Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 1 -Η αντίληψη για τη φιλοσοφία: Η φιλοσοφία και η διαμόρφωση του ανθρώπου(Κριτήριο αξιολόγησης)

Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 1 -Η αντίληψη για τη φιλοσοφία: Η φιλοσοφία και η διαμόρφωση του ανθρώπου(Κριτήριο αξιολόγησης)

1η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Κείμενο αναφοράς Αριστοτέλης, Μετά τά φυσικά, Α2, 981bl2-28

Διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν οἱ ἄνθρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο φιλοσοφεῖν, ἐξ  ἀρχῆς μὲν τὰ πρόχειρα τῶν ἀτόπων θαυμάσαντες, εἶτα κατὰ μικρὸν οὕτω προϊόντες καὶ περὶ τῶν μειζόνων διαπορήσαντες, οἷον  περί τε τῶν τῆς σελήνης παθημάτων καὶ τῶν περὶ τὸν ἥλιον καὶ τὰ ἄστρα καὶ περὶ τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως.

Ὁ δ’ ἀπορῶν καὶ  θαυμάζων οἴεται ἀγνοεῖν (διὸ καὶ ὁ φιλόμυθος φιλόσοφός πώς ἐστιν·  ὁ γὰρ μῦθος σύγκειται ἐκ θαυμασίων)· ὥστ’ εἴπερ διὰ τὸ φεύγειν τὴν ἄγνοιαν ἐφιλοσόφησαν, φανερὸν ὅτι διὰ τὸ εἰδέναι τὸ ἐπίστασθαι ἐδίωκον καὶ οὐ χρήσεώς τινος ἕνεκεν.

Μαρτυρεῖ δὲ αὐτὸ τὸ συμβεβηκός· σχεδὸν γὰρ πάντων ὑπαρχόντων τῶν ἀναγκαίων καὶ τῶν πρὸς ῥᾳστώνην καὶ διαγωγὴν ἡ  τοιαύτη φρόνησις ἤρξατο ζητεῖσθαι. Δῆλον οὖν ὡς δι’ οὐδεμίαν αὐτὴν ζητοῦμεν χρείαν ἑτέραν, ἀλλ’ ὥσπερ ἄνθρωπος, φαμέν, ἐλεύθερος ὁ αὑτοῦ ἕνεκα καὶ μὴ ἄλλου ὤν, οὕτω καὶ αὐτὴν ὡς μόνην οὖσαν ἐλευθέραν τῶν ἐπιστημῶν· μόνη γὰρ αὕτη αὑτῆς ἕνεκέν ἐστιν.

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1.α)Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη “Σωστό”, αν είναι σωστή, ή τη λέξη “Λάθος”, αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο και για κάθε μία από τις παραπάνω απαντήσεις να γράψετε στο τετράδιό σας το κομμάτι του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνει.

1. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, γενεσιουργό αίτιο ενασχόλησης του ανθρώπου με τη φιλοσοφία ήταν η επιθυμία εξόδου του από την άγνοια.

2. Είναι αρκετό να αποκτά ο άνθρωπος τη γνώση χωρίς να απαιτείται η ορθή εφαρμογή της.

3. Τα φαινόμενα της σελήνης και του ήλιου ανήκουν στα παράξενα της καθημερινής ζωής και αυτά πρώτα προβλημάτισαν τους ανθρώπους.

4. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη δεν υπάρχουν κοινά σημεία ανάμεσα στον μύθο και την φιλοσοφία.

(Μονάδες 8)

β) «δι’ οὐδεμίαν αὐτὴν ζητοῦμεν χρείαν ἑτέραν»: Σε ποια λέξη του αρχαίου κειμένου αναφέρεται η αντωνυμία αὐτήν, και με ποια έννοια είναι ισοδύναμη νοηματικά η λέξη αυτή

(Μονάδες 2)

2. Πώς συνδέεται το θαυμάζειν με το φιλοσοφεῖν σύμφωνα με το απόσπασμα που σας δόθηκε από το αριστοτελικό έργο «Μετὰ τὰ φυσικά»; Στην απάντησή σας να λάβετε υπόψη και τη σημασία που έχουν τα ρήματα «θαυμάζω» και «φιλοσοφῶ»

(Μονάδες 10)

3. Να εντοπίσετε στο κείμενο μια αναλογία και να την εξηγήσετε.

(Μονάδες 10)

 

4. α) Να βρείτε στο κείμενο αναφοράς λέξεις με ετυμολογική συγγένεια με τις παρακάτω λέξεις: προσιτός, ανιστόρητος, βάθρο, αγενής, κατάκοιτος, προφήτης

(Μονάδες 6)

β) διαγωγὴν, φρόνησις: ποια σημασία έχουν οι λέξεις στο κείμενο του Αριστοτέλη; Να τις χρησιμοποιήσετε  σε μια περίοδο λόγου ώστε να φαίνεται η διαφορετική τους σημασία στα νέα ελληνικά.

(Μονάδες 4)

5. Να επιλέξετε την σωστή απάντηση:

6. Στο Μαντείο των Δελφών ο Απόλλωνας

α. έδωσε χρησμό στον Σωκράτη για τον τρόπο με τον οποίο θα πεθάνει.

β. καταράστηκε τον Σωκράτη.

γ. έδωσε χρησμό στον Σωκράτη σύμφωνα με τον οποίο θα γινόταν πλούσιος έμπορος

δ. έδωσε χρησμό στον Σωκράτη με τον οποίο τον πληροφορούσε ότι ήταν ο σοφότερος άνθρωπος.

2. Ο Σωκράτης ως άνθρωπος ήταν είρωνας,

α. χαρακτηριστικό που τον οδήγησε να έχει μια ακλόνητη πίστη.

β. χαρακτηριστικό που τον έκανε αμετακίνητο στις απόψεις του.

γ. χαρακτηριστικό που τον έκανε να αμφισβητεί, να ερευνά και να αναζητά.

δ. χαρακτηριστικό που τον έκανε να ασχοληθεί με το θέατρο.

3. Ο Σωκράτης σε σύγκριση με τους σοφιστές

α. ήταν πολύ πιο ευγενικός με τους συνομιλητές του.

β. απέφευγε τις αντιπαραθέσεις.

γ. αμφισβητούσε τα πάντα, ενώ εκείνοι όχι.

δ. είχε ένα κοινό: αρνούνταν, όπως και αυτοί, να δεχτεί ως δεδομένες τις παραδεδεγμένες αλήθειες.

4. Τα μέσα που χρησιμοποιούσε ο Σωκράτης στην προσπάθεια αναζήτησης

της αλήθειας ήταν

α. η διαλεκτική και ο διάλογος.

β. η διαλεκτική και η διάλεξη.

γ. η διαλεκτική και ο σχολιασμός ποιητικών κειμένων.

δ. η διαλεκτική και η μαιευτική.

5. Η σωκρατική μαιευτική ήταν

α. η εξαγωγή ενός αληθοφανούς συμπεράσματος από τον Σωκράτη.

β. η κατάρριψη μιας ψευδούς σωκρατικής θέσης.

γ. η χειραγώγηση του συνομιλητή από τον Σωκράτη, ώστε να αποδεχθεί άκριτα όλες τις σωκρατικές θέσεις.

δ. η εξαγωγή της αλήθειας από τον συνομιλητή του Σωκράτη χάρη και στις κατάλληλες ερωτήσεις.

(Μονάδες 10)

6. Να εντοπίσετε ομοιότητες ανάμεσα στο κείμενο αναφοράς του Αριστοτέλη και στο κείμενο του Ντεκάρτ σχετικά με την φιλοσοφική δραστηριότητα.

(Μονάδες 10)

Ο γάλλος φιλόσοφος René Descartes (1596-1650), γνωστός και με το εξελληνισμένο όνομα Καρτέσιος, είναι ένας από τους θεμελιωτές της νεότερης φιλοσοφίας. Σε αυτό το διδακτικό εγχειρίδιο (1644) συνοψίζει τη δική του φιλοσοφία. Ωστόσο, στο παρακάτω απόσπασμα (από την προλογική επιστολή), περιγράφει την έννοια της φιλοσοφίας, αναφέροντας πρώτα απόψεις που παραπέμπουν στην αρχαιότητα και ήταν γνωστές στους τότε σπουδαστές.

Θα ήθελα πρώτα πρώτα να εξηγήσω τι είναι φιλοσοφία, αρχίζοντας από τα πλέον κοινότοπα: ότι η λέξη φιλοσοφία σημαίνει τη μελέτη της σοφίας κι ότι ως σοφία δεν εννοούμε μόνο τη σύνεση σε πρακτικές υποθέσεις, αλλά μια τέλεια γνώση όλων όσα μπορεί να γνωρίσει ο άνθρωπος, τόσο για την καθοδήγηση της ζωής του όσο και για τη διατήρηση της υγείας του και για την επινόηση όλων των τεχνών. Προκειμένου αυτή η γνώση να είναι τέτοιου είδους, είναι αναγκαίο να συνάγεται από τα πρώτα αίτια. για να μελετήσουμε πώς την αποκτάμε, ό,τι δηλαδή για την ακρίβεια ονομάζουμε φιλοσοφείν, πρέπει ν’ αρχίζουμε από την αναζήτηση των πρώτων αιτίων, δηλαδή των αρχών.

ΡΕΝΕ ΝΤΕΚΑΡΤ Αρχές Φιλοσοφίας (μετάφραση Β. Γρηγοροπούλου)

 

 

Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Θουκυδίδου Ἱστορίαι 2.71

Η πολιορκία της Πλαταιάς από τους Πελοποννησίους και τους συμμάχους τους

Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου θέρους οἱ Πελοποννήσιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι ἐς μὲν τὴν Ἀττικὴν οὐκ ἐσέβαλον, ἐστράτευσαν δὲ ἐπὶ Πλάταιαν· ἡγεῖτο δὲ Ἀρχίδαμος ὁ Ζευξιδάμου Λακεδαιμονίων βασιλεύς. καὶ καθίσας τὸν στρατὸν ἔμελλε δῃώσειν τὴν γῆν· οἱ δὲ Πλαταιῆς εὐθὺς πρέσβεις πέμψαντες πρὸς αὐτὸν ἔλεγον τοιάδε· ‘Ἀρχίδαμε καὶ Λακεδαιμόνιοι, οὐ δίκαια ποιεῖτε οὐδ’ ἄξια οὔτε ὑμῶν οὔτε πατέρων ὧν ἐστέ, ἐς γῆν τὴν Πλαταιῶν στρατεύοντες. Παυσανίας γὰρ ὁ Κλεομβρότου Λακεδαιμόνιος ἐλευθερώσας τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τῶν μήδων μετὰ Ἑλλήνων τῶν ἐθελησάντων ξυνάρασθαι τὸν κίνδυνον τῆς μάχης ἣ παρ’ ἡμῖν ἐγένετο, θύσας ἐν τῇ Πλαταιῶν ἀγορᾷ ἱερὰ Διὶ ἐλευθερίῳ καὶ ξυγκαλέσας πάντας τοὺς ξυμμάχους ἀπεδίδου Πλαταιεῦσι γῆν καὶ πόλιν τὴν σφετέραν ἔχοντας αὐτονόμους οἰκεῖν, στρατεῦσαί τε μηδένα ποτὲ ἀδίκως ἐπ’ αὐτοὺς μηδ’ ἐπὶ δουλείᾳ· εἰ δὲ μή, ἀμύνειν τοὺς παρόντας ξυμμάχους κατὰ δύναμιν. τάδε μὲν ἡμῖν πατέρες οἱ ὑμέτεροι ἔδοσαν ἀρετῆς ἕνεκα καὶ προθυμίας τῆς ἐν ἐκείνοις τοῖς κινδύνοις γενομένης, ὑμεῖς δὲ τἀναντία δρᾶτε· μετὰ γὰρ Θηβαίων τῶν ἡμῖν ἐχθίστων ἐπὶ δουλείᾳ τῇ ἡμετέρᾳ ἥκετε. μάρτυρας δὲ θεοὺς τούς τε ὁρκίους τότε γενομένους ποιούμενοι καὶ τοὺς ὑμετέρους πατρῴους καὶ ἡμετέρους ἐγχωρίους, λέγομεν ὑμῖν γῆν τὴν Πλαταιίδα μὴ ἀδικεῖν μηδὲ παραβαίνειν τοὺς ὅρκους, ἐᾶν δὲ οἰκεῖν αὐτονόμους καθάπερ Παυσανίας ἐδικαίωσεν.’

Λεξιλόγιο

• τὸ ἐπιγιγνόμενον θέρος= το επόμενο καλοκαίρι

• καθίζω= οργανώνω

• δηῶ= λεηλατώ

• συναίρομαι=αντιμετωπίζω μαζί

Παρατηρήσεις

1. Τοῦ δ’ ἐπιγιγνομένου θέρους… ἔλεγον τοιάδε· Να μεταφράσετε το παραπάνω απόσπασμα.

(Μονάδες 10)

2. Τι ζητάνε οι Πλαταιείς από τον Αρχίδαμο;

(Μονάδες 10)

3. α) λέγομεν. Να γράψετε τις υπόλοιπες εγκλίσεις στο ίδιο πρόσωπο και στον ίδιο χρόνο. β)Να εντοπίσετε τρία ρήματα σε παρελθοντικούς χρόνους και να γράψετε την ίδια στον ενεστώτα.

(Μονάδες 10)

4. ἐς τὴν Ἀττικὴν, πρέσβεις, τοιάδε, Λακεδαιμονίων, ἡμῖν. Να αναγνωρίσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου και να γράψετε τις λέξεις που προσδιορίζουν.

(Μονάδες 10)