Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Β´ Λυκείου: Μικροί αδελφοί (Κριτήριο αξιολόγησης)
Κείμενο 1
Μικροί αδελφοί
Το κείμενο είναι απόσπασμα από άρθρο του Χρήστου Χωμενίδη στο περιοδικό «Capital», (ηλεκτρονική έκδοση), 3.1.2018.
[…] Ούτε όσοι εχθρεύονταν ούτε όσοι υποστήριζαν τις κρυφές κάμερες θα μπορούσαν να προβλέψουν τι θα συνέβαινε μισή γενιά αργότερα. Δηλαδή, να προβλέψουν ότι και οι πλέον λαύροι[1] υπερασπιστές της ιδιωτικότητας, θα παρασύρονταν απ’ τις σειρήνες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ότι θα καθιστούσαν, αυτοβούλως και ενθουσιωδώς, την καθημερινότητά τους κοινό θέαμα και ακρόαμα.
Εάν δεν καταλαβαίνετε τι λέω, περιηγηθείτε στο facebook και στο instagram. Και αντικρίστε τις ζωές των άλλων (και τη δική σας κατά πάσα πιθανότητα) να γίνονται – κάθε ώρα και στιγμή – κοινό κτήμα του παγκόσμιου χωριού μας. Ο Τζορτζ Όργουελ[2] του «1984» θα έμενε άναυδος. Η μανιώδης βιντεοσκόπηση, η φρενήρης φωτογράφιση δεν πραγματοποιείται από κάποιον Μεγάλο Αδελφό. Αλλά από δισεκατομμύρια μικρούς αδελφούς, οι οποίοι χρησιμοποιούν εναλλάξ τις δύο κάμερες των κινητών τους, την μπροστινή για να ρουφήξουν ό,τι βλέπουν, την πίσω για να καθρεφτίσουν -με τον νομιμοποιημένο ναρκισσισμό των σέλφις- το είδωλό τους.
Θα χαρακτηρίζαμε τον παραπάνω τρόπο ζωής -διότι για τρόπο ζωής πρόκειται, όταν δεν είσαι οφλάιν[3] παρά μονάχα τις ώρες που κοιμάσαι- νοσηρό;
Από τη μία, ναι. Καθώς σκρολάρεις[4] στο τάιμλάιν[5] σου (πόσοι νεολογισμοί σε μία μόνο φράση!) σου δημιουργείται βάσιμα η υποψία ότι ο homo sapiens[6] των αρχών του 21ου αιώνα δεν ζει. Παίζει σε μια αέναη παράσταση με κεντρικό πρόσωπο τον ίδιο, συμπρωταγωνιστές τους φίλους και τους συγγενείς του και εν δυνάμει κοινό του σύσσωμη την ανθρωπότητα.
Ότι αν -ο μη γένοιτο- χαλούσαν τα κινητά ή διακοπτόταν η σύνδεση στο διαδίκτυο, τα πάρτι ακαριαία θα διαλύονταν. Τα εορταστικά δείπνα επίσης. Τα ζευγάρια θα έπαυαν να ρομαντζάρουν και να ποζάρουν με φόντο ειδυλλιακά τοπία. Τα πιτσιρίκια θα απαξιούσαν πλέον να μας φτιάχνουν το κέφι με τις γκριμάτσες και τα αστεία τους καμώματα. Και οι αντιρρησίες ακόμα πάσης φύσεως θα κλείνονταν στους εαυτούς τους. Τι νόημα έχει μια ειρηνική διαδήλωση ή ένα βίαιο ντου εναντίον των φορέων της εξουσίας αν δεν μπορείς να το ανεβάσεις στο youtube;
Από την άλλη, όχι. Ποιος είσαι εσύ για να αναθεματίσεις ως νοσηρή, στρεβλή, μια συμπεριφορά που -προφανώς- εκπορεύεται από τη φύση μας; Ανέκαθεν, αφότου απέκτησε συνείδηση του εαυτού του, ο άνθρωπος μηρύκαζε μετά μανίας την μικρή και τη μεγάλη, την ατομική και τη συλλογική του ιστορία. Απαθανατίζοντας και απαθανατιζόμενος – το λέει και η λέξη – ξεγελάς, αφελώς έστω, τον θάνατο. Ελπίζεις ότι το ίχνος που θα αφήσεις στη γη θα επιβιώσει του φθαρτού σαρκίου σου. […]
Κείμενο 2
Ένας Ρώσος συνταγματάρχης στη Λάρισα
Το απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από το μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση «O συνταγματάρχης Λιάπκιν» (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1933).
Ήταν ένας άντρας ως πενήντα χρόνων, ένας κολοσσός. Το ύψος του έφτανε τα δύο μέτρα. Πλάτες φαρδιές, πόδια και χέρια πελώρια, αναλογίες αρμονικές – ούτ’ ένα δράμι ξύγκι3 περιττό. Ξανθός και ροδοκόκκινος, δεν είχε ακόμα δοκιμάσει το ηλιόκαμα του ελληνικού ουρανού. Παρουσιάστηκε στη Σχολή με στολή εκστρατείας συνταγματάρχη του ποτέ ρωσικού τσαρικού στρατού, πολύ κακοπαθιασμένη. Μια πανάθλια βαλίτσα κρεμόταν απ’ το φοβερό χέρι του. […] O Λιάπκιν αναστέναξε·και με σύντομες φράσεις διηγήθηκε την ιστορία της ζωής του (στο Διευθυντή της Γεωργικής Σχολής Λαρίσης):
– Κατάγομαι από παλιά φαμίλια […] Τα χτήματά μας –πολλά χωράφια, γερό εισόδημα– βρίσκονταν στο κυβερνείο του Καζάν. Τα φρόντιζε ο πατέρας μου. Εγώ ήθελα να γίνω στρατιωτικός, και μπήκα στη Σχολή Ευελπίδων της Μόσχας. […] Αποστρατεύθηκα με το βαθμό του ταγματάρχη κι αποτραβήχτηκα στα χτήματά μου, μαζί με τη γυναίκα και το κοριτσάκι μου. Αγάπησα τη γη, έμαθα την τέχνη να την κάνω να καρπίζει… Δυο χρόνια πιο ύστερα πέθανε η γυναίκα μου. Απόμεινα μόνος με την κόρη μου, τη Λιούμπιτς. […] Αναστέναξε ξανά· και συνέχισε:
– Μόλις κηρύχτηκε ο πόλεμος, με ανεκάλεσαν στην ενέργεια, με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη. […]Μα όλα πήγαν χαμένα. Μπάρκαρα στο τελευταίο εγγλέζικο πολεμικό που σάλπαρε απ’ την Oδησσό και ξεμπάρκαρα στην Πόλη. Κατόπι ήρθα στην Αθήνα. […]
– Πώς μπορέσατε να διορισθείτε στη Σχολή;, ρωτάει ο κ. Διευθυντής.
– Φτάνοντας στην Ελλάδα, έπρεπε να βρω κάποιο τρόπο να βγάλω το ψωμί μου. Τι δουλειά μπορεί να κάνει, σε ξένο τόπο, ένας στρατιωτικός; Σκέφθηκα πως οι γεωπονικές μου γνώσεις, μολονότι πραχτικές, ίσως μου φαίνονταν χρήσιμες. Πήγα λοιπόν στο Υπουργείο Γεωργίας και παρακάλεσα να με διορίσουν οπουδήποτε. […] Έτσι διορίστηκα Επιστάτης του Σταθμού Επιβητόρων Ίππων της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής Λαρίσης. Oμολογώ πως, ούτε όταν ήμουν στις πιο μεγάλες μου δόξες, δεν είχα τόσο μακρύ τίτλο!
Γέλασαν καλόκαρδα· κι ο Λιάπκιν είπε:
– Είναι σκληρό να ξαναρχίζεις τη ζωή σου στα πενήντα…
3Λίπος
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)
1° υποερώτημα (μονάδες 10)
Με βάση το Κείμενο 1, να επαληθεύσεις ή να διαψεύσεις τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο απαντητικό σου φύλλο δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη: Σωστό ή Λάθος.
α) Ακόμα και οι υπέρμαχοι της ιδιωτικότητας έχουν ενδώσει σήμερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
β) Οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων καταντούν πρωταγωνιστές/πρωταγωνίστριες μιας χωρίς τέλος παράστασης στην οποία συμπρωταγωνιστούν τα πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντός τους.
γ) Οι άνθρωποι αδυνατούν να καλλιεργούν σωστές ανθρώπινες σχέσεις και να ασχολούνται με τις δικές τους συνήθειες, παρά μόνον αν αυτές καταγράφονται και αναρτώνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
δ) Ο τρόπος ζωής που προβάλλεται μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα δεν είναι φυσιολογικός.
ε) Οι κρυφές κάμερες δεν έχουν υποστηρικτές.
Μονάδες 10
2° υποερώτημα (μονάδες 10)
Να περιγράφεις με συντομία τον τρόπο με τον οποίον συνδέονται νοηματικά οι τέσσερις τελευταίες παράγραφοι του Κειμένου 1.
Μονάδες 10
3° υποερώτημα (μονάδες 15)
Να εντοπίσεις τρεις (3) γλωσσικές επιλογές με τις οποίες ο συγγραφέας του Κειμένου 1 επιχειρεί να προβληματίσει τον/την αναγνώστη/αναγνώστρια και να εξηγήσεις, με συντομία, πώς το πετυχαίνει για καθεμία από αυτές.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 2 (Μονάδες 30)
Σε άρθρο σου, που θα δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σου, να αναφερθείς στις αιτίες που οδηγούν τους σημερινούς νέους να αφιερώνουν αρκετό χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και τους κινδύνους που εγκυμονεί η άμετρη και χωρίς κριτική χρήση τους.
Μονάδες 30
ΘΕΜΑ 3 (Μονάδες 20)
Στο κείμενο 2 αξιοποιείται ο διάλογος ως κυρίαρχη τεχνική/τρόπος. Ποια είναι η λειτουργία του;
(Μονάδες 20)
ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα σού προκαλεί ο χαρακτήρας του Λιάπκιν, όπως σκιαγραφείται στο κείμενο 2; Να αναπτύξεις την απάντησή σου σε 120-150 λέξεις με αναφορές σε κατάλληλα χωρία του αποσπάσματος.
Μονάδες 15
[1] Αρχ. λάβρος= γεμάτος σφοδρότητα, θυελλώδης, ακάθεκτος κλπ.
[2] Βρετανός συγγραφέας, λογοτέχνης και δημοσιογράφος (1903-1950)
[3] Offline=εκτός σύνδεσης
[4] Μετατοπίζεις την εικόνα ή το κείμενο στην οθόνη (πληροφορική)
[5] Timeline= χρονοδιάγραμμα, πρόγραμμα
[6] Ο άνθρωπος ο έμφρων, ο σοφός (οι σύγχρονοι άνθρωποι, όπως αναφέρεται, εξελίχτηκαν από το αρχαϊκό αυτό είδος)
