Νεοελληνική Γλώσσα Β´ Λυκείου: Τράπεζα θεμάτων – Αποδελτίωση 2ου θέματος (Θεματική ενότητα: Δημοσιογραφία -Τύπος – ΜΜΕ)

Νεοελληνική Γλώσσα Β´ Λυκείου: Τράπεζα θεμάτων – Αποδελτίωση 2ου θέματος (Θεματική ενότητα: Δημοσιογραφία -Τύπος – ΜΜΕ)

1. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 ο Ηλίας Βεργίτσης κάνει χρήση του ερωτήματος «Τι είναι τελικά αυτό που διαφοροποιεί σήμερα τα ιντερνετικά μέσα ενημέρωσης από τα παραδοσιακά;» Να αιτιολογήσεις τον ρόλο του ερωτήματος αυτού στην οργάνωση του κειμένου.

 

Θα μπορούσε να ειπωθεί – με αρκετή δόση ιστορικής αυθαιρεσίας, είναι αλήθεια –ότι ο Θουκυδίδης υπήρξε ο πρώτος δημοσιογράφος της Ιστορίας, διότι κατέγραψε γεγονότα απογυμνωμένα από τα μυθολογικά τους στοιχεία, σε μια γλώσσα λαϊκή και κατανοητή από όλους. […] Στους 26 αιώνες που μεσολάβησαν από τότε η είδηση πλέον μεταδίδεται σε κλάσματα του δευτερολέπτου και τα περιθώρια για ταυτόχρονη ανάλυσή της ολοένα στενεύουν. Τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης αναζητούν νέες διεξόδους μπροστά στις αυξημένες απαιτήσεις ενός νέου είδους κοινού, που απαιτεί γρήγορη, έγκυρη, σαφή και κυρίως «έξυπνη» ενημέρωση. Μπορεί άραγε το διαδίκτυο – αν και βρίσκεται ακόμη στην εφηβική ηλικία – να εκφράσει το εξελισσόμενο αυτό αίτημα; Τι είναι τελικά αυτό που διαφοροποιεί σήμερα τα ιντερνετικά μέσα ενημέρωσης από τα παραδοσιακά;

Το πρώτο στοιχείο είναι το κοινό τους. Γνωρίζουμε, λίγο ως πολύ, το target group των εφημερίδων, της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου: το σύνολο του πληθυσμού στον χώρο εμβέλειάς τους, ο οποίος κατά κύριο λόγο περιορίζεται εντός εθνικών συνόρων. Στην περίπτωση των διαδικτυακών μέσων τα πράγματα είναι διαφορετικά: καταναλωτές του προϊόντος είναι αναγκαστικά όσοι διαθέτουν την τεχνική δυνατότητα να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό. Δεύτερο στοιχείο διαφοροποίησης είναι το προφίλ του μέσου «αναγνώστη».[…]

 

(Η άλλη δημοσιογραφία, 14545)

 

2. Να αποδώσεις τον ρόλο των ακόλουθων σημείων στίξης στο νόημα του κειμένου 1:

α. της διπλής παύλας και του ερωτηματικού στο χωρίο: «Μπορεί άραγε το διαδίκτυο – αν και βρίσκεται ακόμη στην εφηβική ηλικία – να εκφράσει το εξελισσόμενο αυτό αίτημα;» (1η παράγραφος]

 

β. της άνω και κάτω τελείας στο χωρίο: «Στην περίπτωση των διαδικτυακών μέσων τα πράγματα είναι διαφορετικά: καταναλωτές του προϊόντος είναι αναγκαστικά …» (2^η παράγραφος]

γ. των εισαγωγικών στο χωρίο: «Ειδήσεις χωρίς εικόνα «θάβονται» σε μερικά δευτερόλεπτα στο τέλος των δελτίων» (3 η παράγραφος]

 

δ. των κομμάτων στο χωρίο: «Ο αναγνώστης ενημερώνεται άμεσα – μέσα σε ελάχιστα λεπτά – για την είδηση που αυτός επιθυμεί, πληροφορείται για προηγούμενα γεγονότα, έχει στη διάθεσή του απεριόριστο οπτικοακουστικό υλικό, αναλύσεις από άπειρες πηγές, αρθρογραφία…» (3 η παράγραφος]

(Η άλλη δημοσιογραφία, 14545)

 

3. Η 2^η παράγραφος του Κειμένου 1 αρχίζει με ένα ερώτημα. Να περιγράψεις με συντομία πώς το ερώτημα συμβάλλει στη νοηματική σύνδεση των δύο πρώτων παραγράφων του κειμένου.

Ακόμα και οι New York Times βάζουν σε εισαγωγικά οποιαδήποτε δήλωση κάνει κάποιος στον δρόμο, μεταμορφώνοντάς την έτσι σε «γεγονός», υπό το πρόσχημα ότι έτσι διαχωρίζουν το «γεγονός» από τον σχολιασμό. Όλες οι εφημερίδες αυτό κάνουν. Είναι κάτι για το οποίο έχω γράψει επανειλημμένα ασκώντας πολεμική. Απλούστατα, όταν γράφω ένα δοκίμιο, ο κόσμος αδιαφορεί. Μ’ ένα μυθιστόρημα, όμως, ο κόσμος δίνει στα προβλήματα τη δέουσα προσοχή.

Γιατί όμως η δημοσιογραφία πέφτει ολοένα και συχνότερα σ’ αυτή την παγίδα; Εξαιτίας της κρίσης που αντιμετωπίζει, η οποία χρονολογείται από την εμφάνιση της τηλεόρασης. Εκεί ακούς αποβραδίς όσα η εφημερίδα γράφει το επόμενο πρωί. Η εφημερίδα έπρεπε να έχει εξαφανιστεί ολοσχερώς, αλλά αντ’ αυτού μετατράπηκε σε «εβδομαδιαία». Την εποχή που πρωτοεμφανίστηκε η τηλεόραση, οι εφημερίδες κυκλοφορούσαν με 8 ή 12 σελίδες. Τώρα, έχουν 60. Τη στιγμή που δεν είχαν πια τίποτα να πουν, αύξησαν την ύλη τους εντάσσοντας σ’ αυτήν σχόλια, αναλύσεις ή, απλούστατα, κουτσομπολιά.

(Κρίση της Δημοσιογραφίας, 14548)

 

4. Να επιλέξεις και να μεταφέρεις στο απαντητικό σου φύλλο τη σωστή απάντηση σε καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις, οι οποίες βασίζονται στο Κείμενο 1 (μια μόνο από τις τέσσερις προτεινόμενες απαντήσεις είναι σε κάθε περίπτωση ορθή):
5. Τα εισαγωγικά στη λέξη «γεγονός» (1η παράγραφος: Ακόμα και οι New York Times βάζουν σε εισαγωγικά οποιαδήποτε δήλωση κάνει κάποιος στον δρόμο, μεταμορφώνοντάς την έτσι σε «γεγονός», υπό το πρόσχημα ότι έτσι διαχωρίζουν το «γεγονός» από τον σχολιασμό.) ο αρθρογράφος τα χρησιμοποιεί, προκειμένου να:

α. εκφράσει τον προβληματισμό του για τις εκφράσεις αυτού του είδους

β. δώσει έμφαση στη λέξη, ακολουθώντας το δημοσιογραφικό διαχωρισμό μεταξύ

γεγονότος και σχολίου

γ. ειρωνευτεί τους δημοσιογράφους και το επίπεδο των δημοσιογραφικών κειμένων

δ. προβληματίσει τον αναγνώστη για το περιεχόμενο ανάλογων εκφράσεων που

διατυπώνονται στον Τύπο

 

2. Η λέξη «δυνητικό» (4η παράγραφος) με κριτήριο τη σημασία της στο γλωσσικό περιβάλλον της πρότασης, στην οποία ανήκει, έχει ως συνώνυμή της τη λέξη:

α. τυχαίο

β. ικανό

γ. ενδεχόμενο

δ. βέβαιο

 

3. Η λέξη «εναγκαλισμός» (3η παράγραφος) με κριτήριο τη σημασία της στο γλωσσικό περιβάλλον της πρότασης στην οποία ανήκει έχει ως αντώνυμή της τη λέξη:

α. απώθηση

β. αποδοχή

γ. οικειοποίηση

δ. απομάκρυνση

 

4. Η περίοδος λόγου «Η εφημερίδα έπρεπε να έχει εξαφανιστεί ολοσχερώς, αλλά αντ’ αυτού μετατράπηκε σε «εβδομαδιαία» (2η παράγραφος) λειτουργεί ως σχόλιο του αρθρογράφου που εκφράζει:

α. απορία

β. αγανάκτηση

γ. αμφισβήτηση

δ. ειρωνεία

 

5. «η δημοσιογραφία πέφτει ολοένα και συχνότερα σ’ αυτή την παγίδα» (2η παράγραφος):

Με την προσωποποίηση ως εκφραστικό σχήμα ο αρθρογράφος επιχειρεί να:

α. ειρωνευτεί το περιεχόμενο της δημοσιογραφίας

β. καταγγείλει το γεγονός που περιγράφει

γ. προβληματίσει τον δέκτη για το είδος της δημοσιογραφίας που ασκείται

δ. δημιουργήσει αίσθημα ευφορίας στο δέκτη, για να εκτιμήσει το χιούμορ του.

(Κρίση της Δημοσιογραφίας, 14548)

 

 

5. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας επιχειρεί μια σύγκριση. Ποια είναι αυτή και ποιους σκοπούς εξυπηρετεί;

Μετά τα κοινωνικά «ριάλιτι σόου», τα αποκαλούμενα και «εξομολογητικά», όπου οι συμμετέχοντες μετατρέπουν την ιδιωτική τους ζωή σε θέαμα, αναζητώντας με τον τρόπο αυτό λύση στα προβλήματά τους (επιδίδονται δηλαδή σε ένα είδος ψυχολογικού στριπτίζ), σειρά στα τηλεοπτικά κανάλια έχει το «BigBrother». Ως γνωστόν ξεκίνησε από την Ολλανδία να κατακτήσει, με διαφορετικό όνομα από χώρα σε χώρα, την παγκόσμια τηλεοπτική σκηνή, επιτυγχάνοντας ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά τηλεθέασης. Θα μπορούσε βέβαια, τηρουμένων πάντα των αναλογιών, να συγκριθεί με το θέαμα των μονομαχιών στη ρωμαϊκή εποχή. Σε αντίθεση με τις μονομαχίες, όπου οι θεατές ήταν αμέτοχοι, στο νέο τηλεοπτικό παιχνίδι συμμετέχουν, αν και έμμεσα, ενεργά, καθώς η ετυμηγορία τους είναι αυτή που αναδεικνύει τελικά τον νικητή.

(«BigBrother»- Η διαστροφή της κλειδαρότρυπας, 15184)

 

6. «ριάλιτι σόου», «εξομολογητικά», «παιχνίδι»

 

Μετά τα κοινωνικά «ριάλιτι σόου», τα αποκαλούμενα και «εξομολογητικά», όπου οι συμμετέχοντες μετατρέπουν την ιδιωτική τους ζωή σε θέαμα, αναζητώντας με τον τρόπο αυτό λύση στα προβλήματά τους (επιδίδονται δηλαδή σε ένα είδος ψυχολογικού στριπτίζ), σειρά στα τηλεοπτικά κανάλια έχει το «BigBrother».

 

Στη χώρα μας η επιτυχία του «BigBrother» είναι δεδομένη. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες παρακολουθούν το «παιχνίδι» και συμμετέχουν τηλεφωνικά, καθότι τελικός κριτής είναι το κοινό, το οποίο και αποφασίζει ποιος τελικά θα είναι ο νικητής.

Να σχολιάσεις τη χρήση των εισαγωγικών στις παραπάνω λέξεις ή φράσεις του Κειμένου 1.

(«BigBrother»- Η διαστροφή της κλειδαρότρυπας, 15184)

 

 

7. Ποια θέση διατυπώνει ο συγγραφέας του Κειμένου 1 στη δεύτερη παράγραφο και με ποιον τρόπο την αναπτύσσει;

Η Ιστορία δεν πάει διακοπές, αφού στην πραγματικότητα, ο Αύγουστος έχει διαχρονικά το ίδιο μερίδιο σε βαρυσήμαντα γεγονότα όσο κάθε άλλος μήνας – ίσως μάλιστα μεγαλύτερο. Με τον ερχομό ενός Αύγουστου άρχισε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και τις τελευταίες ημέρες ενός άλλου Αύγουστου στήθηκε το σκηνικό για την έναρξη του Δεύτερου. Αύγουστο μήνα ισοπέδωσαν οι ατομικές βόμβες τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Για να μην αναφέρουμε τις φυσικές καταστροφές, τις εξοντωτικές επιδημίες, τα πολύνεκρα δυστυχήματα, που ούτε αυτά κάνουν διακοπές τον Αύγουστο. Αύγουστο εξάλλου διεξάγονται κατά κανόνα οι Ολυμπιακοί Αγώνες, που αναγνωρίζονται ως το μείζον διεθνές γεγονός.

(Ο πονηρός μήνας Αύγουστος, 15202)

 

8. «Επειδή όμως τον Αύγουστο τα ΜΜΕ υπολειτουργούν ή ληθαργούν και οι χρήστες τους αραιώνουν, μια είδηση δεν θα είχε το επικοινωνιακό αντίκρισμα που επιδιώκει ο πρόξενός της. Έτσι, τα γεγονότα «αναβάλλονται» για μετά τις αυγουστιάτικες διακοπές.»

Στο παραπάνω χωρίο του Κειμένου 1 η γλώσσα χρησιμοποιείται για να πληροφορήσει ή για να προβληματίσει. Να εντοπίσεις και να σχολιάσεις με συντομία δύο (2) γλωσσικές επιλογές με τις οποίες ο συγγραφέας επιτυγχάνει τον στόχο του.

(Ο πονηρός μήνας Αύγουστος, 15202)

 

9. Ποια σημασία έχει η καθεμία από τις παρακάτω συνδετικές λέξεις / φράσεις του κειμένου; Να διαλέξεις το σωστό, λαμβάνοντας υπόψη τη θέση τους στο κείμενο και τη νοηματική σχέση που δηλώνουν:

 

1. και μάλιστα

α) και ιδιαίτερα

β) και πρώτον

γ) και φυσικά

δ) και βέβαια.

 

2. άλλωστε

α) επιπλέον

β) αντίθετα

γ) εξάλλου

δ) αναμφισβήτητα.

 

3. Παρά τις διαπιστώσεις αυτές

α) σύμφωνα με τις διαπιστώσεις αυτές

β) παράλληλα με τις διαπιστώσεις αυτές

γ) ενάντια προς τις διαπιστώσεις αυτές

δ) ανεξάρτητα από τις διαπιστώσεις αυτές.

 

4. Επιπλέον

α) γι’ άλλη μια φορά

β) επιπρόσθετα

γ) παρακάτω

δ) παραπάνω

 

5. Σε τελική ανάλυση

α) τελευταία

β) τελικά

γ) συνοπτικά

δ) περιληπτικά.

(Κήνσορες και σκουπιδοφάγοι, 15217)

 

 

10. Στις παρακάτω υπογραμμισμένες προτάσεις από το κείμενο 1 να γράψεις στο απαντητικό φύλλο τι είδους σύνταξη χρησιμοποιείται, να τη μετασχηματίσεις στο αντίθετό της και να προσδιορίσεις ποια αλλαγή παρατηρείς ως προς το ύφος, μετά τον μετασχηματισμό
11. Έτσι τουλάχιστον υποστηρίζει η Επιτροπή Πολιτών που οργάνωσε εκδήλωση για να επισημάνει την αηδία που προκαλούν στο κοινό ορισμένα τηλεοπτικά προγράμματα.
12. Υποτιμούν τη νοημοσύνη όλων συλλήβδην των τηλεθεατών οι προστάτες τους.

(Κήνσορες και σκουπιδοφάγοι, 15217)

 

 

11. Να περιγράψεις με συντομία τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται η νοηματική σύνδεση ανάμεσα στη δεύτερη και στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1.

 

Ακόμη, ο τρόπος προβολής συμβάλλει, ώστε τα πρόσωπα και τα γεγονότα που βλέπουμε στην οθόνη να μοιάζουν πραγματικά και φυσικά. Το αποτέλεσμα είναι ο θεατής να αισθάνεται ότι και οι ανθρώπινες σχέσεις, έτσι όπως παρουσιάζονται στην οθόνη, πρέπει να είναι και αυτές αληθινές. Αυτό αποτελεί ένα χαρακτηριστικό της αληθοφάνειας, που καθιστά τη φυγή στον κόσμο της τηλεόρασης δυνατή. Στους μοντέρνους καιρούς η πραγματικότητα έχει υποκύψει και έχει εξαλειφθεί από την προβολή των ειδώλων που μεταφέρονται και κυριαρχούν στην τηλεόραση.

Άλλωστε, σε μεγάλο βαθμό η τηλεόραση μιλά τη γλώσσα των συγκινήσεων και των συναισθηματικών καταστάσεων, από τις οποίες εκμαιεύονται εσωτερικές συγκρούσεις, ταυτίσεις και επιθυμίες παράλληλα με τα ιδεολογικά μηνύματα. Για να κατακτήσει, λοιπόν, ένα ευρύ κοινό, η τηλεόραση πρέπει να στοχεύει στις συναισθηματικές ανάγκες και στις προσωπικές επιθυμίες του, επειδή η τηλεοπτική επικοινωνία δίνει διέξοδο στις καταπιεσμένες επιθυμίες, στις φιλοδοξίες και στα όνειρα του σύγχρονου ανθρώπου, καθηλώνοντάς τον έτσι στο επίπεδο της φαντασίωσης και της αυταπάτης. Αναμφίβολα, ο ονειρεμένος κόσμος, τον οποίο προβάλλει η τηλεόραση, παρέχει στο κοινό τη δυνατότητα αυτής της φυγής. Μόνο που η φυγή είναι απατηλή, δεν λειτουργεί ως φυγή, αλλά ως κοινωνική επανένταξη ή ενσωμάτωση, καθώς πείθει το κοινό, ώστε να δέχεται το αντίθετο του πραγματικού ως φυσικό. Συμπερασματικά, το κοινό των μηνυμάτων της τηλεόρασης ζει σ’ έναν κόσμο, στον οποίο η φαντασία υποκαθιστά την πραγματικότητα, ενώ η εικόνα έχει περισσότερη σημασία από το πρωτότυπο.

(Εικονικός πολιτισμός, 15235)

 

12. Το ύφος λόγου του Κειμένου 1 είναι σοβαρό και ουδέτερο. Να εντοπίσεις δύο εκφραστικές επιλογές που τεκμηριώνουν τον συγκεκριμένο χαρακτηρισμό και να εξηγήσεις πώς υπηρετούν τον σκοπό του κειμενογράφου.

(Εικονικός πολιτισμός, 15235)

 

 

13. Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας επιλέγει την τεχνική της διαίρεσης, για να οργανώσει τον λόγο του. Ποια είναι τα δύο σκέλη της διαίρεσης, ποιο είναι το κριτήριο με το οποίο αυτή γίνεται και ποια θέση αποδεικνύει με αυτό τον τρόπο;

Ο κίνδυνος της δημιουργίας μιας κοινωνίας στην οποία θα υπάρχουν πολλές διακριτές κατηγορίες πολιτών είναι υπαρκτός. Ο νέος διαχωρισμός, εκτός των άλλων, θα γίνει με κριτήριο τη δυνατότητα πρόσβασής τους στις νέες τεχνολογικές και επικοινωνιακές εφαρμογές. Στην πρώτη ομάδα θα ενταχθούν τα άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου, καθώς αυτά χαρακτηρίζονται από την εξοικείωσή τους σε μεγάλο βαθμό με τα νέα τεχνολογικά εργαλεία και τις σύγχρονες εφαρμογές που τα συνοδεύουν. Σε μια δεύτερη ομάδα θα σωρευτούν τμήματα του πληθυσμού τα οποία θα χαρακτηρίζονται από χαμηλά γνωστικά προσόντα και την αδυναμία προσαρμογής τους στις επερχόμενες αλλαγές, με πιθανό κίνδυνο να βρεθούν στο περιθώριο με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, όπως λόγου χάρη η τρίτη ηλικία, αλλά και τ’ ασθενή στρώματα με χαμηλά γνωστικά προσόντα και δεξιότητες είναι πιθανό να πληγούν ιδιαίτερα από την έλευση της κοινωνίας της πληροφορίας.

(Ο άνθρωπος ως πολίτης στην κοινωνία της πληροφορίας, 15237)

 

 

14. Να εντοπίσεις πέντε μεταφορικές φράσεις που χρησιμοποιεί στο Κείμενο 1 ο συγγραφέας και να δικαιολογήσεις την επιλογή του με κριτήριο την πρόθεσή του.

Η διάχυση της πληροφορίας από και προς όλο τον κόσμο, που στις μέρες μας είναι εφικτή χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας και την πληθώρα των επικοινωνιακών διαύλων, θα ενισχύσει την πολυφωνία σε ιδέες και απόψεις και θα διευκολύνει την πρόσβαση του πολίτη στη δημόσια πληροφόρηση. Ακόμη, θα ανοίξει τις πόρτες του δυσκίνητου δημόσιου τομέα, βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα των εργασιών του. Η κοινωνία μας μπορεί να μετεξελιχθεί στην κοινωνία της διά βίου μάθησης, στο πλαίσιο της οποίας η εκπαιδευτική διαδικασία θα συντροφεύει τον πολίτη στο σύνολο του επαγγελματικά ενεργού του βίου, έτσι ώστε το άτομο να μπορεί να ανταποκρίνεται σ’ ένα διαρκές εναλλασσόμενο περιβάλλον. Στον τομέα των επιχειρήσεων, η εισαγωγή πλήθους εφαρμογών και η εξέλιξη των τεχνολογικών αυτοματισμών θα συμβάλει στη μείωση των κοστολογίων, στην αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητας, στην οικονομική μεγέθυνση και στη βελτίωση των κερδών.

(Ο άνθρωπος ως πολίτης στην κοινωνία της πληροφορίας, 15237)

 

15. Πράγματι (παράγραφος 1), Συνεπώς (παράγραφος 2):Ποιος είναι ο ρόλος των λέξεων στη συνοχή των νοημάτων, ποια νοηματική σχέση εκφράζουν και ποια νοήματα προσδιορίζουν;

Διαδόσεις και κουτσομπολιό, 15261

 

16. α. … έχουν συμβάλει σε μια άλλη τάση: στη διόγκωση των διαδόσεων (1^η παράγραφος)

β. … να «αναλωθούν» (1^η παράγραφος)

γ. -κι αυτό συμβαίνει συχνά. (1^η παράγραφος)

δ. (και οι περισσότεροι από αυτούς υπό πίεση) (1^η παράγραφος)

ε. – κι άλλων πηγών ψυχαγωγίας – (2^η παράγραφος)

Στα παραπάνω χωρία του Κειμένου 1 να εξηγήσεις τη χρήση των σημείων στίξης με κριτήριο την πρόθεση κάθε φορά της κειμενογράφου.

(Διαδόσεις και κουτσομπολιό, 15261)

 

17. Βρες στο Κείμενο 1 μία διαρθρωτική λέξη ή φράση που εκφράζει καθεμία από τις παρακάτω νοηματικές σχέσεις: Προσθήκη νοήματος, βεβαιότητα, αντίθεση, επεξήγηση και συμπέρασμα.

(Ο δημοσιογραφικός λόγος στην ελληνική γλώσσα, 15262)

 

 

18. «Θεωρείται το κομβικό σημείο στο οποίο συναντιούνται, διαστρεβλώνονται, αλλά και αποκαλύπτονται πολλές φορές το ψέμα και η αλήθεια, η οξύτητα και η μετριοπάθεια, η υπερβολή και η νηφαλιότητα, η ελαφρότητα και η σοβαρότητα, ο πυκνός και ο χαλαρός λόγος.»: στο παραπάνω χωρίο της 1ης παραγράφου του Κειμένου 1 να αντικαταστήσεις κάθε υπογραμμισμένη λέξη με μια συνώνυμη λέξη ή φράση προσέχοντας ώστε να μην αλλάξει το νόημα.

(Ο δημοσιογραφικός λόγος στην ελληνική γλώσσα, 15262)

 

 

19. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας οργανώνει τα νοήματα με τη μέθοδο της διαίρεσης. Ποια είναιτα μέλη της διαίρεσης και σε ποια σχέση βρίσκονται μεταξύ τους;

Υπάρχουν πολλές απόψεις για τη δημοσιογραφία. Οι μεν την αποκαλούν «λειτούργημα», εφόσον χωρίς ενημερωμένους πολίτες δεν υπάρχει σωστή δημοκρατία. Άλλοι ακούν τη λέξη και γελάνε. Πάντως ο όρος περιλαμβάνει μιαν υπερβολή: ο Τύπος είναι και επιχείρηση και ο δημοσιογράφος είναι και εργαζόμενος, όπως όλοι οι άλλοι. Ορισμένοι δημοσιογράφοι, εκδότες ή ιδιοκτήτες ηλεκτρονικών ΜΜΕ, ό,τι κι αν λένε επισήμως, ενδιαφέρονται για τη δημοσιογραφία όπως θα ενδιαφέρονταν για την παραγωγή παπουτσιών. Το ζητούμενο είναι γι’ αυτούς μόνον το άμεσο κέρδος που αποδίδει μια καλή επιχείρηση ή το έμμεσο που απορρέει από την επιρροή που ορισμένοι παράγοντες αποκτούν. Το αποστομωτικό επιχείρημα ενός ιδιαίτερα ειδεχθούς ραδιοτηλεοπτικού «αστέρα», πρωταγωνιστή αθλιοτήτων, ήταν ότι κέρδιζε (προ δεκαετίας) 1 δισ. τον χρόνο. Βεβαίως, δεν έχουν χαθεί το πάθος, το μεράκι, η θέληση συμμετοχής στα κοινά. Υπάρχουν. Το γνωρίζω. Τα συναντώ. […]

(Η δεοντολογία υπάρχει, την έχω συναντήσει…, 15264)

 

20. Το αποστομωτικό επιχείρημα ενός ιδιαίτερα ειδεχθούς ραδιοτηλεοπτικού «αστέρα», πρωταγωνιστή αθλιοτήτων (1ηπαράγραφος)

… όπου συνυπάρχει η κυρίαρχη «Le Monde», και όχι μόνο, με κάθε λογής «σκουπίδια» (2^η παράγραφος)

Η πεποίθηση ότι η συκοφαντία είναι θανάσιμο δημοσιογραφικό αμάρτημα (3η παράγραφος)

Να εντοπίσεις στα παραπάνω χωρία του Κειμένου 1 αν επικρατεί η κυριολεκτική ή μεταφορική λειτουργία της γλώσσας και να τη μετασχηματίσεις στην αντίθετή της κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές

(Η δεοντολογία υπάρχει, την έχω συναντήσει…, 15264)

 

21. «Μετά δυσκολίας ήταν αποδεκτό ως νέο μέσο πριν από λιγότερο από δέκα χρόνια, ενώ τώρα έχει δισεκατομμύρια χρήστες σε ολόκληρο τον κόσμο»

«Και μάλιστα για το Facebook ήταν αρκετά τριάμισι χρόνια, για να κυριαρχήσει στο Διαδίκτυο, ενώ υπολογίζεται ότι σήμερα κυκλοφορούν στον πλανήτη περισσότερα κινητά από ό,τι ο ανθρώπινος πληθυσμός.»

Στα παραπάνω χωρία της δεύτερης παραγράφου του Κειμένου 1 το «ενώ» χρησιμοποιείται, για να εκφράσει μια διαφορετικού είδους νοηματική σύνδεση. Ποια είναι αυτή σε κάθε περίπτωση και πώς λειτουργεί μέσα στο κείμενο;

(Επανάσταση στην επικοινωνία, 15279)

 

22. α. « Η ιστορία των επικοινωνιών καταγράφει διάφορες τάσεις»

β. «καλύτερο είναι να εξετάσουμε τα καινούρια δεδομένα»

γ. «και να αναζητήσουμε τρόπους αξιοποίησής του»

Να μετατρέψεις την ενεργητική σύνταξη σε παθητική στα παραπάνω αποσπάσματα. Ποια αλλαγή παρατηρείς ως προς το ύφος λόγου μετά τη μετατροπή;

(Επανάσταση στην επικοινωνία, 15279)

 

 

 

23. Ανάμεσα στη δεύτερη και στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 παρατηρείται το κειμενικό σχήμα της αντίθεσης. Να εντοπίσεις τα δύο μέρη της και να εξηγήσεις ποιους σκοπούς εξυπηρετεί αυτή η επιλογή του πομπού.

Όλα αυτά για μια απλή φαινομενικά διαδικασία: κάτι νέο, κάτι καινούργιο και ενδιαφέρον συμβαίνει και οι εργάτες του λόγου, που υπηρετούν τον δήμο, τον λαό, τον κόσμο, αναλαμβάνουν να το μεταδώσουν, να το κάνουν κοινό κτήμα με κάθε μορφή και σύγχρονο πια μέσο.

Όμως, από το ίδιο το γεγονός, το συμβάν, την είδηση, μέχρι αυτό που διαβάζουμε, ακούμε ή βλέπουμε, μεσολαβούν άνθρωποι, απόψεις, μηχανισμοί, συσκευές, φίλτρα, ιδεολογίες, συμφέροντα, ζωή και θάνατος ακόμη μερικές φορές, μακρόχρονες και περίπλοκες διαδικασίες, έστω και αν κάποιες ειδήσεις τις μαθαίνουμε λίγα μόλις λεπτά μετά τη γέννησή τους.

(Η ροή της είδησης, 15335)

 

24. Να χαρακτηρίσεις το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων ως Σωστό ή Λαθεμένο, σύμφωνα με το Κείμενο 1. Η απάντησή σου να μεταφερθεί στο απαντητικό φύλλο.

 

1. Το Κείμενο 1 είναι απόσπασμα εισήγησης σε Διεθνές Συνέδριο, συνεπώς το λεξιλόγιό του είναι προσεγμένο και προσχεδιασμένο.
2. Το σχήμα λόγου που εντοπίζεται στο απόσπασμα «οι λέξεις κρύβουν το άλφα και το ωμέγα της δημοσιογραφικής δουλειάς», στην 1η παράγραφο του Κειμένου 1, είναι η παρομοίωση.
3. Η λέξη «αναλαμβάνουν» στην 2η παράγραφο του Κειμένου 1 θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την λέξη «μπορούν» χωρίς να αλλάξει το νόημα της πρότασης.
4. Η λέξη «θεμελιώδες» στην 4η παράγραφο του Κειμένου 1 θα μπορούσε να έχει ως αντώνυμό της τη λέξη «επουσιώδες».
5. Με τη χρήση του ερωτήματος στο τέλος της 4ης παραγράφου του Κειμένου 1, ο αρθρογράφος επιδιώκει να προσελκύσει την προσοχή του/της αναγνώστη/-στριας.

(Η ροή της είδησης, 15335)

 

25. Στο Κείμενο 1 ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί σε κάποια σημεία το α ́ ενικό και πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο. Να γράψεις δύο παραπομπές του κειμένου για κάθε ρηματικό πρόσωπο και να εξηγήσεις ποιον στόχο του συντάκτη ικανοποιεί η πρώτη επιλογή και ποιον η δεύτερη.

Κατανοώ την ανάγκη να αντιμετωπίσουμε τους πραγματικούς κινδύνους από τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, ιδίως από τη στιγμή που το διαδίκτυο και ειδικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν πολύ μεγάλη αναπαραγωγή ψευδών, θεωριών συνωμοσίας και ρατσιστικών θεωριών. Όμως, δεν πιστεύω ότι ωφελούν βήματα που απειλούν να φέρουν τους δημοσιογράφους αντιμέτωπους με πιο συχνές ποινικές διώξεις για πράγματα που έγραψαν, κάνοντας τη δουλειά τους

και με σεβασμό στη δεοντολογία. Ιδίως, όταν ήδη βλέπουμε τριγύρω μας τα προβλήματα που προκαλούν οι αλλεπάλληλες αγωγές που δέχονται δημοσιογράφοι και μέσα ενημέρωσης. Αγωγές που μπορεί να μην έχουν θετική έκβαση για όσους τις καταθέτουν, αλλά για όσους τις δέχονται σημαίνουν μεγάλη ταλαιπωρία και κόστος, ψυχικό και υλικό. Γι’ αυτό και πολλές φορές έχουν περιγραφεί ως απόπειρες φίμωσης των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης.

(Η δημοσιογραφία δεν χρειάζεται περισσότερες ποινές και απαγορεύσεις αλλά συζήτηση για το πώς θα ξαναβρεί την ψυχή της, 15359)

 

26. Να παρουσιάσεις τη νοηματική σύνδεση/σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις δύο πρώτες παραγράφους του Κειμένου 1. Τι προσφέρει, κατά τη γνώμη σου, αυτή η νοηματική σχέση στο κείμενο;

Ο τύπος επιτελεί μια σημαντικότατη λειτουργία στις δημοκρατικές κοινωνίες, παρέχοντας βήμα για την ελεύθερη διατύπωση απόψεων πάνω στα θέματα της καθημερινότητας. Η πολυμορφία και η ποικιλία του έντυπου και του ηλεκτρονικού τύπου αποτελούν την καλύτερη πραγμάτωση της ελευθερίας λόγου και έκφρασης, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη να ενημερωθεί, να ακούσει ή να διαβάσει αντικρουόμενες απόψεις, να προβληματιστεί και ενδεχομένως να σχηματίσει τη δική του άποψη.

Όμως, αυτή είναι μόνο η μια πλευρά του ζητήματος, γιατί εξαιτίας αυτής της ελευθερίας δημιουργείται ο κίνδυνος προσβολής άλλων δικαιωμάτων, που σχετίζονται με την προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του ατόμου. Όλοι όσοι εκφράζονται μέσω του τύπου συνήθως ασχολούνται με κάποιο γεγονός ή πρόσωπο και επ’ αυτού εκφέρουν γνώμη, από τον πιο έγκριτο δημοσιογράφο, που παρουσιάζει ένα εθνικό θέμα υψίστης σημασίας, μέχρι την πρωτοεμφανιζόμενη τηλεοπτική «περσόνα[1]», που σχολιάζει τον παίκτη ενός ριάλιτι τηλεπαιχνιδιού. […]

(Ο τύπος ως μέσο που ασκεί κριτική και εκφράζει απόψεις, 15397)

 

27. Στην τρίτη παράγραφο (Αναφορά θα πρέπει… στα εν λόγω παιχνίδια;) του Κειμένου 1 αξιοποιούνται επανειλημμένα οι ερωτήσεις. Να τις εντοπίσεις και να περιγράψεις με συντομία τον ρόλο τους

Αναφορά θα πρέπει να γίνει ειδικά σε ένα σύγχρονο φαινόμενο που σχετίζεται με τα ριάλιτι τηλεπαιχνίδια και την οξεία κριτική που δέχονται οι συμμετέχοντες σε αυτά. Πολλές εκπομπές και δημοσιεύματα σε περιοδικά αντλούν τη θεματολογία τους από τα όσα συμβαίνουν σε τέτοια παιχνίδια με έμφαση στα πρωτοεμφανιζόμενα σε αυτά άτομα. Από

τη μια, το να παρουσιάζονται οι εξελίξεις ή οι χαρακτήρες των παικτών, καθώς εμφανίζονται και αποκαλύπτονται, είναι λογικό και αναμενόμενο. Όμως, τι γίνεται όταν σχολιάζονται ως προσωπικότητες και μάλιστα με βάναυσο τρόπο; Όταν τα τηλεοπτικά και δημοσιογραφικά συνεργεία εισβάλλουν στις οικογένειές τους και με χαρακτηριστική ευκολία αποκαλύπτουν στοιχεία του παρελθόντος τους, ιδιαίτερα ευαίσθητα και προσωπικά; Σε ποιον βαθμό μπορούν όλοι όσοι γράφουν ή εμφανίζονται στα τηλεοπτικά πάνελ να κρίνουν και να χαρακτηρίζουν χωρίς περιορισμούς και συνέπειες αυτούς που επέλεξαν να συμμετάσχουν στα εν λόγω παιχνίδια;

Από τα παραπάνω ερωτήματα γίνεται φανερό ότι δεν μπορεί στον βωμό της ελευθερίας του τύπου να θίγονται άλλα δικαιώματα. Γι’ αυτό, λοιπόν, θα πρέπει να αναζητηθούν τα όρια στην ελευθερία της έκφρασης και της κριτικής, ώστε να μην συγκρούεται το σημαντικό αυτό δικαίωμα με άλλα, εξίσου σημαντικά, κατοχυρωμένα δικαιώματα.

(Ο τύπος ως μέσο που ασκεί κριτική και εκφράζει απόψεις, 15397)

 

28. Δύο από τους τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου του Κειμένου 1 είναι α) η χρήση παραδειγμάτων και β) η σύγκριση και αντίθεση. Να τους εντοπίσεις στη συγκεκριμένη παράγραφο και να εξηγήσεις τη λειτουργία τους στην ανάπτυξη του κειμένου.

Για το ραδιόφωνο χρειάστηκαν 38 χρόνια, για να καταφέρει να διεισδύσει σε 50 εκατομμύρια νοικοκυριά. Παρομοίως η τηλεόραση, ένα από τα τεχνολογικά θαύματα του εικοστού αιώνα, χρειάστηκε 13 χρόνια για να διεισδύσει σε 50 εκατομμύρια νοικοκυριά. Το Διαδίκτυο αναπτύχθηκε με τριπλάσια ταχύτητα, σε σύγκριση με εκείνη της τηλεόρασης. Μετά δυσκολίας ήταν αποδεκτό ως νέο μέσο πριν από λιγότερο από δέκα χρόνια, ενώ τώρα έχει δισεκατομμύρια χρήστες σε ολόκληρο τον κόσμο, προσφέροντάς τους αστείρευτο όγκο πληροφοριών και ακατάπαυστη ροή ενημέρωσης, ανταλλαγής μηνυμάτων, ψυχαγωγίας, ταινιών και βίντεο (υλικό που παράγεται συχνά από τους ίδιους τους χρήστες του, οι οποίοι και το διοχετεύουν στο Διαδίκτυο). Και μάλιστα για το Facebook ήταν αρκετά τριάμισι χρόνια, για να κυριαρχήσει στο Διαδίκτυο, ενώ υπολογίζεται ότι σήμερα κυκλοφορούν στον πλανήτη περισσότερα κινητά από ό,τι ο ανθρώπινος πληθυσμός.

(Επανάσταση στην επικοινωνία, 15398)

 

29. «Από το να προβαίνουμε σε χιλιοειπωμένες διαπιστώσεις και αφορισμούς, καλύτερο είναι να εξετάσουμε τα καινούρια δεδομένα που συνδέονται με το νέο τεχνολογικό και επικοινωνιακό τοπίο, […] και να αναζητήσουμε τρόπους αξιοποίησής του προς όφελος του κοινωνικού συνόλου και του μέλλοντος της πατρίδας μας»: στο απόσπασμα της τελευταίας παραγράφου του Κειμένου 1 ο συγγραφέας χρησιμοποιεί συγκεκριμένο ρηματικό πρόσωπο. Να γράψεις ποιο πρόσωπο επιλέγει (μονάδες 5) και τι προσφέρει αυτή η επιλογή στο ύφος του κειμένου

(Επανάσταση στην επικοινωνία, 15398)

 

30. Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας οργανώνει τον λόγο του με μια αντίθεση. Να την αποδώσεις με συντομία και να εξηγήσεις τι πετυχαίνει με την επιλογή του αυτή.

 

Να, λοιπόν, κάμποσοι λόγοι που με υποχρέωναν να κλείνω το ραδιόφωνό μου συχνότερα απ’ ό,τι θα ’θελα. Αλλά ας μην είμαστε γκρινιάρηδες. Υπάρχουν ειδήσεις ταυτόχρονα με τα γεγονότα, υπάρχει γρήγορος ρυθμός και εναλλαγές θεμάτων και, τέλος, υπάρχουν άπειρες συνεντεύξεις, τις οποίες ακούω με πραγματική απόλαυση, ιδιαίτερα εκείνες που σέρνουν τα εξ αμάξης στους αρχηγούς και στα πολιτικά κόμματα.

(Το ραδιόφωνο, 16778)

 

31. Να επιλέξεις και να μεταφέρεις στο απαντητικό σου φύλλο τη σωστή απάντηση για καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις, οι οποίες βασίζονται στο Κείμενο 1. Σε κάθε περίπτωση, μία μόνο από τις τέσσερις προτεινόμενες απαντήσεις είναι ορθή:

 

1. Στην περίοδο λόγου «Έβαλα μια κασέτα για να στρώσουν τα νεύρα μου, έβγαλα και τα σχετικά συμπεράσματα» (2^ηπαράγραφος) το ύφος μπορεί να χαρακτηριστεί ως:

α) λόγιο

β) χιουμοριστικό

γ) σοβαρό

δ) γλαφυρό

 

2. Η πρόταση «-αυτό είναι αδιανόητο-» (2^η παράγραφος) που περικλείεται σε διπλή παύλα συνιστά:

α) ειδικό λεξιλόγιο

β) συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας

γ) σχόλιο του συγγραφέα

δ) ξένο σχόλιο

 

3. Η λέξη «πολυφωνία» (2^η παράγραφος) με κριτήριο τη σημασία της στο γλωσσικό περιβάλλον της πρότασης, στην οποία ανήκει, έχει ως συνώνυμή της τη λέξη:

α) πλουραλισμός

β) ποικιλοχρωμία

γ) πληθώρα

δ) πολυσημία

 

4. Η λέξη «λεπτομερώς» (2^η παράγραφος) με κριτήριο τη σημασία της στο γλωσσικό περιβάλλον της πρότασης, στην οποία ανήκει, έχει ως αντώνυμή της τη λέξη:

α) απλώς

β) σχοινοτενώς

γ) ακροθιγώς

δ) εκτενώς

 

5. Με τη φράση «σέρνουν τα εξ αμάξης» (3^η παράγραφος), ο χρονογράφος εννοεί ότι:

α) αμαυρώνουν τη φήμη

β) επιπλήττουν δριμύτατα

γ) επιβραβεύουν

δ) αμφισβητούν έντονα.

(Το ραδιόφωνο, 16778)

 

 

32. Πώς οργανώνει ο αρθρογράφος το επιχείρημά του στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1; Ποιες διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις χρησιμοποιεί;

Είναι γεγονός ότι ο λαϊκισμός, ο κιτρινισμός, το κυνήγι των εντυπώσεων δεν προέκυψαν ως κεραυνός εν αιθρία[2], αλλά καλλιεργήθηκαν και από πολλά μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα τηλεοπτικά. Η κίνηση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ανοχή ή και τη βοήθεια εκδοτών και δημοσιογράφων που βολεύτηκαν στην ευκολία του πλασιέ επικοινωνιακών πολιτικών και οικονομικών παιγνίων. Η οικονομική κρίση, η αλλαγή των αναγνωστικών συνηθειών, ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, επέτειναν τις παθογένειες αυτές και έδωσαν το δικαίωμα στην πολιτική εξουσία να υπονομεύσει, όπως τη βόλευε, ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης.

(Δημοκρατία και τέταρτη εξουσία, 16794)

 

33. Στο παρακάτω απόσπασμα του Κειμένου 1 να αντικαταστήσεις τα υπογραμμισμένα ρήματα, προσέχοντας να μην υπάρξει αισθητή μεταβολή στο νόημα:

 

Είναι γεγονός ότι ο λαϊκισμός, ο κιτρινισμός, το κυνήγι των εντυπώσεων δεν προέκυψαν ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά καλλιεργήθηκαν και από πολλά μέσα ενημέρωσης, ιδιαίτερα τηλεοπτικά. Η κίνηση αυτή πραγματοποιήθηκε με την ανοχή ή και τη βοήθεια εκδοτών και δημοσιογράφων που βολεύτηκαν στην ευκολία του πλασιέ επικοινωνιακών πολιτικών και οικονομικών παιγνίων. Η οικονομική κρίση, η αλλαγή των αναγνωστικών συνηθειών, ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, επέτειναν τις παθογένειες αυτές και έδωσαν το δικαίωμα στην πολιτική εξουσία να υπονομεύσει, όπως τη βόλευε, ακόμη περισσότερο την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης.

(Δημοκρατία και τέταρτη εξουσία, 16794)

 

 

 

 

 

34. Να εξετάσεις την οργάνωση του Κειμένου 1 στα ακόλουθα:

α. Πώς εξασφαλίζεται η συνοχή μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης παραγράφου;

β. Πώς συνδέονται νοηματικά η δεύτερη με την τρίτη παράγραφο;

Η Μαρία Ρέσα από τις Φιλιππίνες και ο Ντμίτρι Μουράτοφ από τη Ρωσία, και οι δύο δημοσιογράφοι στο επάγγελμα, είναι οι νικητές του Νόμπελ Ειρήνης για το 2021. Το βραβείο απονεμήθηκε για τις προσπάθειές τους να διαφυλάξουν την ελευθερία της έκφρασης, που αποτελεί προαπαιτούμενο για τη δημοκρατία και τη διατήρηση της ειρήνης.

«Η κ. Ρέσα και ο κ. Μουράτοφ βραβεύονται με το Νόμπελ Ειρήνης για τη θαρραλέα μάχη τους υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης στις Φιλιππίνες και στη Ρωσία», δήλωσε η πρόεδρος της Νορβηγικής Επιτροπής, Μπέριτ Ρέις Άντερσεν σε συνέντευξη Τύπου. Συμπλήρωσε ότι «οι δύο νικητές εκπροσωπούν όλους τους δημοσιογράφους που αγωνίζονται για αυτό το ιδεώδες σε έναν κόσμο όπου η δημοκρατία και η ελευθερία του Τύπου αντιμετωπίζουν ολοένα και συχνότερα αντίξοες συνθήκες».

Ηλικίας 59 ετών, ο Μουράτοφ, ένας από τους ιδρυτές και διευθυντής της ρωσικής εφημερίδας Νόβαγια Γκαζέτα, «εδώ και δεκαετίες υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης στη Ρωσία σε όλο και πιο δύσκολες συνθήκες», υπογράμμισε η επιτροπή. Η 58χρονη Μαρία Ρέσα, από την πλευρά της, με το ερευνητικό μέσο ενημέρωσης Rappler που συνίδρυσε το 2012, «χρησιμοποιεί την ελευθερία της έκφρασης για να εκθέσει τις καταχρήσεις της εξουσίας και τον αυξανόμενο αυταρχισμό στη χώρα στην οποία γεννήθηκε, τις Φιλιππίνες», τις οποίες κυβερνά ο Ροντρίγκο Ντουτέρτε, πρόσθεσε η επιτροπή.

(Νόμπελ Ειρήνης 2021: Ποιοι είναι οι δύο νικητές, 16814)

 

35. Να επιλέξεις τη σωστή απάντηση σε καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις, οι οποίες βασίζονται στο Κείμενο 1 (μία μόνο από τις τέσσερις προτεινόμενες απαντήσεις είναι σε κάθε περίπτωση ορθή):

 

1. «Νόμπελ Ειρήνης 2021: Ποιοι είναι οι δύο νικητές» (τίτλος)→ στον τίτλο του άρθρου:

α. η λειτουργία της γλώσσας είναι ποιητική

β. ο λόγος είναι υπαινικτικός

γ. η λειτουργία της γλώσσας είναι αναφορική

δ. το ύφος λόγου είναι γλαφυρό

 

2. «Η Μαρία Ρέσα από τις Φιλιππίνες και ο Ντμίτρι Μουράτοφ από τη Ρωσία, και οι δύο δημοσιογράφοι στο επάγγελμα, είναι οι νικητές του Νόμπελ Ειρήνης για το 2021» (1^η παράγραφος)→ με τη συγκεκριμένη διατύπωση ο συντάκτης του άρθρου παρουσιάζει την είδηση ως εξής:

α. γεγονός χωρίς σχόλιο

β. διάκριση γεγονότος από το σχόλιο

γ. διαπλοκή/ συνύφανση γεγονότος και σχολίου

δ. γεγονός με εξήγηση

 

3. Στην πρόταση «Η κ. Ρέσα και ο κ. Μουράτοφ βραβεύονται με το Νόμπελ Ειρήνης για τη θαρραλέα μάχη τους υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης…» (1^η παράγραφος) ο τρόπος με τον οποίο αποδίδεται από τον συγγραφέα το μήνυμα είναι με:

α. βεβαιότητα

β. επιθυμία

γ. πρόθεση

δ. υποχρέωση/ αναγκαιότητα

 

4. Στην πρόταση «υπογράμμισε η επιτροπή» (3^η παράγραφος) το ρήμα «υπογράμμισε» έχει ως συνώνυμη λέξη την:

α. ανέδειξε

β. πρόβαλε

γ. επεσήμανε

δ. διατυμπάνισε

 

5. Στην πρόταση «… αποκάλυψε το μυστικό μεταπολεμικό πρόγραμμα επανεξοπλισμού της χώρας του» (4^η παράγραφος) η επιλογή της ονοματικής φράσης επιδιώκει να:

α. προσδώσει αμεσότητα στην επικοινωνία

β. καταστήσει το νόημα γενικό/ διαχρονικό

γ. ανταποκριθεί στην επισημότητα της επικοινωνιακής περίστασης

δ. αποδώσει με συντομία και πυκνότητα το νόημα

(Νόμπελ Ειρήνης 2021: Ποιοι είναι οι δύο νικητές, 16814)

 

36. Να εξηγήσεις με συντομία τον ρόλο των ερωτήσεων στη δομή/οργάνωση της πρώτης παραγράφου του Κειμένου 1.

Τα ΜΜΕ δομώντας μιαν άλλη πραγματικότητα, αυτή της πληροφορημένης και ενημερωμένης κοινωνίας, αυτο-αναγορεύονται σε καθρέφτη ή εικόνα. Πόσο βέβαιοι είμαστε, όμως, ότι όλα τα στοιχεία και τα σχόλια που γράφονται κι ακούγονται συγκροτούν την πραγματικότητα κι ότι δεν υπάρχουν «κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα»; Από την άλλη πλευρά, η εικόνα «της κοινωνίας της εικόνας» αναδεικνύει μια κοινωνία που φαίνεται να έχει παραδοθεί στις εικόνες που παράγουν οι άλλοι και καταναλώνει η ίδια. Ποια άραγε μηνύματα -και σε ποιους ακριβώς- εκπέμπει ο κόσμος των εικόνων της ανέμελης ζωής, της άθλιας ζωής, των πετυχημένων και των αποκλεισμένων, των απαθών και των ψυχοπαθών (Βιθυνός, 1998); Υπάρχει απώλεια του πραγματικού, μια σχάση ανάμεσα στην αναπαράσταση και στο γεγονός, με συνέπεια η αναπαράσταση να καθίσταται τελικά πραγματικότητα και το κοινωνικό να βιώνεται φαντασιακά.

(Η δόμηση μιας εικονικής πραγματικότητας, 16816)

 

37. Στο Κείμενο 1 συναντάμε πέντε (5) παρένθετες λέξεις, φράσεις ή και νοήματα. Να τις/τα εντοπίσεις και να δικαιολογήσεις τη χρήση τους από τον συγγραφέα.

• Ποια άραγε μηνύματα -και σε ποιους ακριβώς- εκπέμπει ο κόσμος των εικόνων της ανέμελης ζωής, της άθλιας ζωής, των πετυχημένων και των αποκλεισμένων, των απαθών και των ψυχοπαθών (Βιθυνός, 1998);
• Η κοινωνική κατασκευή μπορεί να προβάλλει είτε συναινετική εικόνα της κοινωνίας (συμφωνία σε κοινές αξίες, αποδεκτό life style) είτε συγκρουσιακή (π.χ., γενικευμένο φόβο λόγω εγκληματικότητας).
• δημιουργούν ένα πλαίσιο κοινωνικού συμπεριφορισμού (behaviorism)
• Αυτή η σύγχυση εξωτερικής μορφής συνείδησης και υποκειμενικών νοημάτων δίνει την εντύπωση ότι συν-ένοχοι στην κατασκευή της πραγματικότητας είναι τόσο οι αφηγητές όσο και οι αναγνώστες/ ακροατές/ τηλεθεατές (ακόμη κι αν καλύπτονται και οι μεν και οι δε πίσω από τις μεταμοντέρνες συμβολικές κατασκευές).

(Η δόμηση μιας εικονικής πραγματικότητας, 16816)

 

 

38. Αν ληφθεί υπόψη ότι στόχοι του Προλόγου είναι να εισαγάγει τον αναγνώστη στο θέμα και να προσελκύσει το ενδιαφέρον του, να εξετάσεις με συντομία τον βαθμό στον οποίο η αρθρογράφος του Κειμένου 1 πετυχαίνει να ανταποκριθεί στους παραπάνω στόχους.

Πρόσφατα άκουσα τυχαία έναν άνδρα γύρω στα 35 – 40 να περιγράφει πόσο όμορφα θα περνάει τώρα που απολύθηκε. «Δεν τους έχω ανάγκη», έλεγε σαν να προσπαθούσε να δώσει κουράγιο στον εαυτό του. «Έχω την τηλεόραση plasma, 42 ίντσες όλες δικές μου, φαγητό τζάμπα, γιατί να δουλεύω για ένα κομμάτι ψωμί; Όλη μέρα ξάπλα μπρος στην plasma». Δεν ξέρω ποιος θα του εξασφαλίζει τη δωρεάν σίτιση. Ενδεχομένως οι συνταξιούχοι γονείς ή κάποιο εισόδημα στο χωριό. Όμως, ο άνθρωπος αυτός θέλοντας να δώσει κουράγιο στον εαυτό του περιέγραφε μια ονειρική ζωή αεργίας και αέναης τηλεθέασης.

(Η τηλεόραση ως «φθηνή πολυτέλεια», 16840)

 

39. Να εντοπίσεις στο Κείμενο 1 πέντε λέξεις ή φράσεις που προδίδουν ένα πιο απλό, καθημερινό λεξιλόγιο και να δικαιολογήσεις την επιλογή της αρθρογράφου σε σχέση με το θέμα που προσεγγίζει.

Πρόσφατα άκουσα τυχαία έναν άνδρα γύρω στα 35 – 40 να περιγράφει πόσο όμορφα θα περνάει τώρα που απολύθηκε. «Δεν τους έχω ανάγκη», έλεγε σαν να προσπαθούσε να δώσει κουράγιο στον εαυτό του. «Έχω την τηλεόραση plasma, 42 ίντσες όλες δικές μου, φαγητό τζάμπα, γιατί να δουλεύω για ένα κομμάτι ψωμί; Όλη μέρα ξάπλα μπρος στην plasma». Δεν ξέρω ποιος θα του εξασφαλίζει τη δωρεάν σίτιση. Ενδεχομένως οι συνταξιούχοι γονείς ή κάποιο εισόδημα στο χωριό. Όμως, ο άνθρωπος αυτός θέλοντας να δώσει κουράγιο στον εαυτό του περιέγραφε μια ονειρική ζωή αεργίας και αέναης τηλεθέασης.

[…]

Σε μια έρευνα για την πείνα στον κόσμο, στο τρέχον τεύχος ενός άλλου περιοδικού, του «Foreign Policy», οι μελετητές ρωτούν έναν πάμπτωχο χωρικό στην Ινδονησία γιατί αγόρασε τηλεόραση, τη στιγμή που η οικογένειά του λιμοκτονεί. Εκείνος γελάει και απαντά: «Μα, η τηλεόραση είναι πιο σημαντική από το φαγητό!». Και όχι μόνο η τηλεόραση, αλλά και το κινητό τηλέφωνο. Μετανάστες που δεν έχουν ούτε στρώμα να πλαγιάσουν χρειάζονται το κινητό, για να επικοινωνούν με συγγενείς και συμπατριώτες τους στην Ευρώπη ή στην πατρίδα τους. Η μικρή αυτή συσκευή γίνεται η πυξίδα που τους βοηθάει να μη θαλασσοπνίγονται. Οι ίδιοι οι πρόσφυγες αποτυπώνουν στο βίντεο του κινητού τους τις στιγμές του απόπλου από τις ακτές της Bόρειας Αφρικής των σαπιοκάραβων που θα τους μεταφέρουν στη Λαμπεντούζα (αν σταθούν τυχεροί και δεν τους καταπιεί η φονική Μεσόγειος). Γέλια, χαρές και το καράβι σαλπάρει. […]

(Η τηλεόραση ως «φθηνή πολυτέλεια», 16840)

 

40. Η πρώτη παράγραφος του Κειμένου 1 οργανώνεται με τη μέθοδο του ορισμού. Να επιβεβαιώσεις με σχετικές αναφορές την παραπάνω άποψη και να αιτιολογήσεις την επιλογή της συντάκτριας του κειμένου.

 

Ο όρος «στερεότυπο» αναφέρεται σε «προκατασκευασμένες» πεποιθήσεις για τάξεις ατόμων, ομάδων ή αντικειμένων, που δεν προκύπτουν από μια σύγχρονη εκτίμηση του κάθε φαινομένου, αλλά από μηχανικές συνήθειες κρίσεως και προσδοκίας. Πρόκειται για ομαδικές πεποιθήσεις που είναι δυνατόν να αναφέρονται σε έναν λαό, θεσμό, ιδέα, αξία, φαινόμενο ή αντικείμενο κατά τρόπο μονόπλευρο, σχηματικό και γενικευτικό, σε βαθμό που οι «κρινόμενοι» να εμφανίζουν σημαντικές παραμορφώσεις και στρεβλώσεις ως προς την πραγματική τους εικόνα και κατάσταση. […]

(Πως τα ΜΜΕ ενισχύουν τα αρνητικά στερεότυπα, 16842)

 

 

41. Η γλώσσα, ως μη κοινωνικά αθώα, έρχεται να εξυπηρετήσει τις διάφορες σκοπιμότητες, να εκφράσει κοινωνική διαστρωμάτωση, αξίες, προλήψεις και άπειρους κοινωνικούς προσδιορισμούς, περιέχοντας και μεταφέροντας πολυάριθμες κοινωνικές και ιδεολογικές πληροφορίες ακόμη και με τις πιο απλές φράσεις. Να χαρακτηρίσεις το ύφος λόγου στην παραπάνω περίοδο λόγου του Κειμένου 2 με έναν από τους παρακάτω προσδιορισμούς και να τεκμηριώσεις την επιλογή σου με δύο σχετικές γλωσσικές αναφορές από το απόσπασμα.
42. ειρωνικό
43. πληροφοριακό
44. επικριτικό

(Πως τα ΜΜΕ ενισχύουν τα αρνητικά στερεότυπα, 16842)

 

 

42. Στο Κείμενο 1 ο συγγραφέας χρησιμοποιεί για την οργάνωση της δεύτερης παραγράφου την αιτιολόγηση και την αντίθεση. Να εντοπίσεις τα σχετικά χωρία και να δικαιολογήσεις γιατί, κατά τη γνώμη σου, επιλέγει τους συγκεκριμένους τρόπους.

Στον 20ό αιώνα το ιδεώδες της πληροφόρησης- «όλα να γίνονται γνωστά αμέσως και σε όλον τον κόσμο»- στις δημοκρατικές χώρες έγινε πραγματικότητα σε λιγότερο από τριάντα χρόνια. Τη στιγμή, όμως, που το ιδεώδες πραγματώνεται, το όνειρο θρυμματίζεται, πρώτον, γιατί η πληροφορία απλοποιείται σε σχέση με την πολυπλοκότητα του πραγματικού κόσμου και, δεύτερον, διότι οι συνέπειες που γεννιούνται από την πληροφορία πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα με την ίδια ταχύτητα. Συνεπώς, παρά τις τεχνικές διευκολύνσεις και την ταχύτητα μετάδοσής της, η πληροφορία σήμερα είναι τόσο αβέβαιη όσο και χθες, αλλά για διαφορετικούς λόγους. Η φαινομενική επιτυχία της δεν πρέπει να μάς κάνει να ξεχνάμε ότι παραμένει σπάνια και εύθραυστη.

(Ο εύθραυστος θρίαμβος της πληροφορίας, 16843)

 

43. Να εντοπίσεις τρεις κειμενικές ενδείξεις στην 3η παράγραφο του Κειμένου 1 με τις οποίες ο λόγος αποκτά μια πιο δραματική χροιά. Δικαιολόγησε το ύφος λόγου που επιλέγει ο συγγραφέας σε συνδυασμό με το νοηματικό κέντρο της παραγράφου.

Τα τελευταία τριάντα χρόνια το αίτημα για ελεύθερη μετάδοση της πληροφορίας μετετράπη σε πραγματικό βομβαρδισμό πληροφοριών, διότι η τεχνική επέτρεψε, προοδευτικά, να μαθαίνουμε-ή, μάλλον, να πληροφορούμαστε- πολλά πράγματα ταχύτατα. Έτσι η πληροφορία γίνεται πανταχού παρούσα και καταλήγει να είναι μια τυραννία της στιγμής. Μαθαίνουμε τα πάντα από κάθε γωνιά της Γης, χωρίς να έχουμε τον χρόνο να τα καταλάβουμε με αποτέλεσμα να αναιρείται η κριτική σκέψη. Έτσι παρά το γεγονός ότι η πληροφόρηση είναι άμεση, όταν ξεσπά κάποια κρίση, εν τούτοις δεν συμβάλλει καθόλου στην κατανόηση της κρίσης. Τα γεγονότα συνθλίβουν τα πάντα. Υπό αυτήν την έννοια, οι απευθείας μεταδόσεις αποπροσανατολίζουν το κοινό που παρακολουθεί με άμεση συνέπεια να μην καταλαβαίνει τι τελικώς συμβαίνει.

(Ο εύθραυστος θρίαμβος της πληροφορίας, 16843)

 

44. Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 ο συντάκτης επιλέγει να οργανώσει το κείμενό του με αίτιο – αποτέλεσμα και αναλογία. Να εντοπίσεις τα συγκεκριμένα σημεία στο κείμενο και να εξηγήσεις για ποιον λόγο γίνεται η παραπάνω επιλογή.

Καθώς οι επιστήμονες κατανοούν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο παίρνουν αποφάσεις οι άνθρωποι, ο πειρασμός να βασιζόμαστε στους αλγόριθμους μάλλον θα αυξάνεται. Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου τρόπου λήψης αποφάσεων δεν θα κάνει απλώς πιο αξιόπιστους τους αλγόριθμους Μεγάλων Δεδομένων, θα κάνει συγχρόνως και τα ανθρώπινα συναισθήματα λιγότερο αξιόπιστα. Καθώς οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες θα καταφέρνουν να χακάρουν το ανθρώπινο λειτουργικό σύστημα, θα βρεθούμε εκτεθειμένοι σε κύματα χειραγώγησης, διαφήμισης και προπαγάνδας τεράστιας ακρίβειας. Η χειραγώγηση των απόψεων και των συναισθημάτων μας μπορεί να γίνει τόσο εύκολη, που θα αναγκαστούμε να βασιζόμαστε σε αλγορίθμους με τον ίδιο τρόπο που όταν ένας πιλότος παθαίνει κρίση ιλίγγου πρέπει να αγνοήσει τις αισθήσεις του και να βασιστεί απόλυτα στα μηχανικά όργανα που διαθέτει.

(Τα Μεγάλα Δεδομένα σε παρακολουθούν, 17109)

 

45. Ποιος ρηματικός χρόνος κυριαρχεί στην παράγραφο 2 του κειμένου 1; Να εντοπίσεις τρία παραδείγματα και να δικαιολογήσεις την παρουσία τους, σε σχέση με την πρόθεση του συντάκτη στα συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.

Καθώς οι επιστήμονες κατανοούν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο παίρνουν αποφάσεις οι άνθρωποι, ο πειρασμός να βασιζόμαστε στους αλγόριθμους μάλλον θα αυξάνεται. Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου τρόπου λήψης αποφάσεων δεν θα κάνει απλώς πιο αξιόπιστους τους αλγόριθμους Μεγάλων Δεδομένων, θα κάνει συγχρόνως και τα ανθρώπινα συναισθήματα λιγότερο αξιόπιστα. Καθώς οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες θα καταφέρνουν να χακάρουν το ανθρώπινο λειτουργικό σύστημα, θα βρεθούμε εκτεθειμένοι σε κύματα χειραγώγησης, διαφήμισης και προπαγάνδας τεράστιας ακρίβειας. Η χειραγώγηση των απόψεων και των συναισθημάτων μας μπορεί να γίνει τόσο εύκολη, που θα αναγκαστούμε να βασιζόμαστε σε αλγορίθμους με τον ίδιο τρόπο που όταν ένας πιλότος παθαίνει κρίση ιλίγγου πρέπει να αγνοήσει τις αισθήσεις του και να βασιστεί απόλυτα στα μηχανικά όργανα που διαθέτει.

(Τα Μεγάλα Δεδομένα σε παρακολουθούν, 17109)

 

46. Να περιγράψεις με συντομία τον τρόπο με τον οποίο η 2η παράγραφος συνδέεται, νοηματικά και γλωσσικά, με την 3η παράγραφο του Κειμένου 1.

Μια σωρεία πλεονεκτημάτων χαρακτηρίζουν τα πολυμέσα, βάσει των οποίων μαθητές και εκπαιδευτικοί διευρύνουν την πληροφορία, την ανακαλούν, όποτε τη χρειαστούν και, κυρίως, μπορούν να την ανασύρουν από πολλές πηγές, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται η κριτική σκέψη, αντίποδας της αυθεντίας και της μοναδικότητας της γνώσης.

Συγκεκριμένα, το διαδίκτυο προσφέρει εναλλακτικές μορφές μάθησης, γιατί προβάλλει την εικονική πραγματικότητα, πιο δελεαστική από τη γραφή και την έντυπη εικόνα, επιτρέπει την εξερεύνηση της γνώσης και, τέλος, παρακινεί και στην τυχαία μάθηση μέσα από τα παράθυρα ή τις συναφείς ιστοσελίδες που «ανοίγει» ο ενδιαφερόμενος, για να ψάξει το αντικείμενο που διερευνά. Η έρευνα μάλιστα στους ταξιδιώτες του διαδικτύου καταλήγει στο ότι όσο γενικότερους στόχους θέτει κανείς αρχικά τόσο περισσότερους κόμβους και παράθυρα επισκέπτεται, προκειμένου ν’ αποκτήσει μια ιδέα για το αντικείμενο που τον απασχολεί, και άρα τόσο περισσότερο ενημερώνεται για πολλά συναφή αντικείμενα.

(Διαδίκτυο και μάθηση, 19479)

 

47. Να μετασχηματίσεις τα ακόλουθα αποσπάσματα του Κειμένου 1, αρχίζοντας με τον τρόπο που προτείνεται σε κάθε περίπτωση και φροντίζοντας, ώστε το νόημα να παραμείνει το ίδιο:

 

1) Μια σωρεία πλεονεκτημάτων χαρακτηρίζουν τα πολυμέσα.

Τα πολυμέσα …

2) Το διαδίκτυο προσφέρει εναλλακτικές μορφές μάθησης γιατί προβάλλει την εικονική πραγματικότητα.

Στο διαδίκτυο ……………… λόγω ……………

3) … προβάλλει ως ανάγκη να διαμορφώσουμε κατάλληλες στάσεις και συμπεριφορές…. προβάλλει ως ανάγκη η …

4) … ελέγχοντας τις πηγές και τους φορείς των πληροφοριών …με …

5) η ευθύνη των φορέων του εκπαιδευτικού συστήματος…το ότι …

(Διαδίκτυο και μάθηση, 19479)

 

 

48. Να εντοπίσεις τη λέξη που επαναλαμβάνεται στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 με τρόπο που βοηθά στη συνοχή των νοημάτων, ποια νοηματική σχέση εκφράζει και πώς αυτή η σχέση συνδέει νοηματική τη δεύτερη παράγραφο με την Τρίτη.

 

(2^η §) Ως συνήθως, στη χώρα που αιώνες πριν γέννησε το μέτρο χάνουμε το μέτρο αιώνες μετά. Πράγματι η τηλεόραση αποτελεί έναν ευανάγνωστο δείκτη πολιτισμού. Πράγματι οι τηλεοπτικές παραγωγές, ιδιαίτερα οι καθημερινές, μπορούν να επιφέρουν αυτό που αποκαλούμε πολιτισμική αλλοτρίωση, ξενομανία κ.λ.π. Πράγματι η ελληνική τηλεόραση, ακόμα και η ιδιωτική, που σέβεται τον ρόλο και το κοινό της, οφείλει να υποστηρίζει ελληνικές παραγωγές, δείγματα πολιτιστικά της δικής μας κουλτούρας, που θα αποτελέσουν και καταπίστευμα[3] για το μέλλον.

(3^η §) Από τις παραπάνω διαπιστώσεις, όμως, έως τη δαιμονοποίηση των τουρκικών σίριαλ υπάρχει μεγάλη απόσταση, που διανύεται αυθαίρετα και, μετά από πολλά λογικά χάσματα, οδηγούμαστε στο «συμπέρασμα» του αφελληνισμού. Πρώτον, διότι η τηλεόραση αποτελεί περισσότερο αντανάκλαση του πολιτισμού μας και λιγότερο γενεσιουργό αιτία. Σίγουρα και η ίδια, με τη δυναμική της εικόνας που διαθέτει, μεταβάλλεται προοδευτικά από αιτιατό[4] σε αίτιο πολιτισμικής αλλοτρίωσης. Δεν αντανακλά δηλαδή μόνο τον πολιτισμό μας, αλλά και τον διαμορφώνει. […]

(Τηλεόραση και πολιτισμός, 19588)

 

49. Να εντοπίσεις πέντε (5) φράσεις με μεταφορική (συνυποδηλωτική) λειτουργία της γλώσσας και να εξετάσεις το επικοινωνιακό αποτέλεσμα που δημιουργούν στον αναγνώστη.

(2^η §) Ως συνήθως, στη χώρα που αιώνες πριν γέννησε το μέτρο χάνουμε το μέτρο αιώνες μετά. Πράγματι η τηλεόραση αποτελεί έναν ευανάγνωστο δείκτη πολιτισμού. Πράγματι οι τηλεοπτικές παραγωγές, ιδιαίτερα οι καθημερινές, μπορούν να επιφέρουν αυτό που αποκαλούμε πολιτισμική αλλοτρίωση, ξενομανία κ.λ.π. Πράγματι η ελληνική τηλεόραση, ακόμα και η ιδιωτική, που σέβεται τον ρόλο και το κοινό της, οφείλει να υποστηρίζει ελληνικές παραγωγές, δείγματα πολιτιστικά της δικής μας κουλτούρας, που θα αποτελέσουν και καταπίστευμα[5] για το μέλλον.

(3^η §) Από τις παραπάνω διαπιστώσεις, όμως, έως τη δαιμονοποίηση των τουρκικών σίριαλ υπάρχει μεγάλη απόσταση, που διανύεται αυθαίρετα και, μετά από πολλά λογικά χάσματα, οδηγούμαστε στο «συμπέρασμα» του αφελληνισμού. Πρώτον, διότι η τηλεόραση αποτελεί περισσότερο αντανάκλαση του πολιτισμού μας και λιγότερο γενεσιουργό αιτία. Σίγουρα και η ίδια, με τη δυναμική της εικόνας που διαθέτει, μεταβάλλεται προοδευτικά από αιτιατό[6] σε αίτιο πολιτισμικής αλλοτρίωσης. Δεν αντανακλά δηλαδή μόνο τον πολιτισμό μας, αλλά και τον διαμορφώνει. […]

(Τηλεόραση και πολιτισμός, 19588)

 

50. Να εντοπίσεις δύο τρόπους με τους οποίους αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του Κειμένου 1 και να σε απασχολήσει ποιος από τους δύο αξιοποιείται βοηθητικά για την οργάνωση του άλλου τρόπου ανάπτυξης.

Σημαντικό ζήτημα στη μελέτη των fakenews είναι η ελληνική απόδοση του όρου. Συνήθως τα fakenews αποδίδονται ως «ψευδείς» ή «πλαστές» ειδήσεις. Ωστόσο, ψευδείς/πλαστές είναι εκείνες που περιγράφουν γεγονότα τα οποία δεν συνέβησαν. Αυτές είναι τα falsenews. Τα fakenews είναι κάτι διαφορετικό. Έχουν να κάνουν με την ερμηνεία των γεγονότων ή την προέλευση και τις επιπτώσεις τους, με την αυθεντικότητά τους ως ειδήσεις. Συνεπώς, τα fakenews δεν είναι ψευδείς, αλλά ψευδεπίγραφες ειδήσεις. Είναι ειδήσεις που περιγράφουν γεγονότα ή ψήγματά τους με τρόπο που να αμφισβητούν την επικρατούσα για ένα κοινό αντίληψη περί πραγματικότητας.

(Fake News – Ψευδεπίγραφες Ειδήσεις. Εξαίρεση ή κανόνας;, 19590)

 

 

51. α. συχνά για να χαρακτηρισθεί ως ψευδής μια είδηση ή ένα σχόλιο (1^η παράγραφος),

β. την επικρατούσα για ένα κοινό αντίληψη περί πραγματικότητας (2^η παράγραφος),

γ. της εξάπλωσης των ψευδεπίγραφων (αλλά και των ψευδών) ειδήσεων (4^η παράγραφος)

 

Να μετατρέψεις τις παραπάνω φράσεις του Κειμένου 1 ως εξής:

α. την πρώτη σε ονοματική φράση,

β. τη μετοχή (2^η περίπτωση) σε δευτερεύουσα πρόταση,

γ. την ονοματική φράση (3^η περίπτωση) σε αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση

(μπορείς να κάνεις όποιες αλλαγές κρίνεις σκόπιμες για το νόημα)

(Fake News – Ψευδεπίγραφες Ειδήσεις. Εξαίρεση ή κανόνας;, 19590)

 

 

52. Στο Κείμενο 1 πώς συνδέεται γλωσσικά (συνοχή) και νοηματικά (συνεκτικότητα) η τρίτη παράγραφος με την προηγούμενη; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου.

Όταν λοιπόν οι δημοσιογράφοι χρησιμοποιούν τη δοτή δύναμή τους για να παραβούν κάθε κώδικα δεοντολογίας, γραπτό και άγραφο, και να υπηρετήσουν προσωπικούς στόχους, παραοικονομικού ή παραπολιτικού περιεχομένου, είναι απλώς καταχραστές[7]. Και δικαιώνουν με τη δράση τους ένα πολύ μεγάλο τμήμα της πάντα καχύποπτης κοινής γνώμης, το οποίο χλευάζει σαν αναξιόπιστο το δημοσιογραφικό επάγγελμα.

Ο όρος «λειτούργημα» χάνει όλο του το νόημα και όταν οι δημοσιογράφοι, δρώντας σαν τεταρτοεξουσιούχοι, νοικιάζουν τη δύναμη και το όποιο κύρος τους σε κομματικούς ή οικονομικούς μηχανισμούς, καταντώντας προπαγανδιστές, υπηρέτες άδηλων συμφερόντων και διακινητές ψευδών. Αν αυτό το κάνουν στα φανερά, προσφέροντας τη γραφή και την υπογραφή τους έναντι αμοιβής, είναι άξιοι του μισθού τους, αλλά και των λοιδοριών[8] που εισπράττουν από το κοινό. Αν όμως το κάνουν στα κρυφά, ενώ δημοσίως συνεχίζουν να παριστάνουν τους αδέσμευτους και ακριβοδίκαιους τιμητές[9] όλων ανεξαιρέτως, τότε δρουν με διπλασιασμένη δολιότητα και υποκρισία. Αλλά αυτό ακριβώς τους ακυρώνει, έστω κι αν δεν το κατανοούν, ίσως ζαλισμένοι από τη φήμη, μια αποδεδειγμένα εφήμερη θεότητα. Έτσι όπως συλλαμβάνονται να ψεύδονται συνειδητά και συστηματικά («για το καλό της πατρίδας», όπως έχουν τολμήσει να πουν οι κυνικότεροι εξ αυτών), δεν μπορούν να πείσουν πια. Μόνο να φανατίσουν λίγο ακόμα περισσότερο τους ήδη φανατισμένους μπορούν.

(«Εξουσία αν μου δίναν», 19694)

 

 

 

 

53. Ο τίτλος του Κειμένου 1 αποτελείται από μια δευτερεύουσα υποθετική πρόταση: «Εξουσία αν μου δίναν». Για ποια εξουσία θεωρείς ότι γίνεται λόγος (με βάση το περιεχόμενο του κειμένου) και πώς αιτιολογείται κατά τη γνώμη σου η χρήση του α ́ ενικού προσώπου; Συμπλήρωσε τη δευτερεύουσα υποθετική πρόταση του τίτλου με μια «απόδοση», ώστε να σχηματίσεις έναν πλήρη υποθετικό λόγο (υπόθεση-απόδοση) που νοηματικά να ταιριάζει με το μήνυμα που θέλει να περάσει ο συντάκτης μέσα από το συγκεκριμένο άρθρο του

(«Εξουσία αν μου δίναν», 19694)

 

54. Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 ο αρθρογράφος οργανώνει τον λόγο του με μια αντίθεση. Να την καταγράψεις και να εξηγήσεις ποιο στόχο εξυπηρετεί.

 

Στην εποχή των fakenews η αξιόπιστη δημοσιογραφία δίνει μάχη για να επιβιώσει. Πολύ πιο εύκολα ακούγονται οι σκοτεινές συνωμοσίες, οι θεωρίες για τα κρυφά σχέδια «κάποιων» που θέλουν να μας κάνουν το ένα ή το άλλο, από τη νηφάλια και βασισμένη στον σεβασμό των γεγονότων και στην απεικόνιση της αλήθειας δημοσιογραφία. Αυτή που ερευνά και εξηγεί με ακρίβεια και με βάση επιστημονικές έρευνες και εργαστηριακές εξετάσεις, και παράλληλα αναλύει και εκτιμά στηριζόμενη στην ανεξαρτησία και την αντικειμενικότητα.

(Έγκυρη ενημέρωση, 20075)

 

55. «Μέσα σε αυτό το δύσκολο περιβάλλον καλείται να επιτελέσει το λειτούργημά του ο ανεξάρτητος και αντικειμενικόςδημοσιογράφος. Να θίξει συμφέροντα, να διαχωρίσει την αλήθεια από τις φήμες και τα ψέματα ή και τις –συχνά πιο επικίνδυνες– μισές αλήθειες. Να απορρίψει την άκρατη συνωμοσιολογία.»

Στην παραπάνω παράγραφο του Κειμένου 1 να αντικαταστήσεις κάθε υπογραμμισμένη λέξη με μια συνώνυμη έτσι, ώστε να μην αλλοιωθεί το νόημα.

(Έγκυρη ενημέρωση, 20075)

 

56. Η συντάκτρια χρησιμοποιεί συχνά ερωτήματα στο κείμενό της. Να τα εντοπίσεις και να εξηγήσεις τη λειτουργία τους στην οργάνωση του Κειμένου 1.

 

Διαβάζω εφημερίδα συστηματικά από δεκατεσσάρων χρονών. Η ανακάλυψή της συνόδευε στην ουσία την ανακάλυψη του κόσμου, της κοινωνίας και της πολιτικής σε μια πορεία προς την ενηλικίωση. Την ξεκοκάλιζα, διατρέχοντας τα πάντα, το πολιτικό ρεπορτάζ, τις επιφυλλίδες, τις γελοιογραφίες, το πολιτικό κους κους, τα πολιτιστικά, κυρίως θέατρο, σινεμά, βιβλίο, τα κοινωνικά, τις συνεντεύξεις. Μόνο τα οικονομικά δεν διάβαζα έως την κρίση, ώσπου κατέληξα σήμερα να διαβάζω μέχρι και τα νέα των επιχειρήσεων. Τι μου έδινε αυτή η ανάγνωση που είχε γίνει οπωσδήποτε εθισμός; Μα μια αίσθηση της ζωντανής πραγματικότητας, την αίσθηση της συμμετοχής στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Με βοηθούσε να διαμορφώσω απόψεις, ενώ μια εξίσου ισχυρή αποκάλυψη ήταν, όταν διαπίστωσα ότι μια μόνο εφημερίδα δεν αρκεί διότι δίνει μια όψη της πραγματικότητας, από ορισμένη οπτική γωνία. Κυρίως η εφημερίδα με βοηθούσε να κάνω επιλογές: ποια ταινία να δω, ποιο βιβλίο να διαβάσω, σε ποια θεατρική παράσταση να πάω, κανένας δε μπορούσε να με επηρεάσει περισσότερο στις επιλογές από τις κριτικές στήλες που εμπιστευόμουν. Η ανάγνωση της εφημερίδας για μένα και άλλους ανθρώπους της γενιάς μου ήταν βασικός μοχλός της ανάγνωσης συνολικά, καθώς μας οδηγούσε σε άλλες αναγνώσεις.

Ποια είναι σήμερα η σχέση των νέων με τις εφημερίδες; Όταν μιλούμε στο μάθημα για το πώς μπορούν να ενημερώνονται για βιβλία οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί, διαπιστώνω ότι δεν γνωρίζουν καν ότι οι εφημερίδες έχουν ένθετα για το βιβλίο. Όταν μιλούμε για άλλα αναγνωστικά υλικά που χρειάζεται ένα σύγχρονο μάθημα (που δε μπορεί να εξαντλείται μόνο στο σχολικό βιβλίο) διαπιστώνω ότι δεν γνωρίζουν τη δομή μιας εφημερίδας, τα είδη των κειμένων που περιλαμβάνει. Είναι μεγάλη απώλεια για την καλλιέργεια του γραμματισμού το γεγονός ότι ποτέ δεν μπήκαν οι εφημερίδες στο σχολείο.

(Διαβάζουμε εφημερίδες;, 20237)

 

57. Ποιο ρηματικό πρόσωπο επιλέγει η συντάκτρια στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1; Πώς συνδέεται η συγκεκριμένη επιλογή, κατά τη γνώμη σου, με την πρόθεση της συντάκτριας σε αυτό το σημείο;

Διαβάζω εφημερίδα συστηματικά από δεκατεσσάρων χρονών. Η ανακάλυψή της συνόδευε στην ουσία την ανακάλυψη του κόσμου, της κοινωνίας και της πολιτικής σε μια πορεία προς την ενηλικίωση. Την ξεκοκάλιζα, διατρέχοντας τα πάντα, το πολιτικό ρεπορτάζ, τις επιφυλλίδες, τις γελοιογραφίες, το πολιτικό κους κους, τα πολιτιστικά, κυρίως θέατρο, σινεμά, βιβλίο, τα κοινωνικά, τις συνεντεύξεις. Μόνο τα οικονομικά δεν διάβαζα έως την κρίση, ώσπου κατέληξα σήμερα να διαβάζω μέχρι και τα νέα των επιχειρήσεων. Τι μου έδινε αυτή η ανάγνωση που είχε γίνει οπωσδήποτε εθισμός; Μα μια αίσθηση της ζωντανής πραγματικότητας, την αίσθηση της συμμετοχής στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Με βοηθούσε να διαμορφώσω απόψεις, ενώ μια εξίσου ισχυρή αποκάλυψη ήταν, όταν διαπίστωσα ότι μια μόνο εφημερίδα δεν αρκεί διότι δίνει μια όψη της πραγματικότητας, από ορισμένη οπτική γωνία. Κυρίως η εφημερίδα με βοηθούσε να κάνω επιλογές: ποια ταινία να δω, ποιο βιβλίο να διαβάσω, σε ποια θεατρική παράσταση να πάω, κανένας δε μπορούσε να με επηρεάσει περισσότερο στις επιλογές από τις κριτικές στήλες που εμπιστευόμουν. Η ανάγνωση της εφημερίδας για μένα και άλλους ανθρώπους της γενιάς μου ήταν βασικός μοχλός της ανάγνωσης συνολικά, καθώς μας οδηγούσε σε άλλες αναγνώσεις.

(Διαβάζουμε εφημερίδες;, 20237)

 

58. Ποια είναι τα επίπεδα του χρόνου που διαφαίνονται στις δύο πρώτες παραγράφους του Κειμένου 1 και πώς σχετίζονται με την οργάνωση των νοημάτων;

Μέσα στη γενική και ορμητική κίνηση των πραγμάτων, παραδοσιακοί και κατεστημένοι τρόποι χάνουν τη δεσπόζουσα θέση τους και υποχωρούν σε δεύτερο και τρίτο πλάνο στο χάος της σύγχρονης εποχής. Έτσι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια δραματική υποχώρηση των έντυπων Μέσων, περιοδικών και εφημερίδων. Η εφημερίδα, είτε ως ειδησεογραφικό μέσο, είτε ως πολιτικό εργαλείο, είτε ως ιδεολογικό όργανο, δέσποζε μέχρι πριν λίγα χρόνια. Σήμερα η συνθήκη αυτή έχει ριζικά αλλάξει.

Το διαδίκτυο ήρθε να επιταχύνει αυτή τη ριζική αλλαγή. Η κυριαρχία της τηλεόρασης είχε ανοίξει το δρόμο. Σήμερα η δυνατότητα που παρέχει σε όλους το διαδίκτυο να μιλήσουν και να εκφραστούν έχει καταλυτικά διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα. Η πραγματικότητα αυτή χαρακτηρίζεται από το φευγαλέο της ανάρτησης, το ρευστό του σχολίου, τη συντομία του λόγου, την ανάγκη της λακωνικότητας στην έκφραση. Πρόκειται για μια νέα χρήση του λόγου και για μια νέα λειτουργία της γλώσσας.

Ζήτω η εφημερίδα!, 28044

 

 

59. Να αναδιατυπώσεις τις παρακάτω φράσεις του Κειμένου 1 (με υπογράμμιση στο κείμενο), ώστε το ύφος λόγου να γίνει περισσότερο οικείο, αλλά το νόημα να παραμείνει το ίδιο:

 

1. … παραδοσιακοί και κατεστημένοι τρόποι χάνουν τη δεσπόζουσα θέση τους (1η

παράγραφος)

2. (η δυνατότητα που παρέχει το διαδίκτυο) έχει καταλυτικά διαμορφώσει μία νέα πραγματικότητα (2η παράγραφος)
3. … την ανάγκη λακωνικότητας στην έκφραση (2η παράγραφος)
4. … μέσα σε ένα επικοινωνιακό περιβάλλον ταχύτητας και εντυπωσιασμού (3η

παράγραφος)

5. … στη δημοκρατική ζώνη του σύγχρονου κόσμου … (5η παράγραφος)

Ζήτω η εφημερίδα!, 28044

 

60. Να δικαιολογήσεις την επιλογή των δύο ερωτημάτων στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου.

1 λαμβάνοντας υπόψη και τη θέση που αυτή έχει στη δομική οργάνωση του κειμένου. Ποιος κρατάει τα ηνία της τηλεθέασης στο σπίτι; Ποιο χέρι πατάει τα πλήκτρα του τηλεκοντρόλ; Τον περασμένο Φεβρουάριο, ένα αμερικανικό περιοδικό δημοσίευσε μία έρευνα, σκοπός της οποίας ήταν να διαπιστωθεί αν ο κύριος ή η κυρία έχει το πάνω χέρι ως προς το τι θα δει το ζευγάρι στην τηλεόραση. Σύμφωνα με τις απαντήσεις που δόθηκαν, στο 29% των ζευγαριών ο σύζυγος είναι αυτός που αποφασίζει τι θα δουν μαζί, ενώ μόνο το 4% των γυναικών επιλέγουν αυτές κανάλι. Στο 21% των περιπτώσεων, άντρες και γυναίκες έχουν τα ίδια γούστα, ενώ στο 38% αποφασίζουν εναλλάξ.

Η εξουσία του τηλεκοντρόλ, 28045

 

 

61. Να βρεις στο Κείμενο 1 δύο αποσπάσματα που να δηλώνουν βεβαιότητα και ένα πιθανότητα και να τα μετατρέψεις, προσθέτοντας ή αφαιρώντας λέξεις και γενικά κάνοντας όσες αλλαγές κρίνεις απαραίτητες, έτσι ώστε το πρώτο να εκφράζει αναγκαιότητα, το δεύτερο πιθανότητα και το τρίτο βεβαιότητα.

 

α) Παράλληλα, με τη διάδοση των φορητών συσκευών αναπαραγωγής πολυμέσων αλλά και με την εισαγωγή της ψηφιακής τηλεόρασης και τον πολλαπλασιασμό των καναλιών, οι επιλογές θα είναι ακόμη περισσότερες και οι προτιμήσεις πιο εξατομικευμένες.

β) Ωστόσο, τα διαφορετικά τηλεοπτικά γούστα δεν είναι ένδειξη δυσαρμονίας σε μια οικογένεια. Δηλαδή ο χρόνος που ξοδεύουν τα μέλη μιας οικογένειας βλέποντας τηλεόραση μαζί δεν είναι αξιόπιστος δείκτης του βάθους των ανθρώπινων σχέσεων.

γ) Οι μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις και ο διαγωνισμός τραγουδιού της Eurovision είναι ίσως οι τελευταίοι κρίκοι που μας ενώνουν μπροστά στο γυαλί.

Η εξουσία του τηλεκοντρόλ, 28045

 

 

62. Να γράψεις στο απαντητικό σου φύλλο ένα συνώνυμο για καθεμία από τις λέξεις της στήλης Α, ένα αντώνυμο για καθεμία από τις λέξεις της στήλης Β, και ένα παράγωγο για καθεμία από τις λέξεις της στήλης Γ. Όλες οι λέξεις βρίσκονται έντονα υπογραμμισμένες στο κείμενο.

 

ΣΤΗΛΗ Α (συνώνυμα)	ΣΤΗΛΗ Β (αντώνυμα)	ΣΤΗΛΗ Γ (παράγωγα)
προσβάσιμη	ποικίλη	διανομής
προαγωγή	κατάχρηση	συμπεριφορά
διάδοση	εξελίσσονται	ψήφισμα
ύψιστης	να επαναβεβαιώσουν	υποστήριξη
ανεμπόδιστα	ευγνώμονες	λειτουργία

 

Μήνυμα του Κόφι Ανάν, Γενικού Γραμματέα του Ο.Η.Ε., με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας για την Ελευθερία του Τύπου, 28049

 

 

 

63. Να περιγράψεις με συντομία πώς στην 1η παράγραφο του Κειμένου 1 η επανάληψη συνιστά τρόπο με τον οποίο ενισχύεται η συνοχή του λόγου και η συνεκτικότητα των νοημάτων.

Η αλήθεια αποτελεί το θεμελιώδες δημοσιογραφικό δέον. Η αρχή αυτή επιβάλλει τον πριν από τη δημοσίευση έλεγχο της αλήθειας των πληροφοριών και των ειδήσεων. Το καθήκον αλήθειας δεν σημαίνει πάντοτε ότι οι ισχυρισμοί είναι αντικειμενικά ακριβείς και ανταποκρίνονται στην αντικειμενική αλήθεια. Η υποχρέωση συνίσταται στο καθήκον τηρήσεως της καλής πίστης ως προς την ακρίβεια της ειδήσεως και στην επίδειξη της απαιτούμενης κατά τις περιστάσεις επιμέλειας. Το δημοσιογραφικό δέον συνίσταται στη φιλαλήθεια και ειλικρίνεια κατά τη μετάδοση της ειδήσεως, δηλαδή στην υποκειμενική αλήθεια με ταυτόχρονη αποχή από διαστρεβλώσεις, παραποιήσεις και φήμες που παρουσιάζονται ως γεγονότα. Μάλιστα, στο ευρύτερο καθήκον αλήθειας εντάσσεται η υποχρέωση του δημοσιογράφου να μην υποκρύπτει το είδος του δημοσιεύματος, ώστε η είδηση να μπορεί να διακριθεί από τα σχόλια, αλλά και από τις επ’ αμοιβή καταχωρήσεις.

Η δημοσιοποίηση όλης της αλήθειας, το διακριτό και η αντικειμενικότητα της είδησης, 28060

 

 

 

64. α. Να εξετάσεις σε ποιο από τα υπογραμμισμένα χωρία του Κειμένου 1 το μήνυμα διατυπώνεται με βεβαιότητα, σε ποιο με πιθανότητα και σε ποιο με αναγκαιότητα

 

• Η αρχή αυτή επιβάλλει τον πριν από τη δημοσίευση έλεγχο της αλήθειας των πληροφοριών και των ειδήσεων.
• Η διαφάνεια νοείται και υπό την έννοια της αμεροληψίας συνιστώντας πραγμάτωση της αντικειμενικής ειδησεογραφίας η οποία εκθέτει όλες τις σπουδαίες ειδήσεις δίχως κεκαλυμμένα σχόλια και χωρίς εσκεμμένη προβολή ή υποβάθμιση της εκάστοτε ειδήσεως.
• Πλήρης πολιτική αποχή θα ήταν η πλήρης αποχή από τον ανταγωνισμό των ιδεών και συμφερόντων και ο περιορισμός στην αυστηρή, αντικειμενική, χωρίς σχόλια ειδησεογραφία.

 

β. «Η διαφάνεια νοείται και υπό την έννοια της αμεροληψίας συνιστώντας πραγμάτωση της αντικειμενικής ειδησεογραφίας η οποία εκθέτει όλες τις σπουδαίες ειδήσεις δίχως κεκαλυμμένα σχόλια και χωρίς εσκεμμένη προβολή ή υποβάθμιση της εκάστοτε ειδήσεως» (2^η παράγραφος, Κείμενο 1): Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες λέξεις του παραπάνω αποσπάσματος με συνώνυμες λέξεις ή φράσεις που δε θα διαφοροποιούν το νόημα, αλλά θα απλοποιούν το ύφος λόγου.

Η δημοσιοποίηση όλης της αλήθειας, το διακριτό και η αντικειμενικότητα της είδησης, 28060

 

65. α. Να δικαιολογήσεις την επιλογή του πρώτου πληθυντικού προσώπου από τον συγγραφέα στο Κείμενο 1

β. Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες λέξεις στην 2^η παράγραφο του Κειμένου 1 με άλλες λέξεις ή φράσεις, προκειμένου το ύφος λόγου να γίνει πιο απλό, αλλά να μην αλλάξει το νόημα

Παράλληλα, εμμένουμε να επιδεικνύουμε την σοφία μας. Προφανώς και όλοι έχουν άποψη για όλα τα θέματα. Πόσο μάλλον ένας δημοσιογράφος. Μόνο που αρκετές φορές, καλύπτουμε επιφανειακά και με προχειρότητα θέματα μείζονος σημασίας και ύψιστου ενδιαφέροντος. Αρνούμαστε συνειδητά να αφήσουμε τους ειδικούς να μιλήσουν και τους υποκαθιστούμε.

Η ευθύνη των δημοσιογράφων, 28061

 

66. Στην τρίτη απάντηση της συνέντευξης διατυπώνεται ως συμπέρασμα η θέση ότι «Είναι πολύ δύσκολο να εκτρέψεις τους ανθρώπους μακριά από τη συνωμοσιολογία». Με ποιες λογικές σκέψεις ο συνεντευξιαζόμενος οδηγείται σε αυτό το συμπέρασμα;

 

– Θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερη διαφάνεια στην αίθουσα σύνταξης; Για παράδειγμα, αποκαλύπτοντας πώς προκύπτουν τα ρεπορτάζ;

Μπορούμε να γράψουμε διαφορετικά τις ιστορίες μας. Μπορούμε να αποκαλύψουμε περισσότερα σχετικά με το πώς τις προσεγγίζουμε, πώς κάνουμε ρεπορτάζ. Μπορούμε να έχουμε μεγαλύτερη διαφάνεια. Πρέπει να το κάνουμε και το έχουμε κάνει. Αλλά τελικά δεν φαίνεται να κάνει μεγάλη διαφορά, γιατί δεν ενισχύουμε την προϋπάρχουσα άποψη των ανθρώπων για τον κόσμο. Και, αν δεν το κάνουμε αυτό, μας βλέπουν σαν εχθρούς, σαν ψεύτες, σαν πληρωμένους πράκτορες των αντιπάλων τους. Είναι πολύ δύσκολο να εκτρέψεις τους ανθρώπους μακριά από τη συνωμοσιολογία. Πώς φτάσαμε έως εκεί είναι νομίζω ένα από τα μεγαλύτερα ερωτηματικά της εποχής μας.

Απόσπασμα από συνέντευξη του απερχόμενου εκτελεστικού διευθυντή της Washington Post, Μάρτιν Μπάρον, 28062

 

67. α. Να δικαιολογήσεις τη χρήση του πρώτου ενικού προσώπου και του πρώτου πληθυντικού προσώπου στο Κείμενο 1

 

– Εκατομμύρια Αμερικανοί πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας αντί για τις ειδήσεις. Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο;

Αυτό συμβαίνει και σε άλλες χώρες. Θεωρώ ότι είναι αποτέλεσμα του διαδικτύου. Οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες από πηγές που επιβεβαιώνουν την προϋπάρχουσα άποψή τους. Αυτό είναι το επιχειρηματικό μοντέλο κάποιων μέσων ενημέρωσης, να παρέχουν αποκαλούμενα «νέα», αποκαλούμενη «ενημέρωση», η οποία τους λέει πως τα αισθήματά τους είναι δικαιολογημένα, ότι υπάρχουν άνθρωποι σαν αυτούς, που σκέφτονται ακριβώς όπως αυτοί. Αν οι άνθρωποι έχουν υποψίες, αυτά τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να ενισχύσουν αυτές τις υποψίες. Δεν είναι πιστά στα γεγονότα ή στην αλήθεια.

β. «Μπορούμε να γράψουμε διαφορετικά τις ιστορίες μας. Μπορούμε να αποκαλύψουμε περισσότερα σχετικά με το πώς τις προσεγγίζουμε, πώς κάνουμε ρεπορτάζ. Μπορούμε να έχουμε μεγαλύτερη διαφάνεια. Πρέπει να το κάνουμε και το έχουμε κάνει. Αλλά τελικά δεν φαίνεται να κάνει μεγάλη διαφορά, γιατί δεν ενισχύουμε την προϋπάρχουσα άποψη των ανθρώπων για τον κόσμο.»: Να μεταγράψεις το παραπάνω χωρίο του Κειμένου 1, προκειμένου το μήνυμα να δηλώνεται με βεβαιότητα.

Απόσπασμα από συνέντευξη του απερχόμενου εκτελεστικού διευθυντή της Washington Post, Μάρτιν Μπάρον, 28062

 

68. Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 παρατηρείται μία αναλογία. Να την εντοπίσεις και να εξηγήσεις τον ρόλο της, αφού λάβεις υπόψη σου τη θέση της στο κείμενο.

 

Οι εικόνες δεν είναι κάτι απλό, που μόνο ψυχαγωγεί και στερεώνει είδωλα και μύθους, που αποκαλύπτει και ανακουφίζει· παράλληλα, μεταφέρουν στερεότυπα, προκαταλήψεις, ιδεοληψίες, ακόμη και τυφλώνουν πνευματικά, έτσι ώστε να μη θέλεις να δεις πραγματικά. Είναι το παράθυρο, αυτή η ιδεολογική οπτική αναπηρία, στη χειραγώγηση της οπτικής πληροφορίας, στον έλεγχο της πραγματικότητας, που δεν συνοδοιπορεί πάντα με τα είδωλά της. Και το πιο κοινό βλέμμα εισάγει θέσεις. Όλοι, ηθελημένα ή αθέλητα, γινόμαστε δράστες και θύματα ενός οφθαλμοκεντρισμού που μοιάζει, ενίοτε, να εγκλωβίζει τον νου σε ένα σκοτεινό σπήλαιο όπως εκείνο του Πλάτωνα, όπου οι αλυσοδεμένοι φυλακισμένοι είναι σε θέση να βλέπουν στον τοίχο να περνούν μόνο οι σκιές της πραγματικής ζωής τους. Όπως και στο σπήλαιο, υπάρχουν λύσεις, έξοδοι στο φως. Ο Ήλιος είναι πάντα εκεί. Ένας κόσμος κατανοητός όσο και ακατανόητος.

Πολιτισμός της εικόνας, ή βλέπω άρα υπάρχω, 28112

 

 

 

69. Στην δεύτερη παράγραφο να εντοπίσεις τρεις γλωσσικές επιλογές με τις οποίες η συντάκτρια του

Κειμένου 1 επιχειρεί να προβληματίσει τον αναγνώστη, να καταγράψεις τα συγκεκριμένα χωρία και να προσδιορίσεις τη λειτουργία τους.

 

Βρίθουν εικόνων, στατικών και κινούμενων, τα τηλέφωνα των ανθρώπων. Με την ενθρόνιση της ψηφιακής κάμερας στα κινητά, το αλλοτινό προνόμιο του επαγγελματία να διαχειρίζεται χιλιάδες καρέ απέβη προνόμιο όλων, πυροδοτώντας τη μεγαλύτερη επανάσταση στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Να λαμβάνουν και να δημοσιοποιούν έναν ποταμό φωτογραφιών –το ’80 λαμβάνονταν έξι δισ. φωτογραφίες τον χρόνο, σήμερα ο ίδιος αριθμός συλλέγεται σε τρεις ημέρες–, στιγμιότυπα που ψυχαγωγούν, συγκινούν, εκπλήσσουν, αναστατώνουν, γαληνεύουν, οργίζουν, πονούν, αγγίζουν κάτι βαθύτερο, ένα αναπάντεχο νόημα, ένα σκίρτημα αναγνώρισης, μια λάμψη κατανόησης, σε μια ατμόσφαιρα γλυκύτητας ή σκληρότητας, μυστηρίου ή φωτός. Στιγμές ζωής που χάθηκαν για πάντα είναι εκεί, αλλά δεν θρηνούμε. Όλη η ζωή μας είναι εκεί. Είδωλα ζωής είναι εκεί. Ζουν στη θέση μας, μας παρηγορούν για όσα μας λείπουν αποσπώντας μας από εκείνα που μας έχουν δοθεί. Προτρέπουν στη μίμηση, παρέχουν το πρότυπο στην αναζήτηση της ευτυχίας. Καταπραΰνουν τις μη πραγματοποιήσιμες επιθυμίες, διεγείρουν τις ικανοποιήσιμες. Ενσωματώνουν στην κοινωνική ζωή. Ή παγιδεύουν μεταξύ πραγματικού και φανταστικού σε ένα είδος πρόσκαιρης υπνοβασίας. […]

Πολιτισμός της εικόνας, ή βλέπω άρα υπάρχω, 28112

 

70. Στην 1^η παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας επιλέγει ως τρόπο οργάνωσης την αντίθεση. Να δικαιολογήσεις την παραπάνω επιλογή σε σχέση με το θέμα του κειμένου και την πρόθεσή του.

 

Αν και κατά τις προηγούμενες δεκαετίες τα παραδοσιακά ΜΜΕ επηρέαζαν με έμμεσο τρόπο τις αντιλήψεις και τις στάσεις των Ελλήνων, κυρίως στο βαθμό που κατόρθωναν να μεταβάλλουν τις απόψεις των σημαντικών άλλων, όπως του πατέρα, όσων είχαν τελειώσει πανεπιστήμιο, των δασκάλων, των τοπικών πολιτικών και άλλων «influencers» της εποχής, σήμερα η επιρροή τους έχει γίνει άμεση, επειδή ακριβώς το περιεχόμενο παράγεται και αναπαράγεται άκριτα και με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου από τους ίδιους τους καταναλωτές του μέσω των social media.

Τα ΜΜΕ ως πρότυπα και η τυραννία της εικόνας, 32987

 

71. Να εντοπίσεις πέντε (5) λέξεις ή φράσεις με μεταφορική λειτουργία της γλώσσας στο Κείμενο 1 και να σχολιάσεις με συντομία το νόημα της καθεμιάς

• είναι πολύ πιο εύκολο για τα ΜΜΕ να εδραιώσουν πεποιθήσεις:
• Ο λόγος στα ΜΜΕ τείνει να γίνει ανάπηρος:
• εκφυλισμό της γλώσσας:
• την ηδονή μιας ανήκεστης πανδημίας:
• η κριτική ικανότητα καθεύδει:

Τα ΜΜΕ ως πρότυπα και η τυραννία της εικόνας, 32987

 

 

 

72. Να εντοπίσεις δύο λεκτικές επαναλήψεις στην 1η παράγραφο του Κειμένου 1 και να εξηγήσεις πώς η επανάληψη υπηρετεί τη συνοχή της παραγράφου και ανταποκρίνεται στην πρόθεση του αρθρογράφου.

 

Ο ανεξάρτητος Τύπος και γενικότερα τα ανεξάρτητα ΜΜΕ είναι θεσμός απαραίτητος για την εύρυθμη λειτουργία της πλουραλιστικής δημοκρατίας. Σε αυτούς πρωτίστως επαφίεται ο έλεγχος της πολιτειακής δομής του κράτους και της πολιτικής που ακολουθείται από τους εκάστοτε κυβερνώντες, αλλά και ο έλεγχος μεμονωμένων πράξεων των δημοσίων προσώπων. Τα μέσα αυτά οφείλουν επίσης να ελέγχουν την εύρυθμη λειτουργία των τριών κρατικών εξουσιών, δηλαδή της νομοθετικής, της εκτελεστικής και της δικαστικής. Αυτό σημαίνει, σε τελευταία ανάλυση, ότι πρέπει να αφουγκράζονται τις ελπίδες της κοινωνίας και να υπερασπίζονται τα συμφέροντά της.

Ο Τύπος σήμερα, 32988

 

 

 

73. Στα παρακάτω αποσπάσματα του Κειμένου 1 να αλλάξεις τα λεξιλογικά στοιχεία που σημειώνονται με έντονη γραφή, έτσι ώστε στα δύο πρώτα να προκύπτει αντίθετο νόημα, ενώ στο τρίτο το νόημα να παραμείνει το ίδιο.

 

α) Υπάρχουν βέβαια και φωνές που υποστηρίζουν ότι τα ΜΜΕ είναι συχνά δέσμια ατομικών συμφερόντων και αποκτούν σχέσεις με τις δομές της εξουσίας, ορατής ή … αόρατης. Επομένως, είναι αδύνατον, εκ των πραγμάτων, να υπερασπίζονται τα συμφέροντα της κοινωνίας.

 

β) Ο κόσμος επιθυμεί σωστή, πλήρη, υπεύθυνη, τεκμηριωμένη ενημέρωση και φυσικά όχι κατευθυνόμενη.

 

γ) Πιστεύω, λοιπόν, ότι στις δύσκολες αυτές εποχές θα επιζήσουν τελικά οι εφημερίδες εκείνες που θα αποδεικνύουν σε καθημερινή βάση εμπράκτως ότι οι ιδιοκτήτες τους δημιουργούν τις προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για να επιτελείται απρόσκοπτα το έργο τους και οι δημοσιογράφοι τους επιτελούν το καθήκον τους ως υψηλό λειτούργημα.

Ο Τύπος σήμερα, 32988

 

 

 

74. Να σχολιάσεις την αναφορά στον Φλομπέρ που περιλαμβάνεται στις δύο πρώτες παραγράφους του Κειμένου 1 και να δείξεις τη λειτουργία της στη διασφάλιση της αλληλουχίας των νοημάτων στο υπόλοιπο άρθρο.

 

 

Η συζήτηση για τον έλεγχο της ενημέρωσης είναι παλιά, πολύ παλιά. Ο μεγάλος Γάλλος διανοητής Γκιστάβ Φλομπέρ, για παράδειγμα, ήταν πολέμιος των εφημερίδων. Ενώ, όταν ήταν μικρός, οι ειδήσεις διαδίδονταν τυχαία στον πληθυσμό, μέσα από φημολογίες και χάρη σε κακοτυπωμένα μονοσέλιδα φύλλα, όταν έγινε τριάντα χρονών είδε τις εφημερίδες να γιγαντώνονται, λόγω της εφεύρεσης της τυπογραφικής μηχανής ατμού και της ανάπτυξης των σιδηροδρόμων, και να μετρούν στη Γαλλία συνολικό αναγνωστικό κοινό εκατομμυρίων ατόμων. Ο Φλομπέρ ισχυριζόταν ότι οι εφημερίδες έκαναν κακό στην ευφυΐα των συμπατριωτών του και ότι διέσπειραν σε κάθε γωνιά της Γαλλίας κάθε νέου τύπου ανοησία.

Αυτά τα έλεγε το 1850 και φυσικά είχε άδικο – μολονότι παραμένει ένας μεγάλος διανοητής. Απλώς σε όλες αυτές τις σκέψεις διακρίνει κανείς έναν ανάλογο ελιτισμό που διαπιστώνεται και σήμερα στους προβληματισμούς πνευματικών, ας πούμε, ανθρώπων, οι οποίοι θεωρούν καθήκον τους να μέμφονται την τηλεόραση, είτε κατηγορώντας την ως «χαζοκούτι» είτε τονίζοντας την επικινδυνότητα της παρεμβατικότητάς της.

Οι φτηνές δικαιολογίες, 32989

 

 

75. Να εξηγήσεις τη λειτουργία της μονής παύλας (που εμφανίζεται 2 φορές), των εισαγωγικών, της παρένθεσης και της άνω και κάτω τελείας στις παραγράφους 2-4 του Κειμένου 1 . Τι προσφέρει η χρήση τους στον λόγο

Αυτά τα έλεγε το 1850 και φυσικά είχε άδικο – μολονότι παραμένει ένας μεγάλος διανοητής. Απλώς σε όλες αυτές τις σκέψεις διακρίνει κανείς έναν ανάλογο ελιτισμό1 που διαπιστώνεται και σήμερα στους προβληματισμούς πνευματικών, ας πούμε, ανθρώπων, οι οποίοι θεωρούν καθήκον τους να μέμφονται την τηλεόραση, είτε κατηγορώντας την ως «χαζοκούτι» είτε τονίζοντας την επικινδυνότητα της παρεμβατικότητάς της.

Ωστόσο, για να είμαι ειλικρινής, ποτέ δεν κατάλαβα πώς γίνεται κάτι που είναι χαζό, δηλαδή αδύναμο, να είναι συγχρόνως και παρεμβατικό, να έχει δηλαδή δυναμική και επιρροή – αλλά αυτό θα ήταν ένας προβληματισμός π.χ. για τον Φλομπέρ, ο οποίος πέθανε χωρίς να δει τηλεόραση (και πάλι καλά, διότι ποιος ξέρει τι θα έλεγε εναντίον της). Αυτό που εγώ λέω είναι ότι η τηλεόραση εν τέλει δεν είναι τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο από μια γωνιά του σπιτιού μας. Και ίσως επειδή τη θεωρούμε κομμάτι δικό μας, όπως κάθε γωνιά του σπιτιού μας, μπορούμε να της φερόμαστε αναλόγως.

Παράλληλα, η δαιμονοποίηση της τηλεόρασης από τους πολιτικούς είναι το ίδιο αστεία με τις επικρίσεις για την τηλεόραση από τους διανοουμένους: και οι μεν και οι δε δίνουν στο μέσο διαφορετική αξία από αυτή που έχει. Οι πολιτικοί μετράνε τάσεις και νομίζουν πως η τηλεόραση είναι ο μαγικός τρόπος για την αντιστροφή τους, ακριβώς όπως οι διανοούμενοι μετράνε απορρίψεις και νομίζουν ότι γι’ αυτές φταίει μόνο το χαζοκούτι. Όλα αυτά είναι μισές αλήθειες και οι μισές αλήθειες δεν έχουν μεγάλη διαφορά από τις φτηνές δικαιολογίες.

Οι φτηνές δικαιολογίες, 32989

 

 

 

76. Να καταγράψεις στο απαντητικό φύλλο 4 δείκτες σύνδεσης (συνδετικές λέξεις) από την 3^η παράγραφο του Κειμένου 1 και να αναλύσεις τον ρόλο τους στη διασφάλιση της συνοχής της παραγράφου.

Ωστόσο, η ψηφιακή επανάσταση στα μέσα επικοινωνίας μπορεί να μας παραπλανήσει ως προς τις πολιτικές λειτουργίες του Τύπου, σε κάθε μορφή του. Παρ’ όλο που πράγματι παρατηρείται ένας εκδημοκρατισμός της ενημέρωσης χάρη στα κοινωνικά δίκτυα, υπάρχει ή άλλη όψη, αυτή της παραπληροφόρησης, των fake news, της ρητορικής του μίσους που διαχέεται από τον χώρο του διαδικτύου. Εξακολουθούν εξάλλου να υπάρχουν η πολιτική πόλωση και η προσπάθεια για χειραγώγηση. Ίσως μάλιστα η επανάσταση των μέσων να κάνει πιο αποτελεσματική την προπαγάνδα και να επιτρέπει μεγαλύτερη επιρροή σε ένα εξαιρετικά διευρυμένο κοινό: θεωρίες συνωμοσίας, ανορθολογικά κηρύγματα και «κινήματα» κάθε μορφής διαδίδονται με ταχύτητα επιδημίας.

Το εκκρεμές της χειραγώγησης και της ελευθεροτυπίας, 32933

 

77. Να καταγράψεις στο απαντητικό φύλλο, από τις δύο πρώτες παραγράφους του Κειμένου 1, 4 προσδιορισμούς (εμπρόθετους, επιρρηματικούς κ.λπ.) και 2 παραδείγματα σύνταξης με ασύνδετο σχήμα. Πώς διαμορφώνουν τα στοιχεία αυτά το ύφος του κειμένου;

 

Η ιστορία του ελληνικού Τύπου, των εφημερίδων και των περιοδικών, εξελίσσεται ως μέρος της ιστορίας της Ελλάδας και δεν μπορεί παρά να αποτυπώνει τα ταραγμένα πολιτικά γεγονότα, τους διχασμούς, τις δικτατορίες, τους πολέμους, τις ποικίλες κοινωνικές κρίσεις. Ταυτόχρονα, ο Τύπος μετέχει και διαμορφώνει τις εξελίξεις, δεν καταγράφει μόνο, δεν σχολιάζει χωρίς συμμετοχή. Και δεν είναι μόνο τα κείμενα και τα ρεπορτάζ· οι άνθρωποι του Τύπου, δημοσιογράφοι και εκδότες, συνδέονται με ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά δίκτυα που χαράζουν πολιτικές.

Επηρεάστηκαν αυτές οι λειτουργίες του Τύπου από την τεχνολογική επανάσταση του 20ού αιώνα; Η εισβολή της τηλεόρασης και στη συνέχεια του διαδικτύου άλλαξαν τον τρόπο μετάδοσης της είδησης και την αρθρογραφία των εφημερίδων και με ποιον τρόπο; Τα ερωτήματα αυτά μοιάζουν σχεδόν ρητορικά, διότι είναι προφανής η ιστορική αλλαγή ως προς τον τρόπο που ενημερωνόμαστε, ως προς την ταχύτητα μετάδοσης της είδησης και ως προς τη δυνατότητα μιας παγκόσμιας πλέον επικοινωνίας.

Το εκκρεμές της χειραγώγησης και της ελευθεροτυπίας, 32933

 

 

78. Στο παρακάτω απόσπασμα του Κειμένου 1 να αντικαταστήσεις τα υπογραμμισμένα λεξιλογικά στοιχεία με λέξεις ή φράσεις απλούστερες, που να προσεγγίζουν, όσο είναι δυνατό, τον προφορικό λόγο. Ποια αλλαγή παρατηρείς ως προς το ύφος του λόγου;

 

Στο δημοκρατικό πλαίσιο μπορεί να διατυπωθεί μία πολιτική πρόταση αντίστοιχη με τις ανάγκες της κοινωνίας, με πειστικότητα και συνοχή, σε συνάντηση με την εποχή και τα αιτήματά της, και τότε το ίδιο το θεσμικό πλαίσιο, μέσα από την ποικιλία έκφρασης και τον ανταγωνισμό, εγγυάται τη διάδοσή της. Δεν υπάρχει δύναμη να ανακόψει την ορμήμιας πολιτικής, όταν αυτή συνομιλεί με τους ανθρώπους της εποχής. Μόνο όταν πάσχει η πολιτική, πάσχει και η επικοινωνιακή της διείσδυση.

Ο διαδεδομένος μύθος περί παντοδυναμίας των ΜΜΕ εμπεριέχει την αποδοχή ότι οι άνθρωποι είναι άβουλα όντα, εύκολα και καθολικά χειραγωγήσιμα από τους ισχυρούς του χρήματος και του μιντιακού συστήματος. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πλάνη: η εμπειρία των ανθρώπων διατηρεί τον τελευταίο λόγο. Αυτή βαραίνει στην πολιτική συμπεριφορά. Όποιος, κυβέρνηση ή αντιπολίτευση, στο πλαίσιο του αγώνα για τα πρωτεία του λόγου, βλέπει μόνο χειραγώγηση και δεν αποδέχεται το αυτονόητο αυτής της σύγκρουσης, στόχο έχει μία νέα, στην υπηρεσία του, χειραγώγηση. Μάταιοςπάντα ο στόχος αυτός.

Χειραγώγηση, 32996

 

[1] τηλεοπτική «περσόνα»: το προσωπείο που υιοθετούν τα εμφανιζόμενα άτομα στην τηλεόραση

[2] ξαφνικά

[3] Καταπίστευμα: παρακαταθήκη, κληρονομιά

[4] Αιτιατό: το αποτέλεσμα που συνδέεται με μια αιτία

[5] Καταπίστευμα: παρακαταθήκη, κληρονομιά

[6] Αιτιατό: το αποτέλεσμα που συνδέεται με μια αιτία

[7] καταχραστές: αυτοί που εκμεταλλεύονται την εξουσία τους

[8] λοιδορίες: κατηγορίες

[9] τιμητής: αυτός που κρίνει και επικρίνει τη γνώμη και τις πράξεις των άλλων. Στην αρχαία Ρώμη, αξίωμα που προέβλεπε την εκτίμηση της περιουσίας και τον έλεγχο των ηθών των πολιτών.