Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 5 (Ο πρωταγόρειος μύθος: η κλοπή της φωτιάς-έντεχνη σοφία και λόγος)
Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλάτων, Πρωταγόρας, 321b-322a
Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα· λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον· ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί—ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι—καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν—πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν—εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α1.
α. Να γράψετε τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο (μονάδες 3) και να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας γράφοντας τις λέξεις/φράσεις του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνουν (μονάδες 3):
- Ο άνθρωπος μπορούσε να αποκτήσει και να χρησιμοποιήσει την τεχνική γνώση χωρίς τη φωτιά.
- Ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά και την πολιτική τέχνη για χάρη του ανθρώπου.
- Ο Επιμηθέας τιμωρήθηκε για την απερισκεψία του.
β. Πού αναφέρονται οι αντωνυμίες αὐτὴν και τῳ στη φράση ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι; (μονάδες 4)
Μονάδες 10
Β1. Στον μύθο του Πρωταγόρα υπάρχουν αρκετοί συμβολισμοί. Ποιον συμβολικό ρόλο έχουν στον μύθο ο Επιμηθέας, ο Προμηθέας, ο Ήφαιστος, η Αθηνά, οι φρουροί του Δία (αἱ Διὸς φυλακαὶ);
Μονάδες 10
Β2. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, 1,8,1-7
Ο Διόδωρος, πραγματευόμενος την αρχή του κόσμου, της ζωής και του πολιτισμού, υιοθετεί την άποψη ότι ο πολιτισμός αναπτύχθηκε σταδιακά μέσα από τεχνολογικές, πολιτικές και άλλες ανακαλύψεις. Επισημαίνει δε ότι η ανάγκη ήταν αυτή που οδήγησε τον άνθρωπο στην έξοδο από την πρωτόγονη κατάσταση και στη δημιουργία του πολιτισμού.
Οι αρχαιότεροι άνθρωποι διδάχτηκαν σιγά σιγά από την πείρα να καταφεύγουν σε σπηλιές το χειμώνα και να αποθηκεύουν καρπούς που μπορούσαν να διατηρηθούν. Μετά την ανακάλυψη της φωτιάς και άλλων χρήσιμων πραγμάτων επινόησαν σιγά σιγά διάφορες τέχνες και οτιδήποτε άλλο βοηθούσε στη ζωή του συνόλου. Γενικά, δάσκαλος του ανθρώπου σε όλα δεν ήταν τίποτε άλλο από την ανάγκη, που δίδασκε τις κατάλληλες δεξιότητες σε όποιον είχε από τη φύση την ικανότητα και είχε χέρια, λόγο, και ευφυΐα, για να τον βοηθούν στην κάθε περίσταση.
Μτφρ. Θ. Μαυρόπουλος
Αφού μελετήσετε το παραπάνω παράλληλο κείμενο, να εντοπίσετε ομοιότητες και διαφορές σε σχέση με τα όσα αναφέρονται στο αρχαίο διδαγμένο κείμενο. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με στοιχεία και από τα δύο κείμενα.
Μονάδες 10
Β3. Να αντιστοιχίσετε καθεμία από τις φράσεις της στήλης Α του παρακάτω πίνακα με μία φράση από τη στήλη Β που συμπληρώνει ορθά το νόημά της.
|
Α |
Β |
|
1. Η μήνυση κατά του Σωκράτη έγινε |
α. από τον Κριτία και τον Χαρμίδη. |
|
β. από το ιερατείο της Αθήνας. |
|
|
γ. από τον Μέλητο. |
|
|
2. Η 7η Επιστολή του Πλάτωνα αποτελεί |
α. σημαντική πηγή πληροφοριών για τη ζωή του. |
|
β. ένα είδος βιογραφίας του Σωκράτη. |
|
|
γ. μία επιστολή προς τους Αθηναίους φίλους του. |
|
|
3. Ο Πλάτων ήρθε σε επαφή με τον Πυθαγορισμό |
α. στην Ακαδημία. |
|
β. πριν τον θάνατο του Σωκράτη. |
|
|
γ. στο πρώτο του ταξίδι στη Σικελία. |
|
|
4. Κύριο θέμα συζήτησης ανάμεσα στον Σωκράτη και τον Πρωταγόρα είναι |
α. η σοφιστική τέχνη. |
|
β. η έννοια της δικαιοσύνης. |
|
|
γ. η φύση της αρετής. |
|
|
5. Στον διάλογο Πρωταγόρας ο Σωκράτης
|
α. αρνείται την ύπαρξη του απόλυτου. |
|
β. αναζητά μία αλήθεια γενική, καθολική και απόλυτη. |
|
|
γ. χρησιμοποιεί τη διάλεξη ως μέθοδο αναζήτησης της αλήθειας. |
Μονάδες 10
Β4. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου της Νέας Ελληνικής με το κατάλληλο ομόρριζο (απλό ή σύνθετο) της λέξης του αρχαίου διδαγμένου κειμένου που σας δίνεται, ώστε να ολοκληρωθεί ορθά το νόημά τους:
- ἐπισκεψόμενος: Η Διευθύντρια αντιμετώπισε την πρόταση με έντονη δυσπιστία επιδεικνύοντας έντονο ……………..
- εἱμαρμένη: Ο άνθρωπος είναι δημιουργός της ……………… του.
- ἐνεχώρει: Παρατηρήθηκε ………………….. του εδάφους λόγω του σεισμού.
- εὐπορία: Πάντα είχα την …………………, εάν τα κατάφερε μόνος του ή χάρη στις γνωριμίες του.
- δίκη: Ο ρήτορας Λυσίας είναι γνωστός κυρίως για τους ………………………… λόγους που έγραψε.
Μονάδες 10
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Κύρου Ἀνάβασις, 1.4.14-17
Ο Ξενοφώντας ήταν ανάμεσα στους μισθοφόρους που ακολούθησαν το 401 π.Χ. τον Κύρο στην εκστρατεία του από τη Μ. Ασία προς την πρωτεύουσα της περσικής αυτοκρατορίας Σούσα με στόχο την ανατροπή του Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη, αδελφού του Κύρου. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Ξενοφώντας αναφέρεται στο τι απολαμβάνει αυτός που ανταποδίδει το καλό.
Ἄνδρες, ἐάν μοι πεισθῆτε, οὔτε κινδυνεύσαντες οὔτε πονήσαντες τῶν ἄλλων πλέον προτιμήσεσθε στρατιωτῶν ὑπὸ Κύρου. τί οὖν κελεύω ποιῆσαι; νῦν δεῖται Κῦρος ἕπεσθαι τοὺς Ἕλληνας ἐπὶ βασιλέα· ἐγὼ οὖν φημι ὑμᾶς χρῆναι διαβῆναι τὸν Εὐφράτην ποταμὸν πρὶν δῆλον εἶναι ὅ τι οἱ ἄλλοι Ἕλληνες ἀποκρινοῦνται Κύρῳ. ἢν μὲν γὰρ ψηφίσωνται ἕπεσθαι, ὑμεῖς δόξετε αἴτιοι εἶναι ἄρξαντες τοῦ διαβαίνειν, καὶ ὡς προθυμοτάτοις οὖσιν ὑμῖν χάριν εἴσεται Κῦρος καὶ ἀποδώσει· ἐπίσταται δ’ εἴ τις καὶ ἄλλος· ἢν δὲ ἀποψηφίσωνται οἱ ἄλλοι, ἄπιμεν μὲν ἅπαντες τοὔμπαλιν, ὑμῖν δὲ ὡς μόνοις πειθομένοις πιστοτάτοις χρήσεται καὶ εἰς φρούρια καὶ εἰς λοχαγίας, καὶ ἄλλου οὗτινος ἂν δέησθε οἶδα ὅτι ὡς φίλοι τεύξεσθε Κύρου. ἀκούσαντες ταῦτα ἐπείθοντο καὶ διέβησαν πρὶν τοὺς ἄλλους ἀποκρίνασθαι. Κῦρος δ’ ἐπεὶ ᾔσθετο διαβεβηκότας, ἥσθη τε καὶ τῷ στρατεύματι πέμψας Γλοῦν εἶπεν· Ἐγὼ μέν, ὦ ἄνδρες, ἤδη ὑμᾶς ἐπαινῶ· ὅπως δὲ καὶ ὑμεῖς ἐμὲ ἐπαινέσετε ἐμοὶ μελήσει, ἢ μηκέτι με Κῦρον νομίζετε. οἱ μὲν δὴ στρατιῶται ἐν ἐλπίσι μεγάλαις ὄντες ηὔχοντο αὐτὸν εὐτυχῆσαι, Μένωνι δὲ καὶ δῶρα ἐλέγετο πέμψαι μεγαλοπρεπῶς. ταῦτα δὲ ποιήσας διέβαινε· συνείπετο δὲ καὶ τὸ ἄλλο στράτευμα αὐτῷ ἅπαν. καὶ τῶν διαβαινόντων τὸν ποταμὸν οὐδεὶς ἐβρέχθη ἀνωτέρω τῶν μαστῶν ὑπὸ τοῦ ποταμοῦ.
Λεξιλόγιο
πονῶ=κοπιάζω
ἕπομαι=ακολουθώ
ἥδομαι=ευχαριστιέμαι
ἀποψηφίζομαι=απορρίπτω
μηκέτι=καθόλου
εἴσομαι<οἶδα=γνωρίζω
Παρατηρήσεις
Γ1. Να γράψετε τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: ἀκούσαντες ταῦτα… πέμψαι μεγαλοπρεπῶς.
Μονάδες 20
Γ2. Τι συμβουλεύει ο Ξενοφώντας τους στρατιώτες του;Μονάδες 10
Γ3. α) Να μεταφέρετε τρεις από τους ρηματικούς τύπους του αποσπάσματος που βρίσκονται σε παρελθοντικό χρόνο στον ίδιο τύπο στον ενεστώτα.
β) Να βρεθούν δύο ουσιαστικά της α´ κλίσης και τρία της β´ και να γράψετε την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό.
Μονάδες 10
Γ4. α). μοι, ὑπὸ Κύρου, οἱ ἄλλοι, αἴτιοι, ταῦτα, τῶν διαβαινόντων Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους υπογραμμισμένους όρους του αποσπάσματος.
β) Ἄνδρες, ἐάν μοι πεισθῆτε, οὔτε κινδυνεύσαντες οὔτε πονήσαντες τῶν ἄλλων πλέον προτιμήσεσθε στρατιωτῶν ὑπὸ Κύρου. Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο της περιόδου.
Μονάδες 10
ΚΑΛΗ ΤΥΧΗ!
