Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ´ Λυκείου:Πώς επηρεάζει η τέχνη την ευημερία και την υγεία μας;(Κριτήριο Αξιολόγησης)
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Πώς επηρεάζει η τέχνη την ευημερία και την υγεία μας;
Η τέχνη σε κάθε μορφή της μπορεί να αποτελέσει μεταξύ άλλων και «φάρμακο» απέναντι στις δυσκολίες. Αυτό υποστηρίζει ο υπουργός Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, Μάτ Χάνκοκ, ο οποίος δήλωσε ότι οι γιατροί θα πρέπει να συνταγογραφήσουν μαθήματα χορού και εισιτήρια συναυλιών, όπως ακριβώς κάνουν με τα χάπια ή τις φυσιοθεραπείες.
Είναι σαφές πώς οι τέχνες μπορούν να ωφελήσουν την υγεία και την ευημερία. Θα μπορούσαμε μάλιστα να το προχωρήσουμε ένα βήμα παρακάτω, καθώς τα οφέλη που αποκομίζει κανείς από τη δημιουργικότητα είναι τεράστια και συνεπώς θα ήταν καλό να επενδύσουμε σε αυτή για ένα πιο ευτυχισμένο μέλλον. Οι άνθρωποι τείνουν να σκέφτονται την προσωπική υγεία με λανθασμένο τρόπο, αφού περιορίζονται στις ιατρικές συμβουλές των γιατρών που τους ενθαρρύνουν να σταματήσουν το κάπνισμα, να πιούν λιγότερο αλκοόλ, να χάσουν βάρος και να ασκηθούνε. Βέβαια τα τελευταία χρόνια η ιδέα της ευημερίας έχει αρχίσει να αλλάζει. Η γιόγκα και ο διαλογισμός είναι δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα, που συνδέονται σήμερα με την ιδέα της υγείας.
Ωστόσο, οι άνθρωποι σπάνια ενθαρρύνονται από τους γιατρούς να ξεκινήσουν κάποιο δημιουργικό χόμπι. Η τέχνη μπορεί να αποτελέσει μεταξύ άλλων και έναν «καθρέφτη» στις σκέψεις και στα συναισθήματα, δίνοντας τους μορφή μέσα από την εικόνα ή τη μουσική και τα αποτελέσματά της είναι φοβερά στον τομέα της υγείας. Μάλιστα έρευνες έχουν δείξει ότι μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν τους ανθρώπους να παραμείνουν υγιείς ή να αναρρώσουν γρηγορότερα όταν πάσχουν από κάποια ασθένεια.
Ειδικότερα, η ενασχόληση με δημιουργικές δραστηριότητες όπως η μουσική, ο χορός, η ζωγραφική, ο κινηματογράφος, το διάβασμα, η επίσκεψη σε μουσεία και γκαλερί μπορούν να βελτιώσουν τη σωματική και ψυχική μας υγεία, κυρίως μέσω των αυξημένων κοινωνικών συνδέσεων που δημιουργούν. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο που τα τελευταία χρόνια η τέχνη έχει μπει στον τομέα της υγείας, με τη μουσικοθεραπεία, την χοροθεραπεία και το ψυχοδράμα. Και τα αποτελέσματα για την προώθηση της υγείας και της ευημερίας είναι τεκμηριωμένα.
Τα τελευταία δέκα χρόνια, οι έρευνες απέδειξαν τη σημασία της δημιουργικότητας στις τέχνες και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μπορούν να συμβάλουν στη διατήρηση της υγείας, να «γκρεμίσουν» τα κοινωνικά εμπόδια, να βοηθήσουν στην έκφραση των συναισθημάτων και να βοηθήσουν στην ανάπτυξη εμπιστοσύνης, κατανόησης και συμπόνιας. Παράλληλα, μας βοηθούν να επικοινωνήσουμε με το ασυνείδητο και να κατανοήσουμε τα προβλήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, ενώ πολλές φορές μπορούν να διευκολύνουν ψυχολόγους κι άλλους γιατρούς να κατανοήσουν ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα συμπεριφοράς ή ψυχικές ασθένειες.
Το 2017, η βρετανική κυβέρνηση δημοσίευσε μια έκθεση σχετικά με τα οφέλη της δημιουργικότητας στην υγεία και την ευημερία. Ένα ερευνητικό πρόγραμμα στο οποίο ηγήθηκε ο Paul Crawford, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Nottingham, συγκέντρωσε κάποια πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία. «Σε αυτό το πενταετές πρόγραμμα, αναλύσαμε τα οφέλη της δημιουργικότητας στην ψυχική υγεία. Ιδιαίτερα συναρπαστικά αποτελέσματα προέκυψαν από την ενασχόληση με τα ντραμς, που φαίνεται ότι μπορούν να μειώσουν το άγχος και να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της κατάθλιψης», ανέφερε στο Conversation. «Πάντως δεν επωφελούνται από τη δημιουργικότητα μόνο όσοι πάσχουν από κάποιο πρόβλημα υγείας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι βελτιώνεται η ευημερία και με τη μουσική, το τραγούδι, τη ζωγραφική και την ενασχόληση γενικότερα με τα εικαστικά και τον χορό», πρόσθεσε.
Συνεπώς οι δημιουργικές τέχνες και οι ανθρωπιστικές επιστήμες είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για την ενίσχυση της δημόσιας υγείας και της κοινωνικής συνοχής. Η κοινωνία πρέπει να δώσει τη δέουσα σημασία και να υπάρχει κι η απαραίτητη παρακίνηση από τους γιατρούς για ένα καλύτερο μέλλον και καλύτερη ποιότητα ζωής.
Απλά φανταστείτε για μια στιγμή ένα κόσμο χωρίς μουσική, τραγούδι, ταινίες, θέατρο και άλλες τέχνες. Μια σύντομη σκέψη για μια τέτοια προοπτική σίγουρα σας φέρνει τρόμο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, υπάρχει συνεχής κριτική για τον τρόπο με τον οποίο η δημόσια χρηματοδότηση για τις τέχνες τείνει να ευνοεί το Λονδίνο σε σχέση με άλλες περιοχές. Αυτό φυσικά συμβαίνει και σε άλλες πόλεις του κόσμου, όπου οι περικοπές των δαπανών γίνονται ολοένα και πιο έντονες, κυρίως στα μουσεία και στις γκαλερί. Είναι πλέον καιρός οι κυβερνήσεις των εκάστοτε χωρών να μην αφήνουν τις τέχνες και τις ανθρωπιστικές επιστήμες στο περιθώριο, αλλά να τις κάνουν ενεργό κομμάτι της ζωής των πολιτών.
Μάρθα Κίσκιλα, m.tvxs.gr, 11/11/2018
Κείμενο 2
Περί ασχήμιας στην τέχνη
Το παρακάτω κείμενο είναι απόσπασμα δοκιμίου της Παρασκευής Κοψιδά-Βρεττού, δημοσιευμένο στις 22/3/2020 στον ενημερωτικό ιστοχώρο diastixo.gr.
Δεν είναι, ωστόσο, εύκολο να απαντηθούν τα ζητήματα που προκύπτουν από τον προσδιορισμό του ωραίου και του άσχημου στη ζωή και στην τέχνη. Ο καθένας μας, απλά και καθημερινά μιλώντας, μπορεί να προσδιορίσει, εντελώς αβασάνιστα και αυθόρμητα, το όμορφο και το άσχημο σε αντικείμενα, πρόσωπα, ανθρώπινα σώματα, έργα τέχνης κι ακόμα σε ζώα, λουλούδια, φυτά, τοπία κ.λπ. Και για τα ίδια ακριβώς πράγματα μπορεί να διατυπωθούν τόσο πολλές και διαφορετικές και αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις! Η αιτιολογία ή πολύ περισσότερο η τεκμηρίωση των διαφορετικών θεωρήσεων από τον καθένα είναι ένα δυσχερέστατο εγχείρημα. Το μόνο στο οποίο ο καθείς εμμένει είναι το αλάθητο της κρίσης του. Ας θυμηθούμε τη χαρακτηριστική αναφορά του Βολταίρου: «Ζητήστε από έναν βάτραχο να σας μιλήσει για την ομορφιά που αυτός αντικρίζει. Θα σας πει ότι αυτή αντικατοπτρίζεται στη βατραχίνα του, μέσα στα δυο ολοστρόγγυλα, προεξέχοντα μάτια της, το μικρό της κεφάλι, τον επίπεδο λαιμό της». Μέσα στο αυθεντικό περιβάλλον των εμπειριών ενός βατράχου, η βατραχίνα του είναι λοιπόν η κατεξοχήν εκπρόσωπος της ομορφιάς του κόσμου του. […]
Ας θεωρήσουμε ότι το περιβάλλον των αισθητών πραγμάτων είναι εκείνο που προσδιορίζει και μορφοποιεί τις αισθητικές μας αντιλήψεις, την κρίση και τις προτιμήσεις μας. Σύνθεση πολλαπλών όμορφων και άσχημων πραγμάτων, οργανικών και ανόργανων, η ίδια η φύση με τον μακρόκοσμο και τον μικρόκοσμό της, είναι το πεδίο μέσα στο οποίο ο άνθρωπος διδάσκεται ή μυείται στην αντίληψη της ομορφιάς και της ασχήμιας. Αλλά δεν επαναπαύεται σε μιαν ανενεργό, παθητική σχέση με το παιχνίδι των αντιθέσεων όμορφο-άσχημο. Αισθάνεται την ανάγκη –και την υλοποιεί– να αναδιατάξει τον κόσμο του και να τον μεταμορφώσει σε ένα σύνθεμα που θα εικονίζει το ωραίο. Όχι μόνον οι αισθήσεις ή οι δεξιότητες, αλλά και μια μακρά νοητική διαδικασία οδήγησαν τον άνθρωπο σταδιακά μέσα στους αιώνες να οραματίζεται και να πραγματώνει μέσω της τέχνης το ωραίο, παρεμβαίνοντας στο ατελές ή στο άσχημο που υπάρχει γύρω του. Κι ενώ το περιβάλλον ως ιστορική οντότητα μεταβάλλεται μέσα στον χρόνο, διαμορφώνοντας αντίστοιχες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες –στις οποίες εντάσσονται και οι διαρκείς μεταμορφώσεις της τέχνης ως πολιτισμικού φαινομένου–, εντούτοις φαίνεται ότι η ίδια η κυτταρική δομή της τέχνης, η τελεολογία[1] της είναι η αναζήτηση και η υλοποίηση του ωραίου: από τα πρώτα αδέξια σχεδιάσματα του πρωτόγονου ανθρώπου μέχρι την επεξεργασμένη αισθητική του κλασικού και αναγεννησιακού δημιουργού.
Κείμενο 3
Ένα διαμέρισμα στο Παρίσι
Το παρακάτω απόσπασμα είναι από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Γκιγιόμ Μισό (1974 -), σε μετάφραση Γιώργου Ξενάριου, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2020. Η ηρωίδα, Μάντλιν Γκριν, είναι Αγγλίδα αστυνομικός η οποία θα έπρεπε για ένα διάστημα να ζήσει στο Παρίσι.
Μόλις η πόρτα έκλεισε πίσω της, η Μάντλιν βρέθηκε σ’ ένα καταφύγιο έξω από την επικράτεια του χρόνου. Στην αρχή την εντυπωσίασαν τα λουλούδια -αγιόκλημα, μπαμπού, γιασεμιά και μανόλιες- και αμέσως μετά οι θάμνοι και τα μικρά δεντράκια -μεξικάνικες πορτοκαλιές, γιαπωνέζικες ανδρομέδες και μπουτλέιες[2]– που είχαν μεταμορφώσει το τοπίο σε εξοχή, κάτι τελείως διαφορετικό από το σκληρό τοπίο της πόλης. Περπατώντας στο λιθόστρωτο στη συνέχεια, είδε τις μεζονέτες. Ήταν τέσσερις διώροφες μονοκατοικίες, με κήπο ολόγυρα, που οι προσόψεις τους χάνονταν μες στον κισσό και στις πασιφλόρες.
Το τελευταίο σπίτι στο αδιέξοδο δρομάκι ήταν εκείνο που είχε νοικιάσει και δεν είχε καμία σχέση με τα υπόλοιπα. Απ’ έξω έμοιαζε με τσιμεντένιο κουτί που οι τοίχοι του, χτισμένοι με κόκκινα και μαύρα τούβλα, είχαν σχέδιο σκακιέρας. Η Μάντλιν σχημάτισε έναν άλλον κωδικό στο κουδούνι για να ανοίξει τη μεγάλη, βαριά, ατσάλινη πόρτα, που από πάνω είχε μία επιγραφή με σιδερένια σκαλιστά γράμματα: «Cursum Perficio[3]»
Με το που μπήκε μέσα, ένιωσε κάτι μαγικό, έναν κεραυνοβόλο έρωτα. Ένα θάμβος πλημμύρισε την καρδιά της. Πώς γινόταν να νιώθει σαν στο σπίτι της; Πού οφειλόταν αυτή η ακαθόριστη αίσθηση αρμονίας; Στη διάταξη των επίπλων στον χώρο; Στο φως του ήλιου που, μπαίνοντας στο σπίτι, σκορπούσε παντού τις αντανακλάσεις του; Στην αντίθεση με το χάος που επικρατούσε έξω;
Η Μάντλιν πάντα αγαπούσε τους εσωτερικούς χώρους. Για μεγάλο διάστημα μάλιστα οι χώροι αυτοί ήταν μέρος της δουλειάς της, έπρεπε να τους δώσει φωνή, να τους κάνει να μιλήσουν, να αποκαλύψουν το έγκλημα…
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε συνοπτικά και χωρίς δικά σας σχόλια σε 80-90 λέξεις το περιεχόμενο της δεύτερης, της τρίτης και τέταρτης παραγράφου («Είναι σαφές… είναι τεκμηριωμένα.») του Κειμένου 1.
Μονάδες 20
Β1. Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις/πληροφορίες ως ΣΩΣΤΗ ή ΛΑΘΟΣ, σύμφωνα με το Κείμενο 1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας με συγκεκριμένη αναφορά σε αυτό.
|
Πληροφορία |
Σωστή/Λάθος |
Αιτιολόγηση με αναφορά στο κείμενο |
|
α) Η τέχνη έχει ευεργετικά αποτελέσματα απέναντι στις δυσχέρειες της ζωής. |
|
|
|
β) Οι γιατροί ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να ασχοληθούν με την τέχνη. |
|
|
|
γ) Η τέχνη μπορεί να συνδράμει τους ειδικούς για να κατανοήσουν καλύτερα τα προβλήματα των ανθρώπων. |
|
|
|
δ) Η τέχνη μπορεί να συμβάλει στην ίαση σοβαρών ψυχικών προβλημάτων. |
|
|
|
ε) Οι κυβερνήσεις αναγνωρίζοντας τη σημασία της τέχνης στη ζωή του ανθρώπου στηρίζουν εμπράκτως τις τέχνες και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. |
|
|
Μονάδες 15
Β2. α) Πόσο αποτελεσματικό κρίνετε τον τίτλο του Κειμένου 1 με κριτήρια την πληροφορικότητα[4] και την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη;
β) Η συγγραφέας στο Κείμενο 1 κάνει ευρεία χρήση παραδειγμάτων. Να εξηγήσετε την επιλογή της αυτή.
Μονάδες 10
Β3. Λαμβάνοντας υπόψη το κειμενικό είδος να εντοπίσετε δύο από τους τρόπους με τους οποίους επιδιώκεται η προσέγγιση της έννοιας της αισθητικής στην 1η παράγραφο του Κειμένου 2. (μονάδες 5) Θεωρείς ότι επιτυγχάνεται ο επικοινωνιακός στόχος και γιατί; (μονάδες 5)
Μονάδες 10
Γ. Τι σημαίνει το σπίτι για την ηρωίδα του Κειμένου; Να περιγράψεις πώς αναδεικνύεται αυτή η σημασία με τρεις κειμενικούς δείκτες. Ποια είναι η δική σου στάση απέναντι σε όσα αισθάνεται η ηρωίδα;
Μονάδες 15
Δ. Η αρθρογράφος παραθέτει την άποψη του υπουργού Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου ότι “Η τέχνη σε κάθε μορφή της μπορεί να αποτελέσει μεταξύ άλλων και «φάρμακο» απέναντι στις δυσκολίες” (Κείμενο 1). Αξιοποιώντας δημιουργικά τις πληροφορίες (π.χ. επιχειρήματα, ιδέες, εκφράσεις κ.ά.) από το κείμενο, να συντάξετε- με την ιδιότητά σας ως μαθητές/μαθήτριες-μια εισήγηση προς τη διεύθυνση του σχολείου σας. Σ’ αυτήν, παρουσιάζετε τα οφέλη της τέχνης για τον άνθρωπο και προτείνετε τρόπους για την αναβάθμιση της καλλιτεχνικής παιδείας στο σχολείο (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
[1] Ο σκοπός της
[2] Ημιαειθαλής θάμνος γρήγορου ρυθμού ανάπτυξης.
[3] Εδώ τελειώνει ο δρόμος μου.
[4] Μια από τις ιδιότητες που συγκροτούν ένα σύνολο προτάσεων σε αποδεκτό κείμενο και η οποία απαιτεί να παρέχει το κείμενο αυτό στους αποδέκτες/αποδέκτριες του γνωστές αλλά και καινούριες πληροφορίες.
