Α. ∆Ι∆ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια Β1, 5-7, B6, 9-10
Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν· οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καὶ τὸ μὲν βούλημα παντὸς νομοθέτου τοῦτ’ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης. Ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετὴ καὶ φθείρεται, ὁμοίως δὲ καὶ τέχνη· ἐκ γὰρ τοῦ κιθαρίζειν καὶ οἱ ἀγαθοὶ καὶ κακοὶ γίνονται κιθαρισταί. Ἀνάλογον δὲ καὶ οἰκοδόμοι καὶ οἱ λοιποὶ πάντες· ἐκ μὲν γὰρ τοῦ εὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθοὶ οἰκοδόμοι ἔσονται, ἐκ δὲ τοῦ κακῶς κακοί. Εἰ γὰρ μὴ οὕτως εἶχεν, οὐδὲν ἂν ἔδει τοῦ διδάξοντος, ἀλλὰ πάντες ἂν ἐγίνοντο ἀγαθοὶ ἢ κακοί.
Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ’ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τὸ εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ’ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται), ἡ δ’ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν· αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.
Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο:
- Κάθε νομοθέτης διαμορφώνει αγαθούς πολίτες.
- Η γένεση και η φθορά είναι παρόμοιες διαδικασίες στην «ἀρετὴν» και στην «τέχνην».
- Ο Αριστοτέλης θεωρούσε απαραίτητη την ύπαρξη του δασκάλου για την απόκτηση της ηθικής αρετής.
- Με τη λέξη «ἐπιστήμη» ο Αριστοτέλης εννοεί την καθαρά πνευματική δραστηριότητα.
- Η «ὑπερβολὴ» και η «ἔλλειψις» δεν παρατηρούνται στα «πάθη».
Μονάδες 10
Β1. Ο Αριστοτέλης προβάλλει τον εθισμό ως τον κυριότερο τρόπο απόκτησης της ηθικής αρετής. Με ποιες εκφραστικές επιλογές το επιτυγχάνει; Να απαντήσετε με αναφορές στο πρωτότυπο κείμενο που σας δόθηκε.
Μονάδες 10
Β2. «Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη … ἂν εἴη στοχαστική»: Σε ποιο συμπέρασμα οδηγείται ο Αριστοτέλης με τη σύγκριση «ἀρετῆς» και «τέχνης»; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 10
Β3. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτό τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη:
α. Ο Αριστοτέλης επιλέγει να φοιτήσει στην Ακαδημία γιατί θαυμάζει τον Εύδοξο.
β. Η ψυχοσύνθεση του Αριστοτέλη ήταν κατά βάση ποιητική.
γ. Ο Αριστοτέλης κατηγορήθηκε ως φιλομακεδόνας.
δ. Η ηθική αρετή σχετίζεται με το «λόγον ἔχον μέρος» της ψυχής.
ε. Η ευδαιμονία κατά τον Αριστοτέλη είναι ενέργεια ψυχής και όχι κατάσταση.
Μονάδες 10
Β4. Για κάθε μία από τις λέξεις που ακολουθούν να βρείτε μια ετυμολογικά συγγενή στο κείμενο που σας δόθηκε: θέμα, συνήθεια, ψυχοφθόρος, ανούσιος, ανεκτός, αβλεψία, ασωτία, άρρητος, αφαίρεση, βολίδα.
Μονάδες 10
Β5. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλάτων, Πρωταγόρας 324D
«∆ιότι, εάν μεν υπάρχει αυτό το ένα πράγμα και εάν αυτό το πράγμα δεν είναι ούτε η οικοδομική ούτε η μεταλλουργία ούτε η κεραμική, αλλά η δικαιοσύνη και η σωφροσύνη και το ὅσιον (και αυτά τα ονομάζω όλα μαζί ἀνδρὸς ἀρετήν)· εάν υπάρχει λοιπόν αυτό το πράγμα στο οποίο πρέπει να μετέχουν όλοι και σύμφωνα με το οποίο πρέπει να ενεργεί κάθε άνδρας ξεχωριστά σε περίπτωση που θέλει να μάθει ή να πράξει κάτι, και σε καμιά περίπτωση χωρίς αυτό· και εάν, σε περίπτωση που κάποιος δεν μετέχει σ’ αυτό, είτε παιδί είναι, είτε άνδρας είτε γυναίκα, πρέπει να τον διδάσκουμε και να τον τιμωρούμε, μέχρι που, με την τιμωρία, να βελτιωθεί· και εάν, σε διαφορετική περίπτωση, πρέπει να εκδιώκουμε από την πόλη ή να σκοτώνουμε ως ανίατο όποιον δεν υπακούει σε αυτό το πράγμα ακόμα και μετά τη διδασκαλία, ακόμα και μετά την τιμωρία· εάν λοιπόν έτσι έχουν τα πράγματα, και εάν, παρόλο που αυτή είναι η φύση των πραγμάτων, οι αγαθοί άνδρες, ενώ μορφώνουν τους γιους τους σε όλα τα άλλα, αυτό δεν τους το διδάσκουν, τότε σκέψου τι περίεργα πλάσματα είναι αυτοί οι αγαθοί άνδρες! Ότι το πράγμα αυτό το θεωρούν διδακτό και στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο, το αποδείξαμε ήδη.»
Αφού μελετήσετε το μεταφρασμένο απόσπασμα από τον Πρωταγόρα του Πλάτωνα, να παρουσιάσετε τη διαφορά αντίληψης, σχετικά με τη διδασκαλία της ηθικής αρετής, μεταξύ αυτού και των Ηθικών Νικομαχείων του Αριστοτέλη.
Μονάδες 10
Γ. Α∆Ι∆ΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ξενοφών, Πόροι V, 11-13, (OXFORD CLASSICAL TEXTS)
Στο παρακάτω απόσπασμα του διδακτικού έργου «Πόροι ἢ περί προσόδων» ο Ξενοφών συνδέει την οικονομική ευημερία της Αθήνας με τα αγαθά της ειρήνης.
εἰ δέ τις αὖ εἰς χρήματα κερδαλεώτερον νομίζει εἶναι τῇ πόλει πόλεμον ἢ εἰρήνην, ἐγὼ μὲν οὐκ οἶδα πῶς ἂν ἄμεινον ταῦτα κριθείη ἢ εἴ τις τὰ προγεγενημένα ἐπανασκοποίη τῇ πόλει πῶς ἀποβέβηκεν. εὑρήσει γὰρ τό τε παλαιὸν ἐν εἰρήνῃ μὲν πάνυ πολλὰ χρήματα εἰς τὴν πόλιν ἀνενεχθέντα, ἐν πολέμῳ δὲ πάντα ταῦτα καταδαπανηθέντα· γνώσεται δ’, ἢν σκοπῇ, καὶ ἐν τῷ νῦν χρόνῳ διὰ μὲν τὸν πόλεμον καὶ τῶν προσόδων πολλὰς ἐκλιπούσας καὶ τὰς εἰσελθούσας εἰς παντοδαπὰ [πολλὰ] καταδαπανηθείσας, ἐπεὶ δὲ εἰρήνη κατὰ θάλατταν γεγένηται, ηὐξημένας τε τὰς προσόδους, καὶ ταύταις ἐξὸν τοῖς πολίταις χρῆσθαι ὅ τι βούλονται. εἰ δέ τίς με ἐπερωτῴη· Ἦ καί, ἂν τις ἀδικῇ τὴν πόλιν, λέγεις ὡς χρὴ καὶ πρὸς τοῦτον εἰρήνην ἄγειν; οὔκ ἂν φαίην· ἀλλὰ μᾶλλον λέγω ὅτι πολὺ θᾶττον ἂν τιμωροίμεθα αὐτούς, εἰ μηδένα ὑπάρχοιμεν ἀδικοῦντες· οὐδένα γὰρ ἂν ἔχοιεν σύμμαχον.
Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «εἰ δέ τίς με ἐπερωτῴη· … ἂν ἔχοιεν σύμμαχον».
Μονάδες 10
Γ2. Με βάση το αδίδακτο κείμενο, ποια είναι τα πλεονεκτήματα της ειρήνης και ποια τα μειονεκτήματα του πολέμου;
Μονάδες 10
Γ3. α. «πολλὰς ἐκλιπούσας καὶ τὰς εἰσελθούσας εἰς παντοδαπὰ [πολλὰ] καταδαπανηθείσας»: οι μετοχές του αποσπάσματος να μετατραπούν στο β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής παρατατικού στην ίδια φωνή. (μονάδες 3)
β. Για τα επιρρήματα του αποσπάσματος «ἀλλὰ μᾶλλον λέγω ὅτι πολὺ θᾶττον ἂν τιμωροίμεθα αὐτούς» που βρίσκονται στο συγκριτικό βαθμό, να γράψετε τους άλλους δύο βαθμούς. (μονάδες 4)
γ. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:
τις: τη δοτική πληθυντικού προσόδους: την ονομαστική πληθυντικού πολίταις: τη γενική ενικού (μονάδες 3)
Μονάδες 10
Γ4. α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους: «ἢ εἰρήνην», «ταῦτα» (το πρώτο του κειμένου), «τῶν προσόδων», «ἄγειν». (μονάδες 4)
β. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τη μετοχή «ἀνενεχθέντα» και να δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισμό της. (μονάδες 2)
γ. Να ξαναγράψετε το απόσπασμα «ἀλλὰ μᾶλλον … ὑπάρχοιμεν ἀδικοῦντες·»: μετατρέποντας τον υποθετικό λόγο από πλάγιο σε ευθύ (μονάδες 2) και από «απλή σκέψη του λέγοντος» σε «αντίθετο του πραγματικού». (μονάδες 2)
Μονάδες 10
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. 1. Λάθος 2. Σωστό 3. Σωστό 4. Λάθος 5. Λάθος
B1. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Αριστοτέλης συνεχίζει την παράθεση επιχειρημάτων για να στηρίξει την άποψή του ότι η ηθική αρετή δεν είναι έμφυτη αλλά επίκτητη. Το νέο επιχείρημα που εισάγεται με τον προσθετικό σύνδεσμο ‘’καί’’ αντλείται από το χώρο της πολιτικής και συγκεκριμένα αναφέρεται στο έργο των νομοθετών. Βασικό τους μέλημα είναι να κάνουν τους πολίτες ενάρετους να αποκτήσουν δηλαδή την ηθική αρετή μέσω του εθισμού τους (εθίζοντες) στους νόμους. Ωστόσο, κάποιοι από τους νομοθέτες πετυχαίνουν το στόχο τους, να εθίσουν τους πολίτες στην ηθική αρετή (οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς) και κάποιοι άλλοι αποτυγχάνουν (ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν). Φαίνεται επομένως από το απόσπασμα ότι ο Αριστοτέλης θεωρεί τον εθισμό ως τον κυριότερο τρόπο απόκτησης της ηθικής αρετής. Οι ακόλουθες εκφραστικές επιλογές του φιλοσόφου επικεντρώνονται ακριβώς σε αυτό:
Η μετοχή (ἐθίζοντες) αλλά και όλες οι υπόλοιπες λέξεις που αναφέρονται σε αυτήν δηλώνουν και τη μεγάλη σημασία που απέδιδε ο φιλόσοφος στον εθισμό. Συγκεκριμένα η χρήση των αντωνυμιών «τοῦτ’» «αὐτὸ»(επαναληπτική) και «τούτῳ» επαναλαμβάνουν στην ουσία την έννοια του εθισμού και οι λέξεις «τὸ γινομένον» και το «βούλημα» που προηγούνται χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν τον ρόλο των νομοθετών στην ηθική διαπαιδαγώγηση των πολιτών μέσω της διαδικασίας του εθίζειν.
Στη συνέχεια ο Αριστοτέλης με το επίρρημα «Ἔτι» εισάγει ένα νέο επιχείρημα στο οποίο κεντρική θέση έχει το αντιθετικό ζεύγος «γίνεται» και «φθείρεται» που το πλαισιώνουν οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί «ἐκ τῶν αὐτῶν» και «διὰ τῶν αὐτῶν». Οι έννοιες «γίγνεται» «φθείρεται» αποτελούν θεμελιώδες αντιθετικό ζεύγος ήδη από τις απαρχές της φιλοσοφικής σκέψης (και ένα έργο του Αριστοτέλη έχει τον τίτλο ‘’Περί γενέσεως και φθοράς’’). Εκτός των άλλων βρίσκονται και σε χρόνο Ενεστώτα για να δηλωθεί η διάρκεια της επανάληψης κατά την διαδικασία απόκτησης της αρετής. Ο τρόπος για να αποκτηθεί μία αρετή ή για να απομακρυνθεί κάποιος από την απόκτηση της είναι ο εθισμός, η επαναλαμβανόμενη άσκηση. Εκείνο που θα εξασφαλίσει στον άνθρωπο τις αρετές ή τις αντίθετες τους ιδιότητες είναι η ποιότητα της άσκησης, η ποιότητα του εθισμού. Γι’ αυτό θεωρεί ότι για τους ίδιους λόγους και με τα ίδια μέσα κάθε αρετή είτε γίνεται είτε φθείρεται.
Ο Αριστοτέλης επιλέγει επιπλέον να χρησιμοποιήσει μέσα στο κείμενό του αρκετές αντιθέσεις όπως «πολιτεία ἀγαθὴ- πολιτείας φαύλης», «γίνεται- φθείρεται», «ἀγαθοὶ- κακοὶ», «ἐκ μὲν γὰρ τοῦ εὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθοὶ οἰκοδόμοι ἔσονται -ἐκ δὲ τοῦ κακῶς κακοί» για να τονίσει τη σημασία της ηθικής πράξης στην απόκτηση της ηθικής αρετής τόσο στην προσωπική όσο και στην πολιτική ζωή. Οι χωρίς ηθικούς κανόνες συμπεριφορές και πράξεις απομακρύνουν τον άνθρωπο από αυτή.
Τα παραδείγματα τόσο των νομοθετών με το έργο τους μέσα στην πόλη όσο και αυτά των κιθαριστών και των οικοδόμων (κιθαρισταί, οἰκοδόμοι) αφήνουν να φανεί η σημασία της άσκησης για την απόκτηση των αρετών και των τεχνών. Με την χρήση ακόμα της αναλογίας «ὁμοίως δὲ», «ἀνάλογον δέ» ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην ομοιότητα ως προς τον τρόπο απόκτησής τους που δεν είναι άλλος από την επαναλαμβανόμενη πράξη.
Β2. Λογικά συνάγεται το συμπέρασμα ότι η αρετή ενδεχομένως στοχεύει στη μεσότητα. Το συμπέρασμα εκφέρεται με δυνητική ευκτική, δηλαδή με δυνητική έκφραση, απόλυτα σύμφωνη με τον υποθετικό τρόπο σκέψης και εκφοράς του λόγου που προηγήθηκε.
Για να αποδείξει, λοιπόν, ο Αριστοτέλης ότι η αρετή έχει ως στόχο της το μέσον, διατυπώνει τον εξής υποθετικό συλλογισμό:
1η προκείμενη: αν η τέχνη στοχεύει στο μέσον («Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη … ἄγουσα τὰ ἔργα») και
2η προκείμενη: αν η αρετή είναι ακριβέστερη και ανώτερη από την τέχνη («ἡ δ’ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν»)
Συμπέρασμα: η αρετή έχει ως στόχο της το μέσον («τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική»).
Καλό είναι να επισημανθεί εδώ ότι η χρήση υποθετικού συλλογισμού, ο οποίος βασίζεται σε προκείμενες από τις οποίες η μία τουλάχιστον είναι υποθετική πρόταση, προσιδιάζει στο ύφος του επιστημονικού λόγου, γιατί υποδηλώνει μετριοπάθεια, διαλλακτικότητα και έλλειψη δογματισμού. Άλλωστε, μέσα στο πλαίσιο της επιστημονικής έρευνας εντάσσεται και η διατύπωση υποθέσεων, οι οποίες αργότερα επαληθεύονται ή διαψεύδονται. Τη μετριοπάθεια και τη διαλλακτικότητα υποδηλώνει και η χρήση της δυνητικής ευκτικής στο χωρίο «τοῦ μέσου ἂνεἴη στοχαστική», η οποία δηλώνει αυτό που είναι δυνατό να γίνει στο παρόν και το μέλλον, δηλαδή το πιθανό και ενδεχόμενο. Η αρχική αυτή υπόθεση θα πάρει τη μορφή συμπεράσματος διατυπωμένου σε οριστική έγκλιση στην αμέσως επόμενη ενότητα. Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι ο Αριστοτέλης συνέγραψε τα Ηθικά Νικομάχεια (όπως πληροφορούμαστε και από την εισαγωγή του σχολικού εγχειριδίου) σε ώριμη πια ηλικία, την οποία χαρακτήριζε η ηρεμία, η νηφαλιότητα, η ώριμη σκέψη και η έλλειψη δογματισμού.
Β3. α. Λάθος β. Λάθος γ. Λάθος δ. Σωστό ε. Σωστό
Β4. θέμα = νομοθέται
συνήθεια = ἐθίζοντες
ψυχοφθόρος = φθείρεται
ανούσιος = ἒσονται
ανεκτός = εἶχεν
αβλεψία = βλέπουσα
ασωτία = σῳζούσης
άρρητος = λέγομεν
αφαίρεση = ἀφελεῖν
βολίδα = ὑπερβολή
Β5. Είναι φανερό πως και ο Πρωταγόρας και ο Αριστοτέλης αναφέρονται στην διδασκαλία της ηθικής αρετής. Ωστόσο, υπάρχει μια ουσιώδης διαφορά στις αντιλήψεις τους. Ο σοφιστής Πρωταγόρας θεωρεί πως ο ρόλος του δασκάλου είναι καίριος και πρωταρχικός για την απόκτηση της ηθικής αρετής ενώ ο Αριστοτέλης διατείνεται πως για την κατάκτηση της ηθικής αρετής το βάρος πέφτει στον μαθητή κι όχι στον δάσκαλο, όπως συμβαίνει με τις διανοητικές αρετές, αν και ο δάσκαλος βοηθά στον σωστό εθισμό. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, οι ηθικές αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως, αλλά τις αποκτούμε μέσω της άσκησης και του εθισμού σε ηθικές πράξεις. Το βάρος πέφτει στην προαίρεση του μαθητή, στην βούλησή του να εθιστεί στις σωστές ενέργειες. Ωστόσο, είναι σημαντικός και ο ρόλος του δασκάλου ώστε να δείξει στον μαθητή τον σωστό δρόμο. Αυτό φαίνεται και από το διδαγμένο κείμενο με το παράδειγμα των νομοθετών οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν τους πολίτες να αποκτήσουν την ηθική αρετή με τον εθισμό και μάλιστα όχι με οποιοδήποτε εθισμό αλλά με τον εθισμό στις σωστές ενέργειες. Ο ρόλος του νομοθέτη ταυτίζεται με τον ρόλο του δασκάλου. Ο νομοθέτης όπως και ο δάσκαλος θα δώσει τον προσανατολισμό του ορθού εθισμού της ηθικής αρετής. Από την άλλη, ο Πρωταγόρας ως σοφιστής δίνει έμφαση στον ρόλο του δασκάλου και μέσα από το κείμενο του αναδεικνύεται η αποκλειστική ευθύνη του για την διδασκαλία της αρετής στα παιδιά. Ισχυρίζεται ότι οι άριστοι πολιτικοί άνδρες μπορούν να διδάξουν την πολιτική αρετή στα παιδιά τους. Αυτό αποδεικνύεται μ’ έναν συλλογισμό «ἐκ τοῦ ἐλάσσονος πρὸς τὸ μεῖζον» : είναι αδύνατον και παράλογο οι πολιτικοί άνδρες να διδάσκουν στα παιδιά τους άλλα πράγματα, που δεν είναι τόσο σημαντικά, και να μη τους διδάσκουν την πολιτική αρετή, η έλλειψη της οποίας επιφέρει βαρύτατες ποινές (εξορία, δήμευση περιουσιών) ή ακόμα και τον θάνατο. Αυτοί, λοιπόν, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Πρωταγόρα, πρέπει να οδηγούνται στην αρετή με τη διδασκαλία και, αν δεν επέλθει βελτίωση, να τιμωρούνται, να εκδιώκονται από την πόλη ή ακόμα και να θανατώνονται. Γενικότερα, ο Πρωταγόρας φαίνεται περισσότερο απόλυτος στις απόψεις του σε σχέση με τον Αριστοτέλη.
Γ1. Εάν κάποιος με ρωτήσει: Αλήθεια, αν κανείς βλάπτει την πόλη, υποστηρίζει ότι πρέπει ακόμα και με αυτόν να κάνουμε ειρήνη; Δεν θα το έλεγα· αλλά περισσότερο υποστηρίζω ότι πολύ πιο γρήγορα θα τιμωρούσαμε αυτούς αν δεν αδικούσαμε κανέναν · διότι δεν θα είχαν κανένα σύμμαχο.
Γ2. Ο Ξενοφών στο απόσπασα αυτό από το λόγο του «Πόροι ἢ περί προσόδων» υποστηρίζει πως σε περίοδο ειρήνης από οικονομική άποψη η πόλη ανθούσε. Πιο συγκεκριμένα, εισέρρεαν στη πόλη περισσότερα χρήματα («ἐν εἰρήνῃ μὲν πάνυ πολλὰ χρήματα εἰς τὴν πόλιν ἀνενεχθέντα ») Μάλιστα, όταν έγινε ειρήνη στη θάλασσα τα έσοδα αυξήθηκαν και μπορούσαν πια οι πολίτες να τα αξιοποιήσουν όπως ήθελαν («ἐπεὶ δὲ εἰρήνη κατὰ θάλατταν γεγένηται, ηὐξημένας τε τὰς προσόδους, καὶ ταύταις ἐξὸν τοῖς πολίταις χρῆσθαι ὅ τι βούλονται»). Αντίθετα, σε περίοδο πολέμου τα χρηματικά αποθέματα της πόλης κατασπαταλήθηκαν σε κάθε είδους έξοδα («ἐν πολέμῳ δὲ πάντα ταῦτα καταδαπανηθέντα·»)
(«διὰ μὲν τὸν πόλεμον καὶ τῶν προσόδων πολλὰς ἐκλιπούσας καὶ τὰς εἰσελθούσας εἰς παντοδαπὰ [πολλὰ] καταδαπανηθείσας»)
Γ3.α ἐκλιπούσας: ἐξέλειπες
εἰσελθούσας: εἰσῄεις/εἰσῄεισθα(εἰσήρχου)
καταδαπανηθείσας: κατεδαπανῶ
β. μᾶλλον :θετικός βαθμός: μάλα υπερθετικός βαθμός: μάλιστα
θᾶττον: θετικός βαθμός: ταχέως υπερθετικός βαθμός: τάχιστα
γ. τις: τισί
προσόδους: πρόσοδοι
πολίταις: πολίτου
Γ4. α. ἢ εἰρήνην: β’ όρος σύγκρισης από το «κερδαλεώτερον».
ταῦτα: υποκείμενο στο ρήμα «κριθείη», αττική σύνταξη.
τῶν προσόδων: ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική διαιρετική στο «πολλάς».
ἂγειν: τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα «χρή».
β. ἀνεχθέντα: κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από το ρήμα «εὑρήσει» (αναφέρεται στο αντικείμενο “χρήματα του” ρήματος εὑρήσει).
γ. Ευθύς λόγος: Πολύ θᾶττον ἄν τιμωροίμεθα αὐτούς, εἰ μηδένα ὑπάρχοιμεν ἀδικοῦντες
Μετατροπή στο μη πραγματικό: Πολύ θᾶττον ἄν ἐτιμωρούμεθα αὐτούς, εἰ μηδένα ὑπήρχομεν ἀδικοῦντες
Επιμέλεια: Μαυρακάκης Μανώλης, Ξημεράκη Κατερίνα
Ρολάκη Μαρία, Ρούπα Μαρία
