Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β´ Γυμνασίου: 4η Ενότητα (Οι Σεληνίτες)
A. Κείμενο
Ο Λουκιανός (γενν. περ. 120 μ.Χ.), όπως γνωρίζετε από την Α΄ Γυμνασίου, στο έργο του Ἀληθὴς Ἱστορία (ή Ἀληθῆ Διηγήματα) περιγράφει ένα φανταστικό ταξίδι στη Σελήνη. Στο απόσπασμα που θα μελετήσετε περιγράφει με γλαφυρό και απολαυστικό τρόπο τους φανταστικούς κατοίκους της Σελήνης, τους «Σεληνίτες», τους οποίους γνώρισε, αφού το πλοίο με το οποίο υποτίθεται ότι ταξίδευε παρασύρθηκε από τυφώνα και «αεροδρόμησε» για επτά μέρες…
Καλὸς δὲ παρὰ Σεληνίταις νομίζεται, ἤν πού τις φαλακρὸς ᾖ. Καὶ μὴν καὶ γένεια φύουσιν μικρὸν ὑπὲρ τὰ γόνατα. Καὶ ὄνυχας ἐν τοῖς ποσὶν οὐκ ἔχουσιν, ἀλλὰ πάντες εἰσὶν μονοδάκτυλοι. Καὶ ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ γυμνάζωνται, γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν, ὥστε καὶ τυροὺς ἀπ’ αὐτοῦ πήγνυνται. Τοὺς δὲ ὀφθαλμοὺς περιαιρετοὺς ἔχουσι καὶ πολλοὶ τοὺς σφετέρους ἀπολέσαντες παρ’ ἄλλων χρησάμενοι ὁρῶσιν. Τινὲς δὲ καὶ πολλοὺς ἀποθέτους ἔχουσιν, οἱ πλούσιοι. Κάτοπτρον δὲ μέγιστον κεῖται ὑπὲρ φρέατος οὐ πάνυ βαθέος. Ἂν μὲν οὖν εἰς τὸ φρέαρ καταβῇ τις, ἀκούει πάντων τῶν ἐν τῇ γῇ λεγομένων, ἐὰν δὲ εἰς τὸ κάτοπτρον ἀποβλέψῃ, πάσας μὲν πόλεις, πάντα δὲ ἔθνη ὁρᾷ. Τότε καὶ τοὺς οἰκείους ἐγὼ ἐθεασάμην καὶ πᾶσαν τὴν πατρίδα, εἰ δὲ κἀκεῖνοι ἐμὲ ἑώρων, οὐκέτι ἔχω εἰπεῖν. Ὅστις δὲ ταῦτα μὴ πιστεύει οὕτως ἔχειν, ἄν ποτε καὶ αὐτὸς ἐκεῖσε ἀφίκηται, εἴσεται ὡς ἀληθῆ λέγω.
Λουκιανός, Ἀληθὴς Ἱστορία 1.23-26 (διασκευή)
Μετάφραση
Όμορφος κατά τη γνώμη των Σεληνιτών θεωρείται, αυτός που είναι φαλακρός. Και μάλιστα και γένια αφήνουν να φυτρώσουν λίγο πάνω από τα γόνατα. Και νύχια στα πόδια δεν έχουν, αλλά όλοι είναι μονοδάκτυλοι. Και όταν κοπιάζουν ή γυμνάζονται, ιδρώνουν παράγοντας γάλα σε όλο τους το σώμα, ώστε και τυριά πήζουν από αυτό. Έχουν μάτια πρόσθετα και πολλοί αν τα χάσουν χρησιμοποιώντας αυτά που παίρνουν από άλλους βλέπουν. Μερικοί μάλιστα, οι πλούσιοι, έχουν και πολλά αποθηκευμένα για ώρα ανάγκης. Και ένας πολύ μεγάλος καθρέφτης βρίσκεται πάνω από ένα πηγάδι όχι πολύ βαθύ. Αν όμως κάποιος κατέβει στο πηγάδι ακούει όλα όσα λέγονται στη γη, αν πάλι κοιτάξει προσεκτικά τον καθρέφτη, βλέπει όλες τις πόλεις και τα έθνη. Τότε εγώ είδα και τους συγγενείς μου και όλη μου την πατρίδα, εάν όμως και εκείνοι με έβλεπαν, δεν μπορώ καθόλου να το πω. Όποιος όμως δεν πιστεύει ότι αυτά έτσι έχουν, αν κάποτε και ο ίδιος φτάσει εκεί, θα μάθει ότι λέω την αλήθεια.
Ερωτήσεις
- Ποια εξωτερικά χαρακτηριστικά των Σεληνιτών σάς εντυπωσίασαν περισσότερο;
Παράξενο και εντυπωσιακό ακούγεται το ότι οι Σεληνίτες δεν έχουν νύχια και έχουν μόνο ένα δάχτυλο σε κάθε πόδι. Είναι κάτι που δεν ταιριάζει με την ανθρώπινη εμφάνιση και γι’ αυτό δεν το έχουμε συνηθίσει. Ακόμη πιο περίεργο είναι τα πρόσθετα μάτια, τα οποία μπορούν να αφαιρεθούν και να μπουν πάλι στη θέση τους. Μπορούν ακόμη οι Σεληνίτες να έχουν μερικά ζεύγη ματιών αποθηκευμένα, για να τα χρησιμοποιήσουν όποτε χρειαστούν. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας και αποτελούν εντυπωσιακές και πρωτότυπες ιδέες.
2. Πώς λειτουργεί το κάτοπτρον και ποια δυνατότητα δίνει στους Σεληνίτες;
Εάν κοιτάξει κάποιος προσεκτικά στο κάτοπτρο (καθρέφτη), που βρίσκεται πάνω από το πηγάδι, μπορεί να δει όλες τις πόλεις και όλες τις χώρες. Μπορεί να παρατηρήσει τους ανθρώπους στη γη, χωρίς να τον βλέπουν εκείνοι. Έτσι οι Σεληνίτες μπορούν να παρακολουθούν τους ανθρώπους και να γνωρίζουν τις ενέργειες τους και τον τρόπο ζωής τους.
3. Σε ποιο βαθμό ανταποκρίνεται στον τίτλο Ἀληθής Ἱστορία το απόσπασμα που διαβάσατε; Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ονόμασε έτσι το έργο του ο Λουκιανός; Πώς ερμηνεύετε την τελευταία περίοδο του κειμένου;
Ο τίτλος ᾿Αληθὴς ῾Ιστορία είναι ειρωνικός (βλ. τα Συμπληρωματικά σχόλια). Η τελευταία περίοδος του κειμένου δείχνει ακριβώς ότι κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει αυτά που περιγράφει ο Λουκιανός, να τα επιβεβαιώσει ή να αποδείξει ότι δεν είναι αλήθεια, αφού κανείς δεν πρόκειται να πάει εκεί. Ωστόσο, αυτή η σκέψη έχει διατυπωθεί υποθετικά με τη διαβεβαίωση ότι, αν κάποτε κάποιος φτάσει στη Σελήνη, θα διαπιστώσει ότι η περιγραφή είναι αληθινή. Αυτό αφήνει ανοιχτή μια χαραμάδα που στις μέρες μας έγινε πραγματικότητα, αφού ο άνθρωπος ταξίδεψε πραγματικά στη Σελήνη.
Απαντήσεις στις ασκήσεις
3. καλόγουστος, καλογυμνασμένος, καλόκαρδος, καλοντυμένος, καλοζωισμένος.
4. Συνώνυμα: καλλιεπής, καλλιεργώ, καλλιτεχνία, καλλωπίζω // Αντώνυμα: καλοπιάνω, καλλίφωνος, καλορίζικος, καλοσυνάτος.
B2. Απαντήσεις στις ασκήσεις
2. πικρόχολος, λεπτολόγος, Λευκοθέα, μεγαλοπρεπής, δωδεκάμηνος.
3. βαρύ-τονος, εὐθυ-τενής, βαρύ-γδουπος, εὐθύ-γραμμος, ὀξύ-θυμος.
Γ. Απαντήσεις στις ασκήσεις
2. βαθέος πελάγους, θρασεῖ ἀνδρί, ὀξὺν ἦχον, βαρέα πένθη, βραδειῶν ὁδῶν, τραχείας χώρας.
3. α-1, β-2, γ-1, δ-3, ε-4, στ-5.
6. πιστεύσῃ, βλάψωμεν, ἱκετεύσωσιν, ἑρμηνεύσῃς, κελεύσωμεν, θεραπεύσητε.
7. α. ἐρίζωμεν, β. φονεύσωμεν, γ. λύσητε, δ. παραβαίνῃ, ε. ἀποβλέψῃ, στ. μέλλῃς.
Λεξιλογικές & Ετυμολογικές Ασκήσεις
