Φιλαναγνωσία, λογοτεχνία και ….φιλολογικές έριδες
Αυτή η διαμάχη που ξεκίνησε μεταξύ των φιλολόγων σχετικά με τη –δήθεν- αστοχία των φετινών θεμάτων στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας – Λογοτεχνίας έχει αφήσει μια πικρή γεύση. Και μάλιστα τη στιγμή που θα έπρεπε να είμαστε συσπειρωμένοι για να συμβάλουμε στην αναβάθμιση ενός μαθήματος που διδάσκεται από την πλειοψηφία των Φιλολόγων, και μάλιστα εδώ και χρόνια με τρόπο εντελώς φορμαλιστικό και τυποποιημένο, σε σημείο που να έχει νεκρωθεί κάθε ικμάδα κριτικής σκέψης και ελεύθερου στοχασμού, στοιχεία απαραίτητα για τον άνθρωπο που στέκεται άοπλος απέναντι στις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής.
Το πρόβλημα ξεκινάει από τους γονείς πρωτίστως που δεν καλλιεργούν τη φιλαναγνωσία (άγνωστη λέξη) στα παιδιά τους και παράλληλα έχουν την ακλόνητη πεποίθηση ότι με ελάχιστο διάβασμα και ελλιπή προετοιμασία στο μάθημα της Έκθεσης (που είναι το πιο εύκολο κατά τη γνώμη τους) θα καταφέρουν να διαπρέψουν … μέχρι τουλάχιστον να δουν τις βαθμολογίες της ντροπής. Παιδιά τα οποία όχι μόνο δεν έχουν έρθει σε καμία επαφή με την Ποίηση και τη Λογοτεχνία γενικότερα, αλλά τις αντιμετωπίζουν χλευαστικά, απαξιωτικά. Αλλά μέχρι εκεί φτάνει ένα μυαλό που έχει νεκρώσει από τα φανταστικά είδωλα της Marvel, στα οποία αν εξετάζονταν θα είχαν διαπρέψει οι συμπαθείς κατά τα άλλα μαθητές και δεν θα ωρύονταν οι αξιοσέβαστοι, χαμένοι στο δικό τους μύθο περί ευκολίας του μαθήματος της έκθεσης, γονείς.
Στον αντίποδα εμείς οι Φιλόλογοι οφείλουμε να κινηθούμε με πνεύμα ομόνοιας και ομοψυχίας και να ευχόμαστε τα φετινά θέματα της Έκθεσης να αποτελέσουν την απαρχή ενός ριζικού επαναπροσδιορισμού της σκέψης όλων – γονέων, μαθητών και εκπαιδευτικών- με ύψιστο στόχο την απαγκίστρωση από τον μαζοποιημένο ψηφιακό τρόπο ψυχαγωγίας, που επιφέρει νοητική παράλυση στους νέους και συνειδησιακό εφησυχασμό στους γονείς. Εξάλλου αυτό αποτελεί χρόνιο ζητούμενο, μια πληγή ανοιχτή στο εκπαιδευτικό σώμα που ήρθε η ώρα – ευελπιστώ – να θεραπευτεί. Εξάλλου κάθε καινοτόμος αλλαγή δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς απώλειες, τουλάχιστον στο αρχικό της στάδιο εφαρμογής. Ο ακρωτηριασμός της κριτικής σκέψης μέσα από την αποστήθιση και τις φορμαλιστικές πρακτικές σε ιδεολογικό επίπεδο αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων εδώ και χρόνια στα πλαίσια της εκπαιδευτικής κοινότητας με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός σχολείου κριτικού, δημιουργικού, όπου ο μαθητής θα καλλιεργηθεί σε βάθος, ώστε να αναδεικνύονται όλες οι ικανότητές του και να διαμορφώνεται πολύπλευρα ως άνθρωπος. Η ενασχόληση με την Λογοτεχνία, η σπουδή της ποιητικής γραφής, η δημιουργική και όχι τυπική ενασχόληση με το βιβλίο αποτελούν βραχίονες αξιόλογους αυτής της σφαιρικής παιδείας που θα προάγει το γόνιμο στοχασμό και δε θα τον υπονομεύει. Οι πραγματικά ελεύθεροι άνθρωποι θα ξεπροβάλλουν μέσα από μια τέτοια παιδεία .
Στο πλαίσιο αυτό, φρονώ, πως αντιδικίες μεταξύ εκπαιδευτικών για ασάφειες στο θέμα της Έκθεσης δεν τιμούν τον κλάδο. Τουναντίον αποδεικνύουν έναν επιφανειακό και ανάρμοστο έως εχθρικό –ας μου επιτραπεί – τρόπο αντιμετώπισης ενός θέματος, που, στην τελική, μας προκαλεί να γνωρίσουμε νέους τρόπους άσκησης της σκέψης και πρωτόγνωρα μονοπάτια στον τρόπο με τον οποίο θα δουλεύουμε. Αποτελεί εν ολίγοις μια πρόκληση για όλους. Εύχομαι να μας βρει κάπου εκεί, μεταξύ ενστάσεων και ποικίλων διχογνωμιών, και εμάς η Ποίηση, πρωτίστως εμάς τους Εκπαιδευτικούς – Φιλόλογους, για να αποτελέσουμε πρότυπα για τις επερχόμενες γενιές μαθητών τους οποίους θα κληθούμε να μυήσουμε στις όμορφες διαδρομές της. Οι επικρίσεις και οι χρόνιες διαμάχες οδήγησαν στη διάλυση ενός θεσμού νευραλγικού για τη χώρα. Την πρόκληση την έχουμε ενώπιόν μας, το στοίχημα θα το βάλουμε με τον εαυτό μας και τις ευθύνες θα τις επωμιστούμε όλοι μας, γονείς, μαθητές εκπαιδευτικοί. Εξάλλου, το απόσπασμα από τις απόψεις του Δελμούζου για την Παιδεία στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών, στο οποίο εξετάστηκαν οι υποψήφιοι σήμερα, και το οποίο διαλέγεται – τρόπον τινά – με το θέμα της Έκθεσης, αποδεικνύει την αξία της ατομικής προσπάθειας στη σταδιακή προσέγγιση της ελευθερίας και στην απομάκρυνση από πάσης φύσεως δεσμεύσεις και μικρότητες που υπονομεύουν την ενσυναισθηματική και ηθική φύση του ανθρώπου. Με λίγα λόγια απαιτείται καλλιέργεια, αναπόσπαστα τμήματα της οποίας είναι η Λογοτεχνία, ο δημιουργικός στοχασμός, η γραφή. Ας χαμηλώσουμε τους τόνους, λοιπόν, ας πάψουμε να είμαστε κοντόφθαλμοι διεκπεραιωτές εντολών και ας δούμε την ουσία των πραγμάτων: Να γίνουμε θεράποντες της Παιδείας προς όφελος της ατομικής και συνολικής προκοπής, όπως τόσο εύστοχα επισημαίνει ο Δελμούζος.
ΘΑΝΟΥ ΝΙΚΟΛΕΤΑ
Εκπαιδευτικός – Φιλόλογος
