Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 10: Η αλληγορία του σπηλαίου: οι φιλόσοφοι (Κριτήριο αξιολόγησης)
Τί δε; Τόδε οὐκ εἰκός (ἐστι) ἦν δ’ ἐγώ, καί ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τούς ἀπαιδεύτους καί ἀπείρους ἀληθείας ἄν ἐπιτροπεῦσαι ποτε ἱκανῶς τήν πόλιν μήτε τούς ἐωμένους διατρίβειν ἐν παιδείᾳ διά τέλους τούς μέν ὅτι οὐκ ἔχουσιν ἕνα σκοπόν ἐν τῷ βίῳ, οὗ στοχαζομένους δεῖ πράττειν ἅπαντα ἅ ἄν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καί δημοσίᾳ τούς δέ ὅτι οὐ πράξουσι ἑκόντες εἶναι, ἡγούμενοι ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι ἐν νήσοις μακάρων; -Ἀληθῆ, ἔφη. Ἡμέτερον δή ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν, εἶναι ἀναγκάσαι τάς τέ βελτίστας φύσεις ἀφικέσθαι προς τό μάθημα ὅ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τέ τό ἀγαθόν καί ἀναβῆναι ἐκείνην τήν ἀνάβασιν, καί ἐπειδάν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μή ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὅ νῦν ἐπιτρέπεται. -Τό ποῖον δή; Τό καταμένειν αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ καί μή ἐθέλειν καταβαίνειν πάλιν παρ’ ἐκείνους τούς δεσμώτας μηδέ μετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων τέ καί τιμῶν εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.
Ἔπειτ’, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον;
Ἐπελάθου, ἦν δ’ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ’ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἕκαστοι τὸ κοινὸν δυνατοὶ ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ πόλει, οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ’ ἵνα καταχρῆται αὐτὸς αὐτοῖς ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως.
Ἀληθῆ, ἔφη· ἐπελαθόμην γάρ.
Α1. Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε το χαρακτηρισμό «Σωστό» ή «Λάθος», ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.
- Ο Σωκράτης υποστηρίζει ότι οι οικιστές δεν πρέπει να αφήσουν τους ἀπείρους ἀληθείας να ασχολούνται μόνο με την παιδεία.
- Οι ἀληθείας ἄπειροι είναι ακατάλληλοι να κυβερνήσουν την πολιτεία.
- Οι ἀληθείας ἄπειροι νομίζουν ότι παρόλο που είναι ακόμα ζωντανοί έχουν εγκατασταθεί στα νησιά των μακάρων.
- Όσοι ασχολούνται με την παιδεία ως το τέλος της ζωής τους είναι κατάλληλοι να αναλάβουν την διακυβέρνηση πολιτείας.
- Ο φιλόσοφος οφείλει να γίνει πολιτικός.
Μονάδες 10
Β1. Είναι γνωστό ότι ο Πλάτωνας απέδιδε μεγάλη σημασία στο ρόλο της παιδείας. Φαίνεται κάτι τέτοιο στο παραπάνω απόσπασμα (Τί δε;… σπουδαιότεραι.); Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 10
Β2. Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε το χαρακτηρισμό «Σωστό» ή «Λάθος».
- Η έβδομη επιστολή του Πλάτωνα προς τους Αθηναίους φίλους είχε τη μορφή αυτοβιογραφίας.
- Ο Σωκράτης και ο Γλαύκων είχαν κατεβεί στον Πειραιά για να παρακολουθήσουν τη γιορτή της Άρτεμης.
- Οι τριάκοντα τύραννοι επιχείρησαν να κάνουν συνεργό στις βιαιοπραγίες του τον Πλάτωνα.
- Θέμα της Πολιτείας είναι η παιδεία ως στροφή της ψυχής προς την ιδέα του αγαθού.
- Οι φύλακες επίκουροι αναλαμβάνουν να τρέφουν αλλά όχι πλουσιοπάροχα τις άλλες δύο τάξεις της πλατωνικής πολιτείας.
- Σύμφωνα με τον Πλάτωνα για να υπάρχει αρμονία θα πρέπει η κατώτερη τάξη να υπακούει στην ανώτερη.
- Τα παιδιά από την τάξη των δημιουργούν μπορούσαν να μεταπηδήσουν στην ανώτερη τάξη και αντίστροφα.
- Η πόλη-κράτος είναι ένας ζωντανός οργανισμός, μια μεγάλη συλλογική ζωή.
- Ο Θρασύμαχος διισχυρίζεται ότι δικαιοσύνη είναι να αποδίδεις τα ίσα, καλό στον φίλο, καλό στον εχθρό.
- Οι φιλόσοφοι βασιλείς δεν έχουν οικογένεια.
Μονάδες 10
Β3. α) Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της Α στήλης με τις ετυμολογικά συγγενείς τους από τη δεύτερη στήλη:
| Α | Β |
| ἰδεῖν | σχεδόν |
| ποῖον | χρεία |
| μετέχειν | κάτοπτρο |
| καταχρῆται | ποιοτικός |
β) Να γράψετε σύνθετες λέξεις της νέας ελληνικής χρησιμοποιώντας για β´ συνθετικό τις παρακάτω λέξεις του κειμένου(για κάθε λέξη της αρχαίας ελληνικής να γράψετε μια σύνθετη λέξη της νέας ελληνικής): ἀληθείας, ἱκανῶς, τιμῶν, νόμῳ, πράξει, πόλεως.
Μονάδες 10
Β4.Παράλληλο κείμενο: Σαρλ Μπωντλαίρ, ΑΛΜΠΑΤΡΟΣ
Συχνά για να περάσουνε την ώρα οι ναυτικοί
άλμπατρος πιάνουνε, πουλιά μεγάλα της θαλάσσης,
που ακολουθούνε σύντροφοι, το πλοίο, νωχελικοί
καθώς γλιστράει στου ωκεανού τις αχανείς εκτάσεις.
Και μόλις στο κατάστρωμα του καραβιού βρεθούν
αυτοί οι ρηγάδες τ’ ουρανού, αδέξιοι, ντροπιασμένοι,
τ’ αποσταμένα τους φτερά στα πλάγια παρατούν
να σέρνονται σαν τα κουπιά που η βάρκα τα πηγαίνει.
Πώς κείτεται έτσι ο φτερωτός ταξιδευτής δειλός!
Τ’ ωραίο πουλί τι κωμικό κι αδέξιο που απομένει!
Ένας τους με την πίπα του το ράμφος του χτυπά
κι άλλος, χωλαίνοντας, το πώς πετούσε παρασταίνει.
Ίδιος με τούτο ο Ποιητής τ’ αγέρωχο πουλί
που ζει στη μπόρα κι αψηφά το βέλος του θανάτου,
σαν έρθει εξόριστος στη γη και στην οχλοβοή
μέσ’ στα γιγάντια του φτερά χάνει τα βήματά του.
μτφρ. Αλέξανδρος Μπάρας
(1906-1990)
Να αναζητήσετε αναλογίες ανάμεσα στα αιχμαλωτισμένα θαλασσοπούλια, τον ποιητή και «τὰ βελτίστας φύσεις» (300-350 λέξεις)
Μονάδες 10
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλάτωνας Μενέξενος 234c-235c
Ο Σωκράτης απευθύνει έναν επιτάφιο λόγο προς τους νεκρούς του 386 π.Χ.
Καὶ μήν, ὦ Μενέξενε, πολλαχῇ κινδυνεύει καλὸν εἶναι τὸ ἐν πολέμῳ ἀποθνῄσκειν. καὶ γὰρ ταφῆς καλῆς τε καὶ μεγαλοπρεποῦς τυγχάνει, καὶ ἐὰν πένης τις ὢν τελευτήσῃ, καὶ ἐπαίνου αὖ ἔτυχεν, καὶ ἐὰν φαῦλος ᾖ, ὑπ᾽ ἀνδρῶν σοφῶν τε καὶ οὐκ εἰκῇ ἐπαινούντων, ἀλλὰ ἐκ πολλοῦ χρόνου λόγους παρεσκευασμένων, οἳ οὕτως καλῶς ἐπαινοῦσιν, ὥστε καὶ τὰ προσόντα καὶ τὰ μὴ περὶ ἑκάστου λέγοντες, κάλλιστά πως τοῖς ὀνόμασι ποικίλλοντες, γοητεύουσιν ἡμῶν τὰς ψυχάς, καὶ τὴν πόλιν ἐγκωμιάζοντες κατὰ πάντας τρόπους καὶ τοὺς τετελευτηκότας ἐν τῷ πολέμῳ καὶ τοὺς προγόνους ἡμῶν ἅπαντας τοὺς ἔμπροσθεν καὶ αὐτοὺς ἡμᾶς τοὺς ἔτι ζῶντας ἐπαινοῦντες, ὥστ᾽ ἔγωγε, ὦ Μενέξενε, γενναίως πάνυ διατίθεμαι ἐπαινούμενος ὑπ᾽ αὐτῶν, καὶ ἑκάστοτε ἐξέστηκα ἀκροώμενος καὶ κηλούμενος, ἡγούμενος ἐν τῷ παραχρῆμα μείζων καὶ γενναιότερος καὶ καλλίων γεγονέναι. καὶ οἷα δὴ τὰ πολλὰ ἀεὶ μετ᾽ ἐμοῦ ξένοι τινὲς ἕπονται καὶ συνακροῶνται πρὸς οὓς ἐγὼ σεμνότερος ἐν τῷ παραχρῆμα γίγνομαι· καὶ γὰρ ἐκεῖνοι ταὐτὰ ταῦτα δοκοῦσί μοι πάσχειν καὶ πρὸς ἐμὲ καὶ πρὸς τὴν ἄλλην πόλιν, θαυμασιωτέραν αὐτὴν ἡγεῖσθαι εἶναι ἢ πρότερον, ὑπὸ τοῦ λέγοντος ἀναπειθόμενοι. καί μοι αὕτη ἡ σεμνότης παραμένει ἡμέρας πλείω ἢ τρεῖς· οὕτως ἔναυλος ὁ λόγος τε καὶ ὁ φθόγγος παρὰ τοῦ λέγοντος ἐνδύεται εἰς τὰ ὦτα, ὥστε μόγις τετάρτῃ ἢ πέμπτῃ ἡμέρᾳ ἀναμιμνῄσκομαι ἐμαυτοῦ καὶ αἰσθάνομαι οὗ γῆς εἰμι, τέως δὲ οἶμαι μόνον οὐκ ἐν μακάρων νήσοις οἰκεῖν· οὕτως ἡμῖν οἱ ῥήτορες δεξιοί εἰσιν.
Πηγή: TLG
Λεξιλόγιο
κηλοῦμαι=γοητεύομαι
ἔναυλος=με συνοδεία αυλού
μόγις=με δυσκολία
Γ1. «καὶ οἷα δὴ τὰ… οἱ ῥήτορες δεξιοί εἰσιν.». Να μεταφραστεί το παραπάνω απόσπασμα.
Μονάδες 20
Γ2. Να γράψετε το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτό τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με αναφορές στο αδίδακτο κείμενο.
α. Ο Σωκράτης υποστηρίζει ότι ο θάνατος για την πατρίδα είναι ωραίος.
β. Ο επιτάφιος λόγος εξυμνεί τις πραγματικές αρετές όσων πέθαναν για την πατρίδα.
γ. Για τους νεκρούς του πολέμου γίνεται μια σεμνή κηδεία για να τους τιμήσουν.
δ. Τους επιτάφιους λόγους άλλων ρητόρων απολαμβάνει ο Σωκράτης και οι Αθηναίοι.
ε. Ο επιτάφιος λόγος εγκωμιάζει μόνο τους νεκρούς του πολέμου.
Μονάδες 10
Γ3. α) ἀνδρῶν, οἱ ῥήτορες, γῆς, τὰ ὦτα, τοὺς προγόνους, τοῦ λέγοντος, τοῖς ὀνόμασι. Να εντοπίσετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά και να γράψετε την κλητική ενικού.
β) Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους των παρακάτω λέξεων του κειμένου:
καλλίων: αιτιατική πληθυντικού ουδετέρου γένους
ἐνδύεται: ο ίδιος τύπος στον αόριστο β´
γενναίως: τον υπερθετικό βαθμό
τρεῖς: ο ίδιος τύπος στο ουδέτερο
γίγνομαι: το β´ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β´
Μονάδες 10
Γ4.α)Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις του αποσπάσματος:
καὶ γὰρ ἐκεῖνοι ταὐτὰ ταῦτα δοκοῦσί μοι πάσχειν καὶ πρὸς ἐμὲ καὶ πρὸς τὴν ἄλλην πόλιν, θαυμασιωτέραν αὐτὴν ἡγεῖσθαι εἶναι ἢ πρότερον, ὑπὸ τοῦ λέγοντος ἀναπειθόμενοι. καί μοι αὕτη ἡ σεμνότης παραμένει ἡμέρας πλείω ἢ τρεῖς·
β) Να εντοπίσετε μια δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση και να την αναγνωρίσετε (εισαγωγή, εκφορά, συντακτική θέση)
Μονάδες 10
