Η μάχη των Πανελληνίων εξετάσεων: Αγκυλώσεις και Φαιδρότητες
Συχνά γίνεται λόγος στην καθημερινή αρθρογραφία για τους παράγοντες που εξασφαλίζουν την επιτυχία των παιδιών στις πανελλήνιες εξετάσεις, αλλά και για την αποτυχία ως ένα στάδιο πολλές φορές απαραίτητο για τη μετάβαση στην ωριμότητα και την αυτοσυνειδησία. Αναντίλεκτα, δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην γεύτηκε την πίκρα της αποτυχίας και την απογοήτευση ως την απόρροια μιας αποτυχημένης απόπειρας, που ωστόσο κατέληξε να αποτελεί το άλλοθι σε κάποιες περιπτώσεις της ήσσονος προσπάθειας και του ελάσσονος μόχθου, προκειμένου το μητρώο της συνείδησης να παραμείνει «καθαρό».
Αν και οι εποχές μας προτάσσουν τις σειρήνες της ευκολίας εξοστρακίζοντας την περαιτέρω πίεση και το άγχος ως μια κατάσταση ασύμβατη με την ανθρώπινη φύση, ωστόσο ο προσωπικός αγώνας του καθενός οφείλει να επενδύεται με το πρόσημο της αφοσίωσης και της επιμονής στο στόχο και όχι της οκνηρίας. Οι εποχές επιτάσσουν την διαστρέβλωση των εννοιών και την αλλοίωση των αξιών σε τέτοιο βαθμό, ώστε η ατομική ευθύνη να εξοβελίζεται και το ανάθεμα να ρίχνεται κάθε φορά σε οποιονδήποτε παράγοντα δυσκόλεψε ή έκρινε το αποτέλεσμα της ανεπαρκούς προσπάθειας. «Ευλογημένο το εμπόδιο και τρισευλογημένο. Δέντρο ισκιερής δικαιολογίας ότι δε φταίμε εμείς»… Η επίτευξη ενός στόχου δεν προϋποθέτει de facto την αποτυχία. Η προσωπική επιτυχία αντανακλά κάποιες φορές και το μέτρο της προσπάθειας που έχει καταβληθεί, ή την έκταση και το βάθος των φυσικών δυνατοτήτων πνευματικών ή άλλων.
Ασφαλώς και δεν ελέγχεται στο παρόν κείμενο η εφαρμογή του μέτρου στην προσωπική δράση και σκέψη, αλλά η υπερβολή και η έλλειψή τους. Η υπερπροσπάθεια που μπορεί να οδηγήσει στην κόπωση και το «κλατάρισμα» του μαθητή αφενός, και αφετέρου η ατομική αδιαφορία – δικαιολογημένη αρκετές φορές – που εν όψει των πανελληνίων εξετάσεων ξεπλένεται με την «δυσκολία των θεμάτων», το «μαρτύριο» των εξετάσεων ή με την ανικανότητα των εκπαιδευτικών, εθιμοτυπικές πλέον εκδηλώσεις που πλαισιώνουν κάθε χρόνο το συγκεκριμένο και μοναδικό- κατ’ εμέ- αξιοκρατικό σ’ αυτή τη χώρα θεσμό. Και οι φωνές που απαιτούν την κατάργηση του τελευταίου οχυρού της αξιοκρατίας στη χώρα πληθαίνουν συνεχώς, καθώς ό,τι δυσκολεύει είναι ανεπιθύμητο και εξοβελιστέο, γιατί οι μαθητές πρέπει να περάσουν μέσα από τις συμπληγάδες των Πανελληνίων για να ανακηρυχτούν νικητές και τροπαιοφόροι της ζωής.
Όλη αυτή η εγωκεντρική και μοντερνοκεντρική νοοτροπία, που αγγίζει τα όρια του παραλόγου με όλες τις υποστηρικτικές της παραφυάδες από το χώρο της ψυχολογίας και της παιδαγωγικής, οδηγεί μαθητές και γονείς μέσα από λανθασμένες εκτιμήσεις περί μαθητικών δυνατοτήτων σε μία απαξίωση του θεσμού των εξετάσεων, για τους λάθος όμως λόγους. Ο εξαναγκασμός ουσιαστικά των παιδιών σε μία μονοδρόμησή τους προς της πανελλήνιες εξετάσεις ανεξαρτήτως της δυναμικής του καθενός να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της συγκεκριμένης δοκιμασίας, είναι αποδεικτικός της χαλάρωσης στην οποία έχουμε περιέλθει ως κοινωνία. Χαλάρωση πρωτίστως ωφελιμιστική, ιδιαιτέρως όμως επιζήμια, καθώς η ειλικρίνεια απέναντι σε ένα παιδί που δυσκολεύεται έχει υποκατασταθεί από την καλλιέργεια ψεύτικων εντυπώσεων στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης υποστηρικτικής πρακτικής, «για να μην αγχωθεί το παιδί», «για να μην αποκτήσει ψυχολογικά προβλήματα».
Και η υπέρβαση έχει συμβεί. Ο νόμος του υπερβάλλοντος ζήλου σε επίπεδο κατανόησης προς το παιδί έχει επιβληθεί στο οποιοδήποτε φυσικό εμπόδιο, έχει αρνηθεί με μία ομοβροντία από «όχι» την οποιαδήποτε αδυναμία, έχει παγιώσει την άκρατη αλαζονεία και την επακόλουθη πλάνη ρίχνοντας την πέτρα του αναθέματος στις Πανελλήνιες, αλλά και σε κάθε μορφή εξέτασης που δοκιμάζει τις αντοχές.. αυτές που ακόμα κι αν δεν υπάρχουν, πρέπει να εφευρεθούν. Αυτό που απουσιάζει από τούτη τη χώρα είναι η υγιής νοοτροπία, το σθένος της παραδοχής όχι της ήττας ή της αποτυχίας, αλλά το σθένος αποδοχής της αδυναμίας, της ανεπάρκειας σε συγκεκριμένες δεξιότητες ή το σθένος του εντοπισμού κάποιων άλλων δεξιοτήτων που δεν περνούν απαραίτητα από τον έλεγχο των Πανελληνίων. Υπάρχουν παιδιά με εξαιρετικές ικανότητες σε άλλου είδους ενασχολήσεις χειρωνακτικές που δεν αφαιρούν σε αξία, αλλά καταξιώνουν, και δεν οδηγούν απαραίτητα στον ψυχολόγο, αλλά σε μια πράγματι αξιόλογη επαγγελματική πορεία ως απόρροια της ορθής εκτίμησης των δεδομένων και του σεβασμού στην προσωπικότητα του εφήβου.
Για να επιτευχθεί όμως αυτό πρέπει να αλλάξουν πολλά, και κυρίως η σκέψη που θυσιάζει τα παιδιά στο όνομα της υποτιθέμενης επιστημονικής εξέλιξης και του κέρδους σε μία κοινωνία με τάσεις παμφαγικές. Και αυτό, για να μην απορούμε γιατί υπάρχει έλλειψη σε επαγγέλματα που κάποτε τα ασκούσαν αυτοί που δεν «έπαιρναν και τόσο τα γράμματα» , αλλά η χώρα δούλευε ρολόι. Γιατί υπήρχε και ο κτηνοτρόφος και ο γεωργός και ο τεχνίτης . Ενώ τώρα υπάρχει ο άνεργος επιστήμονας ή ο ημιτελής επιστήμονας, που αδυνατεί να τελειώσει το Πανεπιστήμιο – επιστρατεύοντας τους γονείς πάλι να κινήσουν νήματα αποκατάστασης-, ή αυτός που ολοκλήρωσε τις σπουδές του μετά χιλίων κόπων και βασάνων και αποφοιτώντας το σιχάθηκε τόσο, που αποφασίζει να μην το ασκήσει ούτε ως πάρεργο. Οι διαφορετικές αποχρώσεις μιας κρίσης πλέον καθεστωτικής.
Θα κλείσω με το παράδειγμα ενός άξιου εκπαιδευτικού που, όταν γονιός τον ρώτησε πού να απευθυνθεί γιατί το παιδί αντιμετώπιζε μαθησιακές δυσκολίες αρκετά σοβαρές σε βαθμό που ήταν αδύνατη όχι μόνο η παρακολούθηση, αλλά και η συμμετοχή σε οποιαδήποτε μορφή γραπτής δοκιμασίας, απάντησε: «Να απευθυνθείς στο παιδί σου και να το ρωτήσεις τι αγαπάει να κάνει. Γιατί τα γράμματα δε τα αγαπάει.» Παλιός εκπαιδευτικός , από αυτούς που η αλήθεια τους σήμερα συνοδεύεται από προπηλακισμούς και απειλές εντός και εκτός σχολικής αίθουσας. Δε θα αναφερθώ στην αντίδραση. Δε καλλιεργεί καν το σασπένς. Τόσο φρικτά αναμενόμενη.
Όταν η «αποτυχία» -με όλες τις θετικές της προεκτάσεις -δεν υπάρχει στην ατζέντα του Νεοέλληνα και επιβάλλεται η επιτυχία με κάθε μέσο θεμιτό ή αθέμιτο, το μέλλον γίνεται δυσοίωνο. Πολύ δυσοίωνο. Γιατί εξοβελίζεται η ευτυχία … «Άπιαστη σου λέω»…
