Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 20 -Ο κοσμοπολίτης άνθρωπος (Κριτήριο αξιολόγησης)

Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 20 -Ο κοσμοπολίτης άνθρωπος (Κριτήριο αξιολόγησης)

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

(ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, Διατριβαί, Β 10.1-4, ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ, Τὰ εἰς ἑαυτόν, 4.3)

Σκέψαι τίς εἶ. Τὸ πρῶτον ἄνθρωπος, τοῦτο δ’ ἔστιν οὐδὲν ἔχων κυριώτερον προαιρέσεως, ἀλλὰ ταύτῃ τὰ ἄλλα ὑποτεταγμένα, αὐτὴν δ’ ἀδούλευτον καὶ ἀνυπότακτον. Σκόπει οὖν, τίνων κεχώρισαι κατὰ λόγον. Κεχώρισαι θηρίων, κεχώρισαι προβάτων. Ἐπὶ τούτοις πολίτης εἶ τοῦ κόσμου καὶ μέρος αὐτοῦ, οὐχ ἓν τῶν ὑπηρετικῶν, ἀλλὰ τῶν προηγουμένων· παρακολουθητικὸς γὰρ εἶ τῇ θείᾳ διοικήσει καὶ τοῦ ἑξῆς ἐπιλογιστικός. Τίς οὖν ἐπαγγελία πολίτου; Μηδὲν ἔχειν ἰδίᾳ συμφέρον, περὶ μηδενὸς βουλεύεσθαι ὡς ἀπόλυτον, ἀλλ’ ὥσπερ ἄν, εἰ ἡ χεὶρ ἢ ὁ ποὺς λογισμὸν εἶχον καὶ παρηκολούθουν τῇ φυσικῇ κατασκευῇ, οὐδέ ποτ’ ἂν ἄλλως ὥρμησαν ἢ ὠρέχθησαν ἢ ἐπανενεγκόντες ἐπὶ τὸ ὅλον.

Ἀναχωρήσεις αὑτοῖς ζητοῦσιν ἀγροικίας καὶ αἰγιαλοὺς καὶ ὄρη, εἴωθας δὲ καὶ σὺ  τὰ τοιαῦτα μάλιστα ποθεῖν. Ὅλον δὲ τοῦτο  ἰδιωτικώτατόν ἐστιν, ἐξόν, ἧς ἂν ὥρας ἐθελήσῃς, εἰς ἑαυτὸν ἀναχωρεῖν. Οὐδαμοῦ  γὰρ οὔτε ἡσυχιώτερον οὔτε ἀπραγμονέστερον ἄνθρωπος ἀναχωρεῖ ἢ εἰς τὴν ἑαυτοῦ ψυχήν, μάλισθ’ ὅστις ἔχει ἔνδον τοιαῦτα, εἰς ἃ ἐγκύψας ἐν πάσῃ εὐμαρείᾳ εὐθὺς γίνεται· τὴν δὲ εὐμάρειαν οὐδὲν ἄλλο λέγω ἢ εὐκοσμίαν. Συνεχῶς οὖν δίδου σεαυτῷ ταύτην τὴν ἀναχώρησιν καὶ ἀνανέου σεαυτόν· βραχέα δὲ ἔστω καὶ στοιχειώδη ἃ εὐθὺς ἀπαντήσαντα ἀρκέσει εἰς τὸ πᾶσαν λύπην ἀποκλύσαι καὶ ἀποπέμψαι σε μὴ δυσχεραίνοντα ἐκείνοις ἐφ’ ἃ ἐπανέρχῃ.

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1. α. Με βάση το αρχαίο κείμενο (αναφοράς) να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω διατυπώσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες με ένα Σ ή Λ αντίστοιχα. Να τεκμηριώσετε την επιλογή σας γράφοντας τη χαρακτηριστική φράση του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνει:

 

α. Το πιο σημαντικό γνώρισμα του ανθρώπου είναι η προαίρεση σύμφωνα με τον Επίκτητο.

β. Κατά τον Επίκτητο ο θεός μόνο μπορεί να κατανοεί τη διακυβέρνηση του κόσμου.

γ. Ο Μάρκος Αυρήλιος μας προτρέπει να αποσυρθούμε από τα εγκόσμια

δ. Σύμφωνα με τον Μάρκο Αυρήλιο η αναδίπλωσή στον εαυτό μας είναι ιδιωτική υπόθεση.

ε. Κατά τον Επίκτητο ο άνθρωπος είναι πολίτης του κόσμου προορισμένος να τον υπηρετεί.

 

(Μονάδες 10)

 

2. α. Να εξηγήσετε τις έννοιες της προαιρέσεως και του λόγου στο κείμενο του Επίκτητου(«οὐδὲν ἔχων κυριώτερον προαιρέσεως¨», «τίνων κεχώρισαι κατὰ λόγον.»). Ποια σχέση έχουν αυτές οι δύο έννοιες; β. Ποια είναι η έννοια της «αναχωρήσεως» στο κείμενο του Μάρκου Αυρήλιου; Να απαντήσετε βασιζόμενοι σε χωρία του κειμένου.

(Μονάδες 10)

3. α. προηγουμένων, ἐπαγγελία: α) Ποια είναι η σημασία των συγκεκριμένων λέξεων μέσα στο κείμενο; β) Να γράψετε από μία φράση για κάθε μία από τις παραπάνω λέξεις (σε οποιαδήποτε πτώση ή γένος) όπου να είναι εμφανής η διαφορετική σημασία που έχουν στη νέα ελληνική.(Μονάδες 10)

β. να γράψετε στα νέα ελληνικά ένα ομόρριζο ουσιαστικό και ένα ομόρριζο επίθετο για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: προαιρέσεως, ἐπανενεγκόντες , δίδου , ἔστω (Μονάδες 4)

 

4. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες

• Ο Περίπατος είναι η μετονομασία της Ακαδημίας.
• Ο Αριστοτέλης είχε συνθέσει έναν παιάνα για τον θεό Διόνυσο
• Ο Διονύσιος ο Α’ τίμησε τον Πλάτωνα
• Μετά τον θάνατο του Σωκράτη ο Πλάτωνας παρέμεινε στην Αθήνα με τον φιλόσοφο Ευκλείδη.
• Ο Αριστοτέλης εξαιτίας της κατηγορίας εις βάρος του ήπιε το κώνειο

(Μονάδες 10)

 

5. Το ποίημα του Αργύρη Χιόνη φαίνεται να συνομιλεί με τους στωικούς Επίκτητο και Μάρκο Αυρήλιο. Σε ποια σημεία του διακρίνετε ότι ο σύγχρονος ποιητής ακολουθεί στον στοχασμό των στωικών φιλοσόφων; (Μονάδες 10)

 

Είπες βαθιά θα σκάψεις μες στον εαυτό σου,

να τον γνωρίσεις, να τον καταχτήσεις ίσως.

 

Μα τι νόμισες πως είναι ο εαυτός σου, ορυχείο

στοές ν’ ανοίγεις και ν’ αναζητάς

φλέβες χρυσάφι, φλέβες κάρβουνο!

Ή μήπως νόμισες πως είναι χώρος αρχαιολογικός

που κρύβει μέσα του στρώματα-στρώματα

πολιτισμούς χαμένους.

 

Ένα κομμάτι πονεμένη σάρκα είσαι

κι όσο κι αν σκάψεις μέσα σου βαθιά δε θα ’βρεις

παρά αίμα σκοτωμένο κι αίμα ζωντανό

και τρόμο για το σκοτωμένο αίμα

Αργύρης Χιόνης, Τύποι Ήλων,

Εκδ. Εγνατία, 1978

 

 

 

Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

 

 

Ο Θουκυδίδης αφηγείται τα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου από το 411 έως το 404 π.Χ. Το 424 π.Χ. οι Σπαρτιάτες νίκησαν στο Δήλιο της Βοιωτίας τους Αθηναίους. Επιπλέον, ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας έφτασε στη Χαλκιδική και κινήθηκε εναντίον της Αμφίπολης.

 

Τοῦ δ’ αὐτοῦ χειμῶνος Βρασίδας ἔχων τοὺς ἐπὶ Θρᾴκης ξυμμάχους ἐστράτευσεν ἐς Ἀμφίπολιν τὴν ἐπὶ Στρυμόνι ποταμῷ Ἀθηναίων ἀποικίαν. Τὸ δὲ χωρίον τοῦτο ἐφ’ οὗ νῦν ἡ πόλις ἐστὶν ἐπείρασε μὲν πρότερον καὶ Ἀρισταγόρας ὁ Μιλήσιος φεύγων βασιλέα Δαρεῖον κατοικίσαι, ἀλλὰ ὑπὸ Ἠδώνων ἐξεκρούσθη, ἔπειτα δὲ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἔτεσι δύο καὶ τριάκοντα ὕστερον, ἐποίκους μυρίους σφῶν τε αὐτῶν καὶ τῶν ἄλλων τὸν βουλόμενον πέμψαντες, οἳ διεφθάρησαν ἐν Δραβήσκῳ ὑπὸ Θρᾳκῶν. Καὶ αὖθις ἑνὸς δέοντι τριακοστῷ ἔτει ἐλθόντες οἱ Ἀθηναῖοι, Ἅγνωνος τοῦ Νικίου οἰκιστοῦ ἐκπεμφθέντος, Ἠδῶνας ἐξελάσαντες ἔκτισαν τὸ χωρίον τοῦτο, ὅπερ πρότερον Ἐννέα ὁδοὶ ἐκαλοῦντο. Ὡρμῶντο δὲ ἐκ τῆς Ἠιόνος, ἣν αὐτοὶ εἶχον ἐμπόριον ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ ποταμοῦ ἐπιθαλάσσιον, πέντε καὶ εἴκοσι σταδίους ἀπέχον ἀπὸ τῆς νῦν πόλεως, ἣν Ἀμφίπολιν Ἅγνων ὠνόμασεν, ὅτι ἐπ’ ἀμφότερα περιρρέοντος τοῦ Στρυμόνος [διὰ τὸ περιέχειν αὐτὴν] τείχει μακρῷ ἀπολαβὼν ἐκ ποταμοῦ ἐς ποταμὸν περιφανῆ ἐς θάλασσάν τε καὶ τὴν ἤπειρον ᾤκισεν.

Θουκυδίδου Ἱστορίαι 4.102.1.1-4.102.3.10

 

• ἐκκρούω= διώχνω
• μύριοι=δέκα χιλιάδες

 

Ερωτήσεις

1. Να μεταφράσετε στα Νέα Ελληνικά το παρακάτω απόσπασμα: «Τοῦ δ’ αὐτοῦ χειμῶνος… ὑπὸ Θρᾳκῶν.»

Μονάδες 20

2. Ποιος επιχείρησε να καταστήσει την Αμφίπολη ελληνική αποικία πριν τους Αθηναίους και τι αποτέλεσμα είχε η προσπάθειά του;

Μονάδες 10

3. α) Ὡρμῶντο δὲ ἐκ τῆς Ἠιόνος, ἣν αὐτοὶ εἶχον ἐμπόριον ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ ποταμοῦ ἐπιθαλάσσιον, πέντε καὶ εἴκοσι σταδίους ἀπέχον ἀπὸ τῆς νῦν πόλεως, ἣν Ἀμφίπολιν Ἅγνων ὠνόμασεν, ὅτι ἐπ’ ἀμφότερα περιρρέοντος τοῦ Στρυμόνος [διὰ τὸ περιέχειν αὐτὴν] τείχει μακρῷ ἀπολαβὼν ἐκ ποταμοῦ ἐς ποταμὸν περιφανῆ ἐς θάλασσάν τε καὶ τὴν ἤπειρον ᾤκισεν. Να εντοπιστούν τρία τριτόκλιτα ουσιαστικά του αποσπάσματος και να γραφούν στη αιτιατική ενικού. Επίσης, να βρεθούν δύο αντωνυμίες και γραφεί η δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος.

β) ἐστράτευσεν, ἐξεκρούσθη, διεφθάρησαν, ἐλθόντες, ἀπολαβὼν. Να γραφεί το β´ ενικό της προστακτικής στον ίδιο χρόνο.

Μονάδες 10

4. α) Τοῦ δ’ αὐτοῦ χειμῶνος Βρασίδας ἔχων τοὺς ἐπὶ Θρᾴκης ξυμμάχους ἐστράτευσεν ἐς Ἀμφίπολιν τὴν ἐπὶ Στρυμόνι ποταμῷ Ἀθηναίων ἀποικίαν. Τὸ δὲ χωρίον τοῦτο ἐφ’ οὗ νῦν ἡ πόλις ἐστὶν ἐπείρασε μὲν πρότερον καὶ Ἀρισταγόρας ὁ Μιλήσιος φεύγων βασιλέα Δαρεῖον κατοικίσαι, ἀλλὰ ὑπὸ Ἠδώνων ἐξεκρούσθη, ἔπειτα δὲ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἔτεσι δύο καὶ τριάκοντα ὕστερον, ἐποίκους μυρίους σφῶν τε αὐτῶν καὶ τῶν ἄλλων τὸν βουλόμενον πέμψαντες, οἳ διεφθάρησαν ἐν Δραβήσκῳ ὑπὸ Θρᾳκῶν. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις του αποσπάσματος.

β) ἀπολαβὼν. Να αναγνωρίσετε τη μετοχή (2 μονάδες) και να την αναλύσετε στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση (2 μονάδες).

Μονάδες 10