ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ) Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
Κείμενο 1
Έγκυρη ενημέρωση
Το ακόλουθο άρθρο του Αθανάσιου Έλλις δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Καθημερινή» στις 05.05.2020.https://www.kathimerini.gr/opinion/1076789/egkyri–enimerosi/ (προσπελάστηκε στις 15.03.2022). Το κείμενο δίνεται αποσπασματικά για τις ανάγκες της εξέτασης.
[…]Η ελεύθερη και σωστή ενημέρωση αναδεικνύει τις ευαισθησίες, προβάλλει τις αντιδράσεις, καθορίζει τη συμπεριφορά μιας κοινωνίας. Είναι βασική παράμετρος της εύρυθμης λειτουργίας της δημοκρατίας, συμβάλλοντας στην αποκάλυψη κενών και λαθών, και κατ’ επέκταση στη διόρθωση δυσλειτουργιών, προς όφελος του συνόλου.
Στην εποχή των fakenews[1] η αξιόπιστη δημοσιογραφία δίνει μάχη για να επιβιώσει. Πολύ πιο εύκολα ακούγονται οι σκοτεινές συνωμοσίες, οι θεωρίες για τα κρυφά σχέδια «κάποιων» που θέλουν να μας κάνουν το ένα ή το άλλο, από τη νηφάλια και βασισμένη στον σεβασμό των γεγονότων και στην απεικόνιση της αλήθειας δημοσιογραφία. Αυτή που ερευνά και εξηγεί με ακρίβεια και με βάση επιστημονικές έρευνες και εργαστηριακές εξετάσεις, και παράλληλα αναλύει και εκτιμά στηριζόμενη στην ανεξαρτησία και την αντικειμενικότητα.
Δυστυχώς, οι περισσότεροι προτιμούν να διαβάσουν, να ακούσουν, να δουν τα πράγματα απλά και «εύκολα», όχι σύνθετα και δύσκολα, όπως συνήθως είναι. Προτιμούν το άσπρο – μαύρο, όπου «εμείς» είμαστε το άσπρο και οι «άλλοι» το μαύρο. Είναι πιο εύπεπτο.
Μέσα σε αυτό το δύσκολο περιβάλλον καλείται να επιτελέσει το λειτούργημά του ο ανεξάρτητος και αντικειμενικός δημοσιογράφος. Να θίξει συμφέροντα, να διαχωρίσει την αλήθεια από τις φήμες και τα ψέματα ή και τις –συχνά πιο επικίνδυνες– μισές αλήθειες. Να απορρίψει την άκρατη συνωμοσιολογία.
Και όλα αυτά χωρίς κομματικές παρωπίδες, ιδεολογικές αγκυλώσεις ή προσωπικές εξαρτήσεις. Να έχει το θάρρος, αλλά και την ικανότητα, να βλέπει όλες τις πλευρές. […]
Σε πολλές χώρες οι δημοσιογράφοι που τολμούν να προβάλουν την αντικειμενική αλήθεια διώκονται, φυλακίζονται, συχνά απειλείται η ζωή τους. Η ανεξάρτητη και με αίσθημα ευθύνης ενημέρωση αποτελεί πολύτιμο αγαθό που αξίζει αναγνώριση.
Κείμενο 2 ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ (1907-1985) Το κουτί της Πανδώρας[2]
Το ακόλουθο ποίημα ανήκει στη συλλογή Στην κοιλάδα με τους ροδώνες (Αθήνα: Ίκαρος, 1978, σ. 101-102) του σημαντικού υπερρεαλιστή ποιητή και ζωγράφου Νίκου Εγγονόπουλου.
Cogito, ergo sum[3]
ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ
Η Ιστορία!
τι αβασάνιστες πληροφορίες συνεκράτησε
τι λανθασμένες φήμες μάς μετέδωσε!
Πόσα χουνέρια[4] και τι πλεκτάνες!
Α! η Κλειώ![5] Μα βέβαιο
πως εσημείωνε ό,τι κι’ αν άκουγε:
φαίνεται πως πολύ λίγο θα την σκότιζε
ν’ αντιληφθή
τι είτανε αλήθεια
και τι δεν είταν!
Μια ολόκληρη ζωή σπουδής και προσοχής και έρευνας
μας επιτρέπει σήμερα
ν’ αποκαλύψουμε –να πούμε-
πως όλα τα περί Πανδώρας
και του κουτιού της
είναι ανάξια λόγου παραμύθια…
Ούτε η Πανδώρα ούτε οι θεοί
βάλανε τίποτα μεσ’ στο κουτί
κι’ ούτε με τ’ άνοιγμα
φύγαν τα δώρα
(που δεν υπήρχαν).
Προσποιήσεις ψευτιές (φτηνές ψευτιές)
ανέντιμες υποσχέσεις και προδοσίες
μας κάναν να
πιστέψουμε πως κάτι έκλεινε μέσα το
κουτί που είχε η Πανδώρα!
Κι’ αν υπήρξαμε μωρόπιστοι
άνθρωποι και κουτοί (πρώτος εγώ)
πάντως είμαι σε θέση σήμερα
να βεβαιώσω πως και κουτί
(ν’ ανήκη στην Πανδώρα)
ακόμη δεν υπήρχε!
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)
1ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Να παρουσιάσεις σε μια παράγραφο 50-60 λέξεων τα χαρακτηριστικά της έγκυρης ενημέρωσης και την ευεργετική της επίδραση στο κοινωνικό σύνολο, σύμφωνα με τον αρθρογράφο του Κειμένου 1.
Μονάδες 10
2ο υποερώτημα (μονάδες 10)
Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 ο αρθρογράφος οργανώνει τον λόγο του με μια αντίθεση. Να την καταγράψεις (μονάδες 4) και να εξηγήσεις ποιο στόχο εξυπηρετεί (μονάδες 6).
Μονάδες 10
3ο υποερώτημα (μονάδες 5 + 15)
«Μέσα σε αυτό το δύσκολο περιβάλλον καλείται να επιτελέσει το λειτούργημά του ο ανεξάρτητος και αντικειμενικός δημοσιογράφος. Να θίξει συμφέροντα, να διαχωρίσει την αλήθεια από τις φήμες και τα ψέματα ή και τις –συχνά πιο επικίνδυνες– μισές αλήθειες. Να απορρίψει την άκρατη συνωμοσιολογία.» Στην παραπάνω παράγραφο του Κειμένου1 να αντικαταστήσεις κάθε υπογραμμισμένη λέξη με μια συνώνυμη έτσι, ώστε να μην αλλοιωθεί το νόημα.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 30)
Με αφορμή το κείμενο που διάβασες αποφασίζεις να δημοσιεύσεις άρθρο στην εφημερίδα του σχολείου σου με θέμα τη λειτουργία των ΜΜΕ σήμερα. Αξιοποιώντας στοιχεία από το κείμενο 1, να αναφερθείς στις κυριότερες προϋποθέσεις για την ορθή λειτουργία των ΜΜΕ (350 λέξεις περίπου)
Μονάδες 30
ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 20)
Ο ποιητής του Κειμένου 2, ενώ γράφει σε γ´ ρηματικό πρόσωπο, στο τέλος χρησιμοποιεί το α´ πληθυντικό και α´ ενικό ρηματικό πρόσωπο. Να σχολιάσετε την εναλλαγή των ρηματικών προσώπων. Τι εξυπηρετεί αυτή η αλλαγή;
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)
Γιατί, κατά τη γνώμη σου, το ποιητικό υποκείμενο αμφισβητεί ακόμη και την ύπαρξη του κουτιού της Πανδώρας (μονάδες 10); Συμφωνείς ή διαφωνείς με την άποψή του (μονάδες 5); Να απαντήσεις τεκμηριωμένα, με αναφορές στο Κείμενο 2, σε 100-150 λέξεις.
Μονάδες 15
[1] Fake news = ψευδείς ειδήσεις
[2] Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Δίας είχε δώσει στην Πανδώρα ένα κουτί (ή πιθάρι) ως γαμήλιο δώρο, με την εντολή να μην το ανοίξει. Όταν όμως εκείνη το άνοιξε, διέφυγαν από αυτό όλα τα δεινά και οι ασθένειες, που βασανίζουν τους ανθρώπους. Το έκλεισε βιαστικά, αλλά το μόνο που έμεινε μέσα στο κουτί ήταν η ελπίδα.
[3] Cogito, ergo sum = Σκέφτομαι, άρα υπάρχω.
[4] Χουνέρι = πάθημα.
[5] Κλειώ: η μούσα της Ιστορίας.
