Ευρωπαϊκό απολυτήριο – Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία: Σεξουαλική παρενόχληση και ισότητα των φύλων (Κριτήριο αξιολόγησης)

Α. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑ)

 

Κώστας Ταχτσής (1927-1988). Γεννήθηκε στην Αθήνα. Φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Για ένα μακρό χρονικό διάστημα έζησε στο εξωτερικό (Γερμανία, Αυστραλία, Αφρική).

 

Τα ρέστα, Κώστας Ταχτσής, Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄Λυκείου, σελίδες 293-297.

 

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το διήγημα του Κώστα Ταχτσή «Τα ρέστα». Σε αυτό ο αφηγητής αναπολεί τη σχέση του με τη μητέρα του.

 

 

 

 

 

5

 

 

 

 

10

 

 

 

 

15

 

 

 

 

20

 

 

 

 

25

 

 

 

 

30

 

 

 

 

35

 

 

 

 

 

 

40

 

 

 

 

– « Έφτυσα! Αλίμονό σου αν χαζέψεις πάλι στο δρόμο!»

Δεν έφτυνε ποτέ στ’ αλήθεια, μόνο με λόγια, μα το νόημα της απειλής ήταν καθαρό: Έπρεπε νάχεις γυρίσει πίσω πριν στεγνώσει το σάλιο.

 Το πόσο γρήγορα στεγνώνει το σάλιο το καθόριζε εκείνη σύμφωνα με τις περιστάσεις, σύμφωνα με το κέφι της. Καμιά φορά στέγνωνε ώσπου να πεις κρεμύδι, σαν πουλί πήγαινες και σαν πουλί γύριζες, μα το σάλιο είχε στεγνώσει κιόλας, κι εκείνη σε περίμενε στην πόρτα με το λουρί στο χέρι.

 Άλλοτε, γύριζες απ’ το θέλημα που σ’ είχε στείλει να της κάνεις και, στ’ αντίκρισμα του σπιτιού απ’ τη γωνιά του δρόμου, σ’ έπιανε τρεμούλα, κάτι έσπαγε μέσα σου, λυνόντουσαν τα γόνατά σου, αντί να πάν’ μπροστά, τα πόδια σου πήγαιναν πλάγια, πίσω, μπροστά, πλάγια, πίσω… Αναρωτιόσουνα γεμάτος αγανάκτηση με τον εαυτό σου τι σ’ είχε κάνει να ξεχαστείς τόσο πολύ, ποιος ζερζεβούλης σ’ είχε βάλει να σταθείς και να χαζέψεις τα παιδιά πούσερναν την κάργια απ’ το ποδάρι, αν άξιζε τον κόπο να φας τόσο ξύλο για μια διασκέδαση πούχε τύχει στο δρόμο σου, στην οποία δεν είχες λάβει καν μέρος, και που, το χειρότερο απ’ όλα, ανήκε κιόλας στο παρελθόν, ενώ η ώρα της Κρίσεως, η στιγμή της πληρωμής του λογαριασμού πλησίαζε αμείλικτα με κάθε βήμα πούκανες προς την πόρτα.

 Κι όμως, συχνά οι φόβοι σου ήταν αδικαιολόγητοι. {…} Μα ήταν άλλες μέρες, όλες χειμωνιάτικες, όλες γεμάτες σύννεφα, που είχε τα μπουρίνια της, που κάπνιζε συνεχώς σα φουγάρο, κι έτρωγε τα νύχια της, και τέτοιες μέρες, όχι μόνο δεν έπρεπε να χαζέψεις στο δρόμο, μα ούτε στο σπίτι να παίξεις με τα χρυσά απ’ τα τσιγάρα, ούτε να μιλήσεις. Γιατί σούλεγε: – «Πρόσεξε καλά, μη βγάλεις άχνα σήμερ’ απ’ το στόμα σου, γιατί θα σε σκίσω σα σαρδέλα!» Τέτοιες μέρες το καλύτερο ήταν να μη σε στείλει έξω για θέλημα, γιατί ήξερες πως, όσο γρήγορα κι αν γύριζες πίσω, το σάλιο είχε κιόλας στεγνώσει, κι αν δεν είχε στεγνώσει το σάλιο, είχες ξεχάσει να πάρεις αλάτι, «Τι άλλο σούπε η μαμά σου να πάρεις;» σούλεγ’ ο μπακάλης, μα όσο κι αν βασάνιζες το μυαλό σου, ήταν αδύνατο να θυμηθείς, ή χάζευες στο δρόμο, ξεχνούσες εντελώς πως σήμερα είχε τα μπουρίνια της και στεκόσουνα και χάζευες τα παιδιά πούδιναν μια δεκάρα κι έβλεπαν το Πανόραμα, ή σ’ έβλεπαν να κρατάς κάτι σφιχτά μέσα στη φούχτα σου, και σούλεγαν: – « Έλα να παλέψουμε και θα σ’ αφήσω να με νικήσεις», και σούκλεβαν τα ρέστα χωρίς να πάρεις είδηση, κι εκείνη, αντί να βγει να δείρει τα παιδιά, έδερν’ εσένα. – « Ήμαρτον μανούλα μου», φώναζες μέσα απ’ τους λυγμούς σου, «ήμαρτον, δεν θα το ξανακάνω!», και προσπαθούσες να κρυφτείς πίσω απ’ τη φούστα της, μα όσο της ξέφευγες, κι όσο περισσότερο έκλαιγες, τόσο περισσότερο σκύλιαζε, δεν της άρεσε να κλαις, ούτε να παρακαλάς, εννοούσε να δέχεσαι την τιμωρία σαν άντρας. – « Ή θα γίνεις άντρας και θα μάθεις να μην κλαις», σούλεγε αφρίζοντας και χτυπώντας όπου έβρισκε, «ή θα σε σκοτώσω από τώρα μια και καλή, να σε κλάψω και να σε ξεχάσω, άναντρους σαν τον προκομμένο τον πατέρα σου δεν χρειάζεται άλλους η κοινωνία – πες μου, θα γίνεις άντρας; Πες: «Θα γίνω άντρας!» Πες το γιατί δε θα βγεις ζωντανός απ’ τα χέρια μου, σήμερα θάν’ το τέλος σου!» Κι έλεγες: – «Ναι μανούλα μου, θα γίνω». – «Και δε θα ξαναχαζέψω στο δρόμο». – «Και δε θα ξαναχαζέψω!» – «Ούτε θα με πιάνουν κορόιδο οι αλήτες να μου κλέβουν τα ρέστα μου!» – « Όχι μανούλα μου, όχι!…» […]

 Αχ, βρε μάνα! Έχουν περάσει – πόσα; Τριάντα χρόνια από τότε, κι ακόμα δεν έμαθα το μάθημά μου. Ακόμα δεν έγινα άντρας. Ακόμα χαζεύω στο δρόμο κοιτάζοντας τα παιδιά, ακόμα μου κλέβουν οι

 αλήτες τα ρέστα. Κι αυτό είναι η μεγαλύτερη τιμωρία σου. Και δική μου τιμωρία – που δεν κατάλαβα, όσο ήταν ακόμα καιρός, τι υπέφερες τότε, και θέλησα να σ’ εκδικηθώ. Μα που να πάρει ο διάβολος, έπρεπε να τα βάζεις μαζί μου για να ξεσπάς; Δε μπορούσες δηλαδή να κάνεις τα στραβά μάτια όταν αργούσα δέκα λεπτά ή όταν ξεχνούσα ν’ αγοράσω τ’ αλάτι; Κι αν θυμάμαι καλά, τα ρέστα που μούχαν κλέψει τα παιδιά του απάνω δρόμου ήταν, στο θεό σου βρε μάνα, ή έξη ή εφτά δεκάρες!

(Λέξεις 694)

 

 

Ερωτήσεις:

 

1α.  Να χαρακτηρίσετε τους δύο ήρωες του διηγήματος, τον γιο και τη μητέρα, με αναφορές στο κείμενο.                                       

                                                                                                              (Μονάδες 20)   

1.β. « Αχ, βρε μάνα! Έχουν περάσει – πόσα; Τριάντα χρόνια από τότε, κι ακόμα δεν έμαθα το μάθημά μου. Ακόμα δεν έγινα άντρας» (στίχοι 38-39). Να ερμηνεύσετε το συγκεκριμένο χωρίο. Πώς το καταλαβαίνετε εσείς; Τι σημαίνει “άντρας” και τι “γυναίκα”; Έχει αλλάξει η εικόνα που έχουμε σήμερα για τα φύλα σε σχέση με την εποχή του διηγήματος;

                                                                                                            (Μονάδες 30)

 

3/5

 

Β. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Η Ντία Αναγνώστου είναι πίκουρη καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και επιστημονική συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.

 

Σεξουαλική παρενόχληση και ισότητα των φύλων, Ντία Αναγνώστου, εφημερίδα το Βήμα, 22/10/17

 

 

 

 

5

 

 

 

 

10

 

 

 

 

15

 

 

 

 

20

 

 

 

 

25

 

 

 

 

30

 

 

 

 

35

 

 

 

 

   Στον απόηχο των αποκαλύψεων του σκανδάλου σεξουαλικής παρενόχλησης με πρωταγωνιστή των μεγαλοπαραγωγό ταινιών του Χόλιγουντ Γουάινστιν, ανακύπτει μια σειρά ερωτημάτων. Πώς είναι δυνατόν επί τρεις δεκαετίες να μην γνώριζε κανείς ότι σε επαγγελματικές συναντήσεις με τον ισχυρό παράγοντα του Χόλιγουντ πολλές γυναίκες είχαν έρθει αντιμέτωπες με τις σεξουαλικές προτροπές και τους υπαινιγμούς του; Για να τις αναγκάσει να ενδώσουν ο Γουάινστιν άφηνε να υπονοηθεί ότι θα μπορούσε να επηρεάσει ευνοϊκά ή αρνητικά την καριέρα των γυναικών αυτών, ως επί το πλείστον νεοεισερχόμενων στην αμερικανική βιομηχανία του θεάματος. Πώς για τόσα χρόνια ούτε έστω κι ένα από τα θύματα, αλλά και τόσοι άλλοι που προφανώς γνώριζαν αλλά σιωπούσαν, δεν βγήκε ανοιχτά να καταγγείλει αυτή την απαράδεκτη και βαθιά προσβλητική συμπεριφορά του Γουάινστιν;

  Παρότι η σχεδόν καθολική δημόσια κατακραυγή αποτελεί έστω και καθυστερημένα μια δικαίωση, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η υπόθεση αυτή δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. Η σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας είναι ένα φαινόμενο πολύ διαδεδομένο, όπως δείχνουν οι έρευνες. Μπορεί να πάρει διάφορες μορφές – σωματική, λεκτική ψυχολογική αλλά και οπτική -, ενώ συνέχειά της είναι ο βιασμός. Προέρχεται από άτομα που βρίσκονται σε ιεραρχικά ανώτερη επαγγελματική βαθμίδα, τα οποία προτρέπουν ή εξαναγκάζουν (άμεσα ή έμμεσα) τις υφιστάμενες τους να υπομείνουν σωματική παρενόχληση που μπορεί να φτάσει ακόμη και σε σεξουαλική επαφή. Ανάλογη παρενόχληση μπορεί βεβαίως να γίνεται και από γυναίκα προς άντρα. Κατά κανόνα όμως προέρχεται από άντρες και στοχεύει σε νεότερες γυναίκες με υψηλό μορφωτικό και επαγγελματικό επίπεδο.

  Η σεξουαλική παρενόχληση δημιουργεί ένα κλίμα εκφοβισμού, εχθρότητας και προσβολής στον εργασιακό χώρο. Αποτελεί αποτέλεσμα μιας αντίληψης ότι οι γυναίκες είναι εξ ορισμού διαθέσιμες, ή ακόμη και υποχρεωμένες, να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες και τις ορμές “ισχυρών” ανδρών. Το έτος 2002 η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε τη σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας ως μια μορφή διάκρισης με βάση το φύλο και υποχρέωσε τα κράτη – μέλη να θεσπίσουν ένα νομικό πλαίσιο για την απαγόρευση και την αντιμετώπισή της.

  Παρά τη θέσπιση νόμων που απαγορεύουν τη σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, το φαινόμενο εξακολουθεί να είναι διαδεδομένο. Η γυναίκα που έρχεται αντιμέτωπη με τις σεξουαλικές προτροπές ή τα σεξουαλική υπονοούμενα του προϊστάμενου της συχνά βιώνει ταυτόχρονα αισθήματα αγανάκτησης, προσβολής και ντροπής. Αυτά τα συναισθήματα προκαλούν αναστάτωση και ανησυχία και συχνά αποτρέπουν το άτομο – θύμα από το να προβεί σε καταγγελία. Έτσι επιλέγει τη σιωπή, συχνά λόγω και αδυναμίας να συγκεντρώσει αποδεικτικά στοιχεία.

 Παρά την καθιέρωση της νομικής ισότητας των φύλων, οι παραδοσιακές αντιλήψεις για τη “φύση” και τον ρόλο της γυναίκας εξακολουθούν να είναι βαθιά ριζωμένες στην κοινωνία. Παραδόξως, οι αντιλήψεις αυτές επιβιώνουν παρά τη χειραφέτηση πολλών εργαζομένων γυναικών. Αυτή η αμφιθυμία είναι το υπέδαφος πάνω στο οποίο εξακολουθούν να επιβιώνουν οι πατριαρχικές δομές στις σύγχρονες κοινωνίες. Ο μόνος τρόπος για να την καταπολεμήσουμε είναι να μιλήσουμε ανοιχτά για τη σεξουαλική παρενόχληση και να υποστηρίξουμε ενεργά προσπάθειες για να αναγνωριστεί από όλους ο βαθιά προσβλητικός για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια χαρακτήρας της συμπεριφοράς.

(Λέξεις 482)

 

Ερωτήσεις:

 

2.α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 120 λέξεις περίπου.

(Μονάδες 10)

2.β.  Το σχολείο σας διοργανώνει μια εκδήλωση με θέμα τον εκφοβισμό (bullying) και καλείστε να κάνετε μια εισήγηση για το θέμα. Στην ομιλία σας (450 λέξεις) να αναφερθείτε στα αίτια του φαινομένου, τις συνέπειές του και στη συνέχεια να προτείνετε τρόπους για την αντιμετώπισή του.

(Μονάδες 40)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.