ἐν γὰρ τῷ αὐτῷ σώματι συμπεφυτευμέναι τῇ ψυχῇ αἱ ἡδοναὶ πείθουσιν αὐτὴν μὴ σωφρονεῖν, ἀλλὰ τὴν ταχίστην ἑαυταῖς τε καὶ τῷ σώματι χαρίζεσθαι.

Λεξιλόγιο

• ἐγκυλίομαι= περιπλέκομαι
• ἐράω-ῶ= αγαπώ
• αὖθις= πάλι

Γ1. ὁρῶ γὰρ… μὴ δεόντων ἀπέχεσθαι. Να μεταφράσετε το παραπάνω απόσπασμα.

Γ2. Πώς μπορεί να αποκτηθεί η σωφροσύνη, σύμφωνα με τον ομιλητή, και γιατί;

Γ3. α) Να εντοπίσετε δύο συνηρημένους ρηματικούς τύπους α´ τάξης και δύο β´ τάξης και να γράψετε το 2^ο ενικό προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή.

β) τῶν ἐπῶν, τῶν λόγων, τοὺς ἔρωτας, χρημάτων, κερδῶν, τῷ σώματι, τῇ ψυχῇ, αἱ ἡδοναὶ. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά της γ´ κλίσης και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.

Γ4. α) Να εντοπίσετε στο κείμενο διαφορετικούς τρόπους εκφοράς του τρόπου: α. με εμπρόθετο προσδιορισμό, β. με πλάγια πτώση και γ. με δευτερεύουσα πρόταση.

β) ὅταν δὲ τῶν νουθετικῶν λόγων ἐπιλάθηταί τις, ἐπιλέλησται καὶ ὧν ἡ ψυχὴ πάσχουσα τῆς σωφροσύνης ἐπεθύμει·Να εντοπίσετε τον λανθάνοντα υποθετικό λόγο και να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου που λανθάνει.